Een halfjaar na de hongerstaking: hoe gaat het in de Brusselse Begijnhofkerk?

In De Stad Kraakt brengen we een bezoekje aan bezette plaatsen en gekraakte panden. De bewoners vertellen ons hoe het dagelijkse leven in een kraakpand eruit ziet, en hoe ze opkomen voor hun rechten.

Op 21 juli 2021 kwam er een einde aan een van de grootste zaken van de voorbije zomer. De 470 mensen zonder verblijfsvergunning die in de Brusselse Begijnhofkerk, de VUB en de ULB verbleven, zetten een punt achter hun hongerstaking. Het akkoord met het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) bracht een eind aan acht weken van radicale, politieke actie. In afwachting van het proces van de betrokken personen - en van het feit dat zij eindelijk uit de clandestiniteit kunnen treden - gaan de bezettingen door.

Bijna drie maanden na de hongerstaking, zeggen de actievoerders dat ze zich verraden voelen. Ondanks concrete dossiers waaruit blijkt dat ze goed geïntegreerd zijn in de Belgische samenleving, werd de asielaanvraag van de meeste mensen afgewezen. Wat blijft er vandaag nog over van de protestbeweging? VICE trok naar de Begijnhofkerk: we spraken er met Tarik - de woordvoerder van de coördinatie van mensen zonder papieren - en Nezha, een van de mensen die tot op vandaag in de kerk verblijft.  

De moeder, broers en zussen van Tarik hebben de Belgische nationaliteit, maar na acht jaar in België heeft hij daar zelf nog altijd geen recht op. Tarik wacht me op voor de kerk, hij ziet eruit alsof hij veertien dagen niet geslapen heeft; zijn gelaatstrekken zijn getekend en hij is duidelijk gespannen. Hij vraagt of ik hem wil volgen en nodigt me uit in het gebouw tegenover de kerk. Binnen doet een kleine kamer dienst als bureau. Hier stellen de actievoerders met de hulp van een advocaat dossiers op. De

kamer is net groot genoeg voor een tafel en wat stoelen. We installeren ons en Tarik vertelt me wat er zich sinds de lente precies heeft afgespeeld: "De hongerstaking is begonnen op 23 mei en werd na onderhandelingen met de regering opgeschort op 21 juli. Er waren vier personen die moesten onderhandelen: pater Daniel, Mehdi Kassou, Marie-Pierre de Buisseret en Alexis Deswaef*. De volgende dag zijn we begonnen met het opstellen van de dossiers, die zijn we later zelf gaan indienen. Daarna bleef het stil, tot vorige maand. We ontvingen de eerste administratieve brief van een van de bewoners. Helaas was de beslissing negatief.”

"Zelfs als de persoon aan alle voorwaarden voldoet, leidt dit helaas tot niets," zegt Tarik. Je kunt de vermoeidheid in zijn woorden voelen. Na maanden in een kerk te hebben geslapen en een uitputtende hongerstaking te hebben overleefd, dacht hij eindelijk dezelfde rechten te krijgen als iedere andere burger. Het tegendeel was waar, want de meesten moeten van nul af aan beginnen. “Het is chaos, stress, angst", zegt hij. “Vooral wat betreft de beslissingen die werden genomen. Bijna iedereen wordt geweigerd: van de 20 besluiten, zijn er 15 of 16 negatief.” 

Het probleem is dat de DVZ, die al dan niet een verblijfsvergunning uitvaardigt, over een discretionaire bevoegdheid beschikt die als vrij willekeurig beschouwd kan worden. Er zijn geen officiële criteria voor wie al dan niet recht heeft op regularisatie. Er zijn alleen informele richtlijnen, maar ook die zijn wazig. De Dienst Vreemdelingenzaken hoeft zijn beslissing niet eens te motiveren en is volledig vrij om mensen te weigeren die al meer dan tien jaar in ons land verblijven, hier familie hebben of een arbeidscontract hebben.

Midden juli bracht Freddy Roosemont, de directeur van de Dienst Vreemdelingenzaken, een bezoek aan de hongerstakers. Hij verzekerde hen dat dat tenminste de helft van hun aanvragen geregulariseerd zou worden. Hij somde ook elementen op die in het voordeel konden zijn van de mensen zonder papieren, deze uitspraken hebben er mee voor gezorgd dat de hongerstaking werd stopgezet. Tegelijkertijd dreigden verschillende ministers ermee om de coalitie te verlaten als een van de stakers zou overlijden. Dit alles speelde zich af op het hoogtepunt van de staking.  

Roosemont wordt er vandaag van beschuldigd valse hoop te hebben gegeven aan de ex-hongerstakers. Een van de zaken die de advocaten als ‘sterk’ beschouwden, was die van Nezha. Haar zaak kwam zelfs ter sprake tijdens besprekingen met het kabinet van Sammy Mahdi. Nezha was een van de mensen die opnieuw hoop kreeg dankzij de woorden van Roosemont. Ik ontmoet haar achter een geïmproviseerd gordijn in een van de gangpaden van de Begijnhofkerk. Hier bevindt zich de vrouwenruimte, Nezha heeft er haar leefruimte ingericht.

