We spraken Alma Mathijsen over vrouwenvriendschappen, haar nieuwe roman en blauwe verf

"Eigenlijk ben ik een beetje verliefd op al mijn vrienden," zei een vriend eens tegen mij. Je zou kunnen denken dat dit een verkapte versierpoging was, maar hij en ik vallen niet op elkaar – althans, niet in romantische zin. Maar wat is er eigenlijk niet romantisch aan wat ik voor hem – of welke andere vriend dan ook – voel?

Ook schrijver Alma Mathijsen hecht veel waarde aan vriendschappen, en verbaast zich over het feit dat een romantische liefde zoveel meer lijkt te betekenen in onze maatschappij dan een intense vriendschap. Die verbazing was een uitgangspunt voor haar nieuwe roman, Vergeet de meisjes, die je vanaf gister in de winkel kunt kopen.

Ik belde met Alma om te vragen of haar personages soms ook vrienden van haar zijn, of ze wel eens vrienden is kwijtgeraakt, en wat er in hemelsnaam aan de hand is op de foto waarop zij als een soort gouden koningin staat afgebeeld en omringd wordt door Hamka's en blauwgeverfde mensen.

Broadly: Je derde roman is net uit en dat is fantastisch, maar kunnen we het eerst heel even over de foto hierboven hebben? Wat gebeurt hier?
Alma Mathijsen: Die is gemaakt voor het Belgische kunstblad Oogst, voor bij een interview met mij. We mochten zelf invulling geven aan de foto, en het begon bij mijn lievlingschips, Hamka's. Omdat mijn boek over vriendschap gaat bedacht mijn vriend en kunstenaar Jan Hoek dit idee: een horde vrienden als blauwe monsters, een esthetische bende van grenzen die vervormd worden. De foto is gemaakt door Sanne de Wilde.

Waar is het?
Omdat we naakt zijn wilden we de foto maken bij de cruising area vlakbij de Nieuwe Meer in Amsterdam, omdat iedereen daar toch al naakt is. Alleen daar werden we wel heel gek aangekeken, dus zijn we een eindje verderop gaan staan. Maar daar hadden we op een gegeven moment een groep van wel twintig jonge jongetjes die aan het kijken en klieren waren, dus makkelijk was het niet.

Over je boek: op de site van de Bezige Bij staat dat " Vergeet de meisjes een nieuw licht laat schijnen op vriendschap, die minstens zo intens en ingewikkeld is als een liefdesrelatie. " Waarom wilde je hierover schrijven?
Ik miste de verhalen over vriendschappen tussen vrouwen. Veel boeken gaan over ouwe jongens krentenbrood, zoals Nescio's boeken bijvoorbeeld, en ik herkende me daar nooit in. Ik begon na te denken over mijn eigen vriendschappen en besefte dat ik toen ik een jaar of 21 was, altijd stoer deed over de vele jongensvrienden die ik had. Heel onnodig, realiseer ik me nu, maar we leven nu eenmaal in een wereld waarin vrouwen niet op nummer één staan. Het opende mijn ogen, en daardoor ben ik meer liefde gaan voelen voor mijn vrouwenvriendschappen.

Verhalen gaan vaak over romantische liefde, of in ieder geval lijkt die het altijd te winnen van vriendschap.
Vriendschap staat niet gelijk aan het gezin of de liefde – een gezinsconstructie wordt bijvoorbeeld beloond vanuit de overheid met belastingvoordelen of met erfrechten. Maar er is geen status voor vriendschap. Dat vind ik jammer.

Zou vriendschap een plek moeten hebben in ons wetboek?
Ik ben helemaal niet tegen het gezin of het huwelijk, maar ik zou willen dat er meerdere opties zijn. Er zou een wet moeten zijn waarin je je sociale familie laat registreren. Het eerste exemplaar van Vergeet de meisjes heb ik aan Lenie de Zwaan overhandigd – dat is een fantastische, kwieke vrouw van in de tachtig, die een stichting heeft waarmee ze opkomt voor de rechten van singles of mensen die alleenstaand zijn. Telkens als er verkiezingen zijn zoekt ze precies uit waar je als individu het beste af bent.

