Bevallen tijdens een luchtaanval: een zwangerschap in Jemen kan levensgevaarlijk zijn

Horeh was vijf maanden zwanger van haar tweede kind toen het huis van haar oom werd vernietigd. Dat gebeurde tijdens een luchtaanval in 'Amran, in het westen van Jemen.

"Het maakte ontzettend veel lawaai," herinnert de dertigjarige zich. "De explosie was heel dichtbij." Toen hoorde ze het geschreeuw van vrouwen uit de buurt. "Ik hoorde mijn buren buiten gillen dat familie van mij getroffen was. Mijn broers kwamen naar mijn huis met bloed op hun gezichten en handen. Ze vertelden dat het huis van mijn oom was gebombardeerd, en dat het hele gezin omgekomen was."

Horeh was doodsbang en totaal in shock. Ze begon te bloeden. De volgende dag had ze een miskraam.

Ruim twee jaar woedt er al een burgeroorlog in Jemen tussen de Houthi-rebellen en de regering, die gesteund wordt door de VS en Saoedi-Arabië. Volgens de VN zijn er al minstens 13.000 burgers omgekomen gedurende het conflict. Als gevolg van blokkades op zee, op land en in de lucht door Saoedi-Arabië, hebben 18,8 miljoen mensen nu voedselhulp nodig. Meer dan 7 miljoen mensen weten niet waar ze hun volgende maaltijd vandaan moeten halen.

In een land dat langzaam uithongert en kapot wordt gebombardeerd, lijden zwangere vrouwen en kinderen het meest.

"De gezondheidszorg is compleet ingestort en moeders en kinderen zijn ziek aan het worden," legt Dr. Miriam Aldogani uit. Ze is gespecialiseerd in voortplantingsgeneeskunde aan het Save the Children-ziekenhuis in de hoofdstad Sana'a. Zwangere vrouwen gaan dood of verliezen hun baby's om redenen die voorkomen hadden kunnen worden.

"Voor de oorlog hadden de meeste zwangere vrouwen normale bevallingen. Nu bevallen veel vrouwen te vroeg of moeten ze een keizersnede ondergaan," zegt Hanan Saleh, een 33-jarige verloskundige. "Zwangere vrouwen komen vaak naar onze kliniek met verschillende complicaties – de meest voorkomende zijn bloedingen, infecties in de vagina en urinebuis, hoge bloeddruk, vochtophopingen, thalassemie (een bloedziekte) en bloedarmoede," vertelt ze.

Ondervoeding is ook een groot probleem. Het zorgt ervoor dat vrouwen miskramen hebben of baby's ter wereld brengen met ondergewicht. Aldogani zegt dat haar collega's in afgelegen gebieden vaak gezinnen tegenkomen die moeten overleven op één maaltijd per dag. Dat zorgt ervoor dat zwangerschapsproblemen verergeren. Tegen de tijd dat een familie genoeg geld ingezameld heeft om naar een ziekenhuis te gaan, is het vaak al te laat. "Het is vooral ontmoedigend als een vrouw in kritieke toestand in onze kliniek komt en haar familie haar niet naar een ziekenhuis kan brengen omdat ze het geld niet hebben," vertelt Saleh.

Volgens Aldogani is de gezondheidszorg in Jemen ook in crisis. Dokters in staatsziekenhuizen hebben al zes maanden geen salaris gekregen. Ze moeten rondrijden in taxi's om brood op de plank te krijgen, waardoor er een nog grotere schaarste van personeel in ziekenhuizen is.

De oorlog in Jemen begon in 2011, tijdens de Arabische lente. Tijdens de opstand in Tunesië eisten demonstranten in Jemen dat de autoritaire president Ali Abdullah Salleh – die ervan werd verdacht 60 miljard dollar te hebben gestolendoor middel van corrupte praktijken – afgezet zou worden. Salehs vervanger, Abdu Rabbu Mansour Hadi, nam het over in 2012, maar zijn regering had veel problemen. Sommige militairen bleven loyaal aan Saleh terwijl er steeds minder voedsel en werk was. In het noorden sprong de islamitische Houthi-beweging in op deze situatie. Ze namen controle over Sana'a en zorgden ervoor dat Hadi in 2015 naar het buitenland moest vluchten.

Vanaf dat moment is er een samenwerking ontstaan van Arabische landen onder leiding van Saudi-Arabië, die als doel heeft om Hadi weer president te maken. De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk steunen deze campagne, ondanks waarschuwingen van de VN dat de aanvallen van de militaire samenwerking "misschien oorlogsmisdaden zijn." Terwijl de ambassadeur van de VN voor Saudi Arabië de beschuldigingen ontkent is er een rapport van de VN gelekt waarin bewijs wordt aangevoerd voor "wijdverspreide en systematische" bomaanvallen op burgers van Saudi Arabië die in strijd zijn met mensenrechten.

