Op 4 oktober 1919 werd de eerste Opiumwet aangenomen in Nederland. Honderd jaar later blikken we terug op de geschiedenis, en kijken we naar de gevolgen én toekomst van drugswetgeving. Lees meer hier .
“Er is een toverdrank in het noordwesten van Zuid-Amerika, waarvan Indianen geloven dat het de ziel kan bevrijden,” schreef de Amerikaanse bioloog Richard Evans Schultes in zijn boek Plants of the Gods. Hij is in de jaren veertig de eerste westerling die serieus onderzoek doet naar de ‘toverdrank’ ayahuasca: een bittere thee waar onder andere het tripmiddel DMT in zit.
Videos by VICE
Schultes ontdekte dat ayahuasca al eeuwenlang gebruikt werd in het Amazoneregenwoud. Als je de thee drinkt, beland je een paar uur lang in een kleurrijke dimensie. Je hebt het idee dat je telepathisch kunt communiceren met geesten en goden, en voor veel mensen is het een zeer spirituele ervaring. Toch besloot de Hoge Raad in Nederland onlangs dat je ayahuasca niet meer mag serveren tijdens religieuze ceremonies.
“Je kunt je niet voorstellen hoe het voelt,” vertelt Liesbeth van Dorsten, leider van de Amsterdamse Santo Daimekerk. Ayahuasca is voor haar een heilig middel, dat ze zelf ‘Santo Daime’ noemt. “Het is mijn meester. Ik leer er ontzettend veel van.” Haar kerkgenootschap serveert al zo’n 25 jaar ayahuasca tijdens religieuze ceremonies in Nederland. Van Dorsten zegt dat er binnen de kerk in al die tijd geen incidenten zijn geweest rond het gebruik van het middel.
Toch valt de politie in 1999 voor het eerst binnen bij de Santo Daimekerk. In totaal wordt 17,5 liter ayahuasca in beslag genomen en een van de oprichters wordt voor de rechter gesleept. De rechter bevestigt dat de thee een gevaarlijke harddrug bevat. Maar de risico’s spelen zich af in beperkte kring, want de kerk telt slechts een tiental leden. Bovendien neemt het kerkgenootschap de moeite om leden op de hoogte te stellen van de gevaren. Daarom vindt de rechter dat de vrijheid van godsdienst hier zwaarder weegt dan het risico voor de volksgezondheid.
Het kerkgenootschap geniet na die rechtszaak een korte periode van vrijheid. Maar een paar jaar later wordt op Schiphol toch weer een lading van 30 kilo ayahuasca in beslag genomen. Er volgt een nieuwe serie rechtszaken. De Hoge Raad maakt zich zorgen dat sommige deelnemers misschien net doen alsof ze gelovig zijn, zodat ze harddrugs kunnen gebruiken bij de kerk. De Hoge Raad vindt mede daarom dat de religieuze ceremonies verboden moeten worden. DMT is namelijk opgenomen in de Opiumwet om de volksgezondheid te beschermen.
Maar DMT is niet op de Opiumlijst beland na een uitgebreide afweging van het nut en de gevaren. Het tripmiddel werd in februari 1966 stilzwijgend verboden samen met LSD en achttien andere psychedelica die destijds eigenlijk nog helemaal niet gebruikt werden. Er werd geen debat over gevoerd in de Tweede Kamer, en kranten publiceerden er geen nieuws over.
“Je moet het idee echt uit je hoofd zetten dat aan dit soort wetten uitgebreide wetenschappelijke onderzoeken ten grondslag liggen. Dat is gewoon niet zo,” verduidelijkt historicus Stephen Snelders, die verbonden is aan de Utrecht University. Snelders zegt dat politici halverwege de jaren zestig niet echt geïnteresseerd waren in spirituele toepassingen van psychedelica. “Ik denk niet dat ook maar iemand die aan die wet heeft meegeschreven wist wat DMT was.”
“De Opiumwet was een reactie op internationale ontwikkelingen en die is steeds uitgebreid, deels vanwege angstreacties om drugsgebruikende jongeren,” verduidelijkt Snelders. In de jaren zestig gebruikten de hippies in de Verenigde Staten psychedelica als inspiratiebron voor een radicaal andere leefstijl. In Nederland begon er ook zo’n protestbeweging op te komen. Politici wilden die beweging de kop indrukken door psychedelica te verbieden. Sindsdien staat in de Opiumwet dat DMT een ‘onacceptabel risico’ is voor de volksgezondheid.
“Hallucinaties worden geassocieerd met psychoses en controleverlies,” verklaart universitair docent Kim van Oorsouw. “Maar sommige mensen hebben die hallucinaties juist nodig. Je kunt door het gebruik ervan even een ander perspectief innemen op je leven.” Dat nieuwe perspectief is vooral interessant voor mensen die last hebben van stress of suïcidale gedachten. Voor hen kan het heel belangrijk zijn om even heel anders naar de realiteit te kijken. Hoe meer hallucinaties ze ervaren tijdens de ayahuascasessie, des te groter het verschil in hun gevoelens is in de weken daarna, zo blijkt uit eerder onderzoek van de Maastricht University.