In haar pamflet Het monogame drama laat schrijver Simone van Saarloos ook zien hoe een relatie verheven lijkt boven vriendschap: ze vertelt daarin dat ze een keer lang op reis ging en een geliefde thuis achterliet, en haar omgeving reageerde daarop door te zeggen dat ze haar of hem wel enorm zou gaan missen. Van Saarloos verbaasde zich over het feit dat niemand haar vroeg of ze haar beste vrienden – die al veel langer in haar leven waren – niet zou gaan missen.
Ja, en wat ik bijvoorbeeld ook vreemd vind is als ik iemand tegenkom die ook mijn vriend Thijs kent, en diegene zegt dat ik de groeten aan hem moet doen. Waarom vragen ze me niet of ik de groeten doe aan een vriend of vriendin? Er is iets in de mens dat een relatie heel erg waardeert, en dat irriteert me. Niet omdat ik het andere niet waardeer, maar ik vind het vervelend dat het niet op dezelfde voet staat, dat het niet hetzelfde wordt gewaardeerd.

Je bent nu 32, de tijd waarin veel mensen zo ongeveer beginnen met gezinnen stichten. Ben je niet bang dat je ze vanaf nu kwijt gaat raken?
Nee, daarvoor heb ik een te onconventionele vriendengroep. Ook bij mezelf heb ik dat idee niet – ik heb nu geen kinderwens, maar ook als dat verandert, zou ik het heel naar vinden als ik er anders in kom te staan.

Ben je wel eens vrienden kwijtgeraakt?
Ja, dat is gebeurd. Misschien juist omdat mijn vriendschappen intens zijn – het kan voor mij voelen alsof ik niet meer zonder de ander kan, en dan kan het ook ontploffen. We konden elkaar een jaar lang niet luchten, maar toen het wat ruimte had gekregen om een beetje bij te komen, zijn we weer bij elkaar gekomen en op een hele andere manier vrienden geworden.

Dat klinkt inderdaad als een relatie die uit en weer aan is gegaan.
Een vriendschap kan net zo intens en gevaarlijk zijn als liefde. Binnen de romantiek mogen die verhalen bestaan, over onmogelijk liefde die geheel consumerend is, maar vriendschappen moeten zogenaamd stabiel en op de achtergrond zijn. Terwijl ik denk: vriendschappen kunnen ook gevaarlijk zijn, maar in de positieve zin des woords. Je leert daarvan.

Je zei tegen mij dat Vergeet de meisjes over een intellectuele vriendschap gaat. Wat bedoel je daarmee?
Vrouwenvriendschappen worden vaak geportretteerd als twee vrouwen die al lachend salade met elkaar aan het eten zijn. Het clichébeeld is gezellig kletsen en roddelen, en praten over mannen – dat beeld bestaat nog steeds in de media. Dat stoort me, ik herken me daar niet in. Natuurlijk heb ik het ook over liefde met mijn vrienden, maar ook over wat me dwars zit in de wereld.

Het personage Iris Kouwenaar in je boek is ook schrijver, en haar schrijfproces is heel gedisciplineerd. Hoe gaat dat bij jou?
Het komt wel overeen met elkaar: meestal ga ik een paar weken weg, de stad uit naar een huisje, en daar schrijf ik van 10 tot 12, van 2 tot 4, en van 8 tot 10. Tussendoor maak ik wandelingen, en ik heb op die momenten niet echt een sociaal leven. Gewenning is denk ik het belangrijkste voor een schrijver – je moet gewoon gaan zitten en het doen. Het is soms veel saaier dan ik zou willen.

Doordat je een hele wereld om Iris Kouwenaar heen hebt gemaakt, met een uitgebreid oeuvre en prijzen en interviews en zo, twijfelde ik even of dit een schrijver was die echt bestond.
Ze bestaat niet – of wel natuurlijk, want ik heb haar bedacht. Dat is het fantastische van schrijven, dit personage is er nu gewoon en ik hou van haar. En van al mijn personages, ik denk geregeld aan ze. Tijdens het schrijven van dit boek werd ik op een nacht wakker, en wist ik wat er voor vreselijks moest gebeuren met het andere hoofdpersonage, Kay. Daar moest ik enorm om huilen, net als ik dat ook zou doen om een vriend met wie er iets naars zou gebeuren.

Dus je personages worden vrienden van je?
Ik heb een innige band met ze inderdaad. Toen het boek eenmaal af was, was ik ook treurig – ik vond het jammer dat het over was. Maar nu Vergeet de meisjes in de winkel ligt, gaan er hopelijk weer nieuwe dingen gebeuren met ze.

Vergeet de meisjes kan je kopen in een boekwinkel, maar als je daar echt te lui voor bent (of er om een andere reden niet toe in staat bent), kan je het ook via internet aanschaffen.