Bijna duizend mensen raakten gewond toen laatst een meteoriet tot ontploffing kwam boven het Oeralgebergte in Rusland. Maar aparte kosmische fenomenen zijn niks nieuws voor de inwoners van het gebied: het is namelijk 54 jaar geleden dat hier een van de meest fascinerende onopgeloste mysteries van onze tijd heeft plaatsgevonden.
Voor een buitenstaander is het Djatlovpasincident waarschijnlijk aardig straight forward: van een groep van tien skiërs overleden er negen door extreme weersomstandigheden (o.a. door temperaturen van -30 graden Celsius). Maar het was de informatie die gevonden werd in logboeken van de groep die dit verhaal spannend maakt. In de nacht van twee februari 1959 scheurden meerdere groepsleden hun tent van binnenuit stuk en liepen ze de nachtelijke vrieskou in. Ze hadden niets anders aan dan hun pyjama.
Videos by VICE
Drie weken later werden op een paar honderd meter afstand van het kamp de eerste vijf lichamen gevonden. Het duurde zeker twee maanden voordat het stoffelijk overschot van de resterende vier werd gevonden. Deze waren gek genoeg deels gekleed in de kleren van de lijken die de onderzoekers eerder tegenkwamen. Toen de kleding werd onderzocht op aanwijzingen werden er enorme hoeveelheden straling gedetecteerd. Maar ondanks dit feit en het enorme letsel (variërend van gebroken ribben tot schedelbreuken) dat de lichamen hadden opgelopen, zagen de Russische onderzoekers geen vuil spel in de zaak en besloten ze al snel om deze af te ronden.
De groep bestond uit studenten en afgestudeerden van de Ural State Technical University, die allen ervaring hadden met bergexpedities. De trip (georganiseerd door de 23-jarige Igor Djatlov) was bedoeld om de Otorten-berghellingen in het noordelijke deel van het Oeralgebergte te verkennen, en ging op 28 januari 1959 van start. De enige overlevende van de expeditie, Yury Yudin, werd halverwege de trip ziek en bleef achter in een dorp. De resterende negen zetten de reis voort, en maakten een kamp in de vroege avond van twee februari. Onderzoekers konden het verhaal tot dusver opmaken door gevonden filmrolletjes.
De berg waar ze die nacht verbleven staat bij de locals bekend als Kholat Syakhl, wat grofweg vertaald Berg der Doden betekent. Je zou je bijna afvragen waarom ze geen andere plek hadden gezocht om te rusten, maar blijkbaar nam het team de onheilspellende bijnaam voor lief.
Ook vreemd: ze bevonden zich nog geen twee kilometer van de rand van een bos waar ze een beetje beschutting van het ijskoude weer hadden kunnen vinden. Ze waren niet in tijdsnood, dus is het bizar dat ze ervoor kozen om hun kamp op een berghelling op te zetten.
Yudin vertelde in een interview uit 2008 dat hij van mening was dat “Djatlov waarschijnlijk niet te ver van de geplande route wilde wijken, of misschien wilde hij kamperen op een berghelling oefenen.”
Yudin knuffelt Dubinina vlak voor het begin van de expeditie.
Helaas zou deze ‘oefening’ hun laatste zijn. Djatlov had aangegeven dat ze naar alle verwachting contact met Yudin zouden opnemen rond 12 februari, maar er was uiteraard rekening gehouden met vertraging. Rond de 20ste werd er alarm geslagen, en op de 26ste werden de lichamen aangetroffen door de reddingstroepen.
Toen rechercheurs aankwamen op de plek des onheils, vonden ze tenten die gek genoeg van binnenuit kapot waren gescheurd. Ook zagen ze voetafdrukken die vanuit het kamp richting de bosrand liepen. Een van de merkwaardigste details was dat de teamleden vrijwel al hun schoeisel en uitrusting achter hadden gelaten. Volgens de rechercheurs betekende dit dat sommigen in enorme haast door een dik pak sneeuw zonder warme kleding en op blote voeten zijn gevlucht. Maar waarom? Het idee dat er andere mensen bij betrokken waren was namelijk al uitgesloten.
De eerste twee lichamen werden gevonden onder een grote dennenboom aan het begin van de bosrand. En deze bosrand was op bijna twee kilometer afstand van het kamp. De twee lichamen waren alleen gekleed in hun ondergoed, zelfs schoenen of sokken hadden ze niet aan. De rechercheurs vonden sporen van een kampvuur en gek genoeg miste de boom waaronder de twee gevonden waren gevonden een hoop takken bovenin, wat aanduidde dat er mogelijk in geklommen was.