Van Oorsouw wil daarom meer onderzoek doen naar medicinale toepassingen van ayahuasca. Ze doet haar normaal gesproken ‘observationeel onderzoek’ bij mensen die zelf ceremonies organiseren. Maar nu de Hoge Raad zulke ceremonies strafbaar heeft verklaart, wordt het steeds lastiger om nog mensen te vinden die willen meedoen aan onderzoek. “Centra die voorheen mensen naar ons doorverwezen sluiten nu massaal de deuren sluiten uit angst voor politiemaatregelen,” vertelt de universitair docent.
Toch vindt Van Oorsouw het geen goed idee als mensen zomaar zelf gaan experimenteren met het tripmiddel. Je moet jezelf goed voorbereiden voordat je een ceremonie kunt volgen. Als je bijvoorbeeld niet van te voren een speciaal dieet hebt gevolgd, kun je last krijgen van een hoge bloeddruk. Ook kan het gevaarlijk zijn om ayahuasca te drinken terwijl je antidepressiva slikt. Bovendien is het belangrijk dat er adequate begeleiding is tijdens de ceremonie. “Mensen moeten zich veilig voelen en op hun gemak zijn,” vertelt ze. “Daar heb je voorlichting voor nodig. Ook nazorg is belangrijk. Mensen kunnen verward of vergeetachtig zijn. Als er geen professionele therapeut is die de ervaring begeleidt, dan kunnen mensen de opgedane indrukken snel weer vergeten, of verkeerd interpreteren.”
Dat het zonder adequate begeleiding erg fout kan lopen, bleek in april van dit jaar in de Noord-Brabantse plaats Eersel. Een 31-jarige man uit Hongarije beroofde zichzelf twee dagen na een ceremonie van het leven. De politie vermoedt dat hij ayahuasca had gebruikt tijdens een illegale ceremonie die het bedrijf Inner Mastery Internationals had georganiseerd. Maar het bedrijf ontkent met klem dat de Hongaar ayahuasca had gebruikt. De woordvoerder heeft tegen het Eindhovens Dagblad gezegd dat de man ibogaïne had genomen, een middel dat niet op de Opiumlijst staat. Nog altijd is niet duidelijk wat er precies is gebeurd in Eersel. De zaak moet nog voor de rechter komen.
In de tussentijd is er een nieuw incident breed uitgemeten in de media. Begin september werd een man onwel tijdens een ceremonie in het Zeeuws-Vlaamse plaatsje IJzendijke. Hij werd met een hartstilstand op de parkeerplaats van het ziekenhuis gereanimeerd, nadat hij meedeed aan een driedaags ‘warrior retreat’. Bij zo’n retraite krijgen deelnemers ayahuasca en vijf andere middelen achter elkaar toegediend. De man overleefde het niet.
De burgemeester van Arnhem, Ahmed Marcouch, schrok zich wild van het incident in Eersel. “Ik vind de trips gevaarlijk, omdat mensen urenlang hallucineren,” zei de burgemeester tegen dagblad de Gelderlander. Hij vroeg het Openbaar Ministerie in zijn regio direct op te treden tegen bedrijven die ceremonies organiseren met ayahuasca. Ook in de gemeenten Doetinchem, Nijmegen en Molenlanden werden maatregelen genomen om ayahuascasessies te dwarsbomen.
Toch het is nog steeds vrij eenvoudig om bedrijven te vinden die ayahuasca schenken. Na een simpele online zoekopdracht krijg je allerlei advertenties van bedrijfjes die ceremonies met het tripmiddel organiseren. Het merendeel van de aanbieders staat gewoon ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Het televisieprogramma Rambam opende daarom De Magische Trip, een winkel waar ze zogenaamd DMT verkochten. Met die actie probeerden ze duidelijk te maken dat de Opiumwet helemaal niet gehandhaafd wordt.
Sinds al die media-aandacht zijn de ayahuascabedrijven wel een stuk voorzichter geworden. Een deel van de organisatoren is overgestapt op een legaal tripmengsel dat ze ‘psilohuasca’ noemen. Daarin is het illegale DMT vervangen door psychedelische truffels die gewoon in de smartshop verkocht mogen worden. Maar er zijn ook bedrijven die DMT blijven gebruiken als hoofdbestanddeel van hun psychedelische drank.
Wat de Santo Daimekerk gaat doen nu de Hoge Raad hun sacrament tot illegale harddrug heeft bestempeld, weet ceremonieleidster Liesbeth van Dorsten nog niet. Ze kan kiezen om te stoppen met haar religie, of haar geloof illegaal te blijven belijden. Het lijkt een onmogelijke keuze. “Wij weten nog niet wat we ermee aanmoeten.” zegt Van Dorsten.