De 25-jarige Arwa heeft twee miskramen gehad sinds de oorlog begon. "De eerste keer zeiden de dokters dan het door een infectie kwam," zegt ze. Arwa had last van toxoplasmose, een parasiet die veel voorkomt bij zwangere vrouwen in Sana'a. De laatste keer dat Arwa een miskraam had, kwam doordat ze niet genoeg te eten had. Als ze geld hebben, eten Arwa, haar drie kinderen en haar man tomaten en aardappels. Meestal kunnen ze zich alleen brood veroorloven.

"De laatste miskraam gebeurde thuis, ik bloedde hevig," herinnert Arwa zich. "Ik kon niet naar het ziekenhuis omdat ik geen geld had om erheen te gaan." Ze wist dat haar man ernstige financiële zorgen had, dus hield ze zich stil. Uiteindelijk kon hij haar naar een kliniek brengen, maar het kostte vijf dagen om het nodige geld bij elkaar te verzamelen. Toch had Arwa een miskraam.

"Na de miskraam bleef ik vijf dagen op bed liggen. Ik bewoog niet, want ik kon niet staan of lopen," vertelt ze. "Ik was zo bang, ik dacht dat ik doodging."

Ondervoeding en infecties zoals toxoplasmose vergroten allemaal de kans op een miskraam – maar vrouwen in Jemen hebben überhaupt weinig controle over hun reproductieve keuzes. Contraceptie is schaars, aldus Aldogani.

Een paar maanden nadat ze haar baby verloor, is Arwa weer zwanger. Ze is bang voor de toekomst en dat is te begrijpen. "Ik ben nog steeds te dun," zegt ze. "Ik ben zo bang dat het nog eens gebeurt."

Zelfs al is de zwangerschap volledig voltooid, dan moeten vrouwen de bevalling zelf nog overleven. Die gebeuren vaak onder afschuwelijke omstandigheden. "Toen ik ging bevallen van mijn eerste zoon Fouad dacht ik dat ik doodging," herinnert Horeh zich. De bevalling begon tijdens een luchtaanval in de eerste maand van de oorlog. "Ik had anderhalve dag extreme pijn. Ze konden me niet naar het ziekenhuis brengen omdat de bombardementen zo hevig waren en we te bang waren om het huis te verlaten."

Omdat ze bang was voor de bommen, gaf Horeh op. "Ik zei dat ik binnen zou blijven, of ik nu dood zou gaan of niet." Midden in de chaos en paniek kwam een ongetrainde buurvrouw haar helpen. "Ze was geen echte verloskundige, ze was gewoon een oude vrouw. Niemand anders wilde komen. Maar ze was vriendelijk en rustig."

Ook na de geboorte is er weinig hulp beschikbaar voor de overlevende moeders en kinderen. "Ik zag baby's die couveuses moesten delen, omdat er niet genoeg van waren. In sommige ziekenhuizen zijn er zelfs helemaal geen couveuses."

Aldogani spreekt uit ervaring. Ze was 32 weken zwanger toen de bevalling zich te vroeg inzette. Dat gebeurde tijdens een luchtaanval in september 2015. Als ze zich geen privézorg had kunnen veroorloven was haar kind zeker doodgegaan.

"Ik dank God elke dag dat mijn kind veilig is," zegt ze met tranen in haar ogen. "Maar ik weet hoe het voelt om een zwangere vrouw in Jemen te zijn. Die is bang haar baby kwijt te raken en is bang voor wat er met haar kinderen gaat gebeuren als ze zelf zou komen te overlijden." Ze vertelt dat er twee soorten vrouwen zijn in Jemen: zij die door de oorlog hun kinderen zijn verloren en nog een keer zwanger willen worden om het verlies te compenseren en zij die te bang zijn.

"Zelf wil ik niet weer zwanger worden tot de oorlog voorbij is, het is te ellendig allemaal. Het is slecht voor mijn bloeddruk," vertelt Aldogani.

In heel Jemen kun je zwaar getraumatiseerde kinderen vinden die hun hele leven alleen honger en oorlog hebben gekend. 's Nachts schreeuwt Horehs zoon Fouan omdat hij bang is voor vliegtuigen die laag overvliegen. Dat is een afschuwelijke maar terechte angst voor een kind dat werd geboren tijdens een luchtaanval.

Volwassenen hebben het ook zwaar met de angst voor bommen. Horeh vertelt dat haar partner gewelddadig is geworden: "Mijn man was eerst heel aardig tegen me, maar de oorlog heeft hem veranderd. Soms slaat hij me. Ik ben erg bang voor hem."

Ze kan nergens heen voor hulp – haar vader is blind en haar broers, die allemaal geen werk hebben, moeten voor hun eigen families zorgen. Ze zit vast. "Soms ga ik terug naar mijn man en probeer ik het geschreeuw en het geweld te verdragen puur zodat mijn familie zich geen zorgen hoeft te maken over mij en mijn zoon."

Ondertussen is Aldogani haar hoop gaan richten op bidden in plaats van de medische wetenschap. "Als ik nu een zwangere vrouw zie, bid ik dat haar kind veilig ter wereld gebracht zal worden."