Nog drie lichamen, waaronder die van Djatlov, werden gevonden op verschillende plekken tussen het kamp en het bos in. Rustem Slobodin, een van de mannen uit de groep, werd gevonden met een schedelbasisfractuur. Verder onderzoek bleef echter uit nadat dokters onderkoeling als doodsoorzaak hadden vastgesteld.
Er gingen zeker twee maanden overheen voordat de resterende vier lichamen gevonden werden in een ravijn, enkele honderden meters van de grote dennenboom. Wat de reddingswerkers aantroffen was schokkend. De lichamen hadden allemaal extreem zwaar inwendig letsel opgelopen, variërend van gebroken ribben tot schedelbreuken. Ook miste een van de klimmers haar tong.
Het is mogelijk dat de groep hulp zocht en in een ravijn viel, maar dat verklaart niet waarom Ludmila Dubinina haar tong kwijt was. Maar het wordt allemaal nog vreemder. De laatste personen die gevonden waren hadden namelijk kleren aan van hun overleden kameraden. En die kleding bleek radioactief te zijn.
Foto van de onderzoekers die de conditie van de tent laat zien.
De radioactiviteit is moeilijk te verklaren, maar de rest van het verhaal heeft een verklaring die wellicht iets logischer is dan de aliens en ‘geheime experimenten’ die vaak in één adem met het verhaal worden genoemd. Paradoxaal genoeg gaan mensen die onderkoeld raken zich vaak helemaal uitkleden. Naar alle waarschijnlijkheid is er een lawine geweest, waarna de teamleden uit de tenten kropen en onderkoeld, verward en naakt hulp zijn gaan zoeken. Een lawine zou ook enigszins het inwendige trauma kunnen verklaren.
Naast de radioactiviteit roept de wijze waarop het onderzoek is uitgevoerd ook een hoop vragen op. Documenten die gerelateerd waren aan de zaak werden gesloten en zijn rond 1990 pas weer geopend. De oorzaak van het ongeluk blijft nog altijd speculatie, maar interviews met Lev Ivanov, de hoofdrechercheur van het onderzoek, tonen duidelijk aan dat dit een van de raarste mysteries ooit is.
Ivanov was de eerste die ontdekte dat de lichamen en het hele kamp radioactief waren. Een Geigerteller die de man mee had gaf enorme metingen aan. Sovjetambtenaren dwongen hem om de zaak gewoon te sluiten, ondanks het feit dat er in februari en maart van 1959 in het gebied van het ongeluk ‘felle vliegende lichten‘ waren gespot.
“Ik had toen al, en eigenlijk nog steeds, het idee dat deze lichten een direct verband hadden met het ongeluk,” vertelde Ivanov in een interview aan de Kazachstaanse krant Leninsky Put.
Een groep studenten die ook rond die tijd in de buurt van het getroffen kamp overnachtten, zagen de lichten ook. Een van hen gaf zelfs een schriftelijke verklaring waarin hij beweerde een dat hij een ‘glimmend rond object‘ over het dorp zag vliegen. Dit object was grofweg even groot als een volle maan en had een blauwige gloed. Het ding ging gepaard met felle lichtflitsen die te vergelijken waren met bliksem. “Toen het object verdween aan de horizon, bleef het daar lange tijd nog enorm licht.”
Als je de feiten bij elkaar optelt; de geheimhouding van het onderzoek, de radioactiviteit en het feit dat sommige lichamen volgens getuigen enorm gebruind waren, blijft de hoofdtheorie dat ze per ongeluk op een militair oefenterrein waren beland. De inwendige verwondingen blijven echter een raadsel.
Het is mogelijk dat één van de teamleden een gek licht aan de hemel zag en iedereen in paniek raakte. Er is echter geen bewijs dat er op de betreffende avond nucleaire testen werden uitgevoerd. En als de schedelbreuken door een val in een ravijn kwamen, waarom had Slobodin het dan ook, terwijl hij op weg terug naar het kamp werd gevonden?
Omdat er resten van een kampvuur waren gevonden, werd er aangenomen dat de teamleden nog helder konden nadenken. Ook is er geen connectie tussen straling en psychoses, dus waarom leek het alsof de hele groep gek was geworden? Hebben we het hier over een ongeluk of een cover-up? De meest logische verklaring blijft toch de volgende: het team kwam in een lawine terecht en raakte door de onderkoeling verward toen ze hulp gingen zoeken. Dit zou ook het inwendige trauma kunnen verklaren: lawines zijn enorm krachtig.
Toch blijft dit verhaal een populair item onder complotdenkers, omdat er zo veel rare en interessante vragen overblijven. Ivanov (de rechercheur van de zaak) is ondertussen overleden en als de ongeopende documenten en dossiers niet bekeken kunnen worden zal de zaak nog vele jaren een mysterie blijven.
Onze Facebook en Twitter zijn trouwens hartstikke leuk en gezellig om in je feed te hebben