"Ik ging naar Italië met een werkcontract en een verblijfsvergunning voor een jaar”, vertelt ze. “In 2009 ben ik naar België gekomen om een aanvraag tot regularisatie in te dienen. Ik vond een job in een restaurant dat me een contract aanbood, maar mijn aanvraag werd geweigerd. Ik ben in beroep gegaan, maar het kan 20, 30 jaar duren vooraleer ik een antwoord krijg. In

2019 heb ik opnieuw een aanvraag tot regularisatie ingediend met een ander attest van tewerkstelling, maar ook die werd afgewezen. Daarom zit ik nu hier, in de kerk. Nezha herinnert zich het voorval met Roosemont nog goed: "Hij was in shock, hij zei dat hij nog nooit zoveel vrouwen in hongerstaking had gezien. Er waren 47 vrouwen, ik denk zelfs meer. Op basis van alle info die ik hem over mijn persoonlijke situatie gaf, zei hij dat ik een verblijfsvergunning kon krijgen.”

Nezha vraagt zich dus af waarom haar aanvraag werd afgewezen: "Alles was positief. Geen strafblad, geen staatsveiligheid, niets... Ik heb geen problemen. Waarom heeft Roosemont dan 'negatief' getekend?” Het document lekte uit en er stonden wel degelijk positieve opmerkingen in. Die had de directeur van de DVZ tijdens zijn bezoek aan de kerk genoteerd, het moest de aanvragers helpen om tot regularisatie te komen. Maar Roosemont verklaarde aan RTBF dat deze nota "intern en onvolledig" was. 

Twee weken na de bekendmaking van de afwijzing, bereikte Nezha haar dieptepunt. En toen kreeg ze het bevel om het land te verlaten. "Ik ben bang om de kerk te verlaten, bang dat de politie me zal komen halen.” Het verraad van de regering ten opzichte van deze migranten, heeft het vertrouwen volledig tenietgedaan. Nezha vertelt hoe onschuldige dingen, zoals de metro nemen, een bron van angst zijn geworden en haar leven ondraaglijk maken. 

Uiteraard hebben al deze mensen ook geen recht op een verzekering, een vervangingsinkomen of zelfs maar een pensioen. Hoe meer jaren er verstrijken, hoe meer Nezha zich zorgen maakt over haar toekomst - ook al heeft ze altijd gewerkt. "Je wordt 60 en wat dan? Ik ben 52, hoeveel jaar zal ik nog moeten werken in mijn leven? Ik vind nog altijd werk in grote bedrijven, ik pas op kinderen, ik doe vertalingen, ik heb mondmaskers gemaakt en uitgedeeld tijdens de pandemie, ik heb voedsel uitgedeeld aan daklozen, ik heb met verenigingen gewerkt, ik heb vrijwilligerswerk gedaan..." 

De rust die momenteel in de Begijnhofkerk heerst, voelt fragiel aan. “Op dit moment is het hier vrij leeg", zegt Tarik. “De meeste bewoners zijn aan het werk om de negen maanden van bezetting te compenseren. Ook al hebben we nog niet alle besluiten ontvangen, de mensen zijn verplicht om weer aan het werk te gaan om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Maar als we op een gegeven moment zien dat de andere besluiten die genomen worden ook negatief zijn, dan staat iedereen hier terug. Zonder twijfel.”

De drie bezettingen bereiden dus het vervolg van de strijd voor, maar dat is niet zonder angst. Tarik wijst me erop hoezeer het beheer van deze (over)leefplaatsen de werklast van mensen die al uitgeput zijn en nauwelijks hersteld raken van de lange hongerstaking, nog zwaarder maakt: "We waren in staat om drie bezettingen tegelijkertijd te doen, maar nu zijn we op. Er zijn veel mensen nodig om dit allemaal te beheren. Een bezetting is niet gewoon een plek openen, matrassen neerleggen en mensen optrommelen. Nee, er is geen privacy meer in een bezetting. Het kost veel tijd, energie en solidariteit.”

Hun enige overwinning sinds de bekendmaking van de besluiten over het al dan niet regulariseren, is het feit dat de eerste dossiers de media gehaald hebben. Sinds de ontmoeting met Tarik, heeft er een nieuwe ronde van beslissingen plaatsgevonden. In totaal waren er zo’n 70 bezetters. Daarvan kregen een handvol mensen een positief advies. Om erachter te komen wat er zich precies heeft afgespeeld afgelopen juli en om beter zicht te krijgen op de inhoud van de akkoorden, werd er een commissie ingesteld. Die zal de verschillende partijen die bij de onderhandelingen en het beëindigen van de staking aanwezig waren aanhoren. Vorige week vrijdag, op 10 december, moesten Sammy Mahdi en Thierry Roosemont zich als eersten verantwoorden. De bezetters hopen dat deze commissie ertoe zal leiden dat minister-president Alexander de Croo het dossier zal overnemen, waardoor de situatie zou kunnen veranderen. "We zullen zien wat we doen na de hoorzitting", concludeert Tarik. 

Eind november hebben vijf stakers van de bezetting, met de steun van Ciré en de Liga voor de rechten van de mens, de Belgische staat voor de rechter gedaagd wegens het niet nakomen van zijn woord. Het hof zal de pleidooien op 2 februari 2022 behandelen.

*Marie-Pierre de Buisseret en Alexis Deswaef zijn advocaten, Mehdi Kassou is de coördinator van het Platform citoyenne de soutien aux réfugiés en pater Daniel Alliet is de pastoor van de Begijnhofkerk.

Volg VICE België ook op Instagram.