De Nederlandse televisie kent een lange historie als het gaat om programma’s over de politie. Sinds mensenheugenis vliegen de bonnen en bekeuringen je om je oren bij shows als Wegmisbruikers en Blik op de weg, maar nog nooit werd ons politiekorps zo uitgebreid gevolgd als in de programma’s van Ewout Genemans. In 2019 begon hij met het volgen van een team agenten in het centrum van Amsterdam in Bureau Burgwallen, twee seizoenen later deed hij in Bureau 040 hetzelfde in Eindhoven en op dit moment is hij in Bureau Hofstad samen met agenten in zijn geboortestad Den Haag te zien.
De formule is in principe simpel: agenten draaien reguliere diensten en Ewout gaat met hen mee. Meldingen van inbraken, vechtpartijen, demonstraties en bezorgde mensen die hun buurvrouw op leeftijd al verdacht lang niet hebben gezien – Ewout is overal bij. Tussen de bedrijven door praat hij met de dienders over hun werk, en over de heftige dingen waar ze dagelijks mee te maken krijgen. Het werkt, en dat is goed te begrijpen: de programma’s zijn met aandacht gemaakt en door de vele draaidagen zie je veel verschillende kanten van het politiewerk.
Videos by VICE
Maar toch voel ik me na elke aflevering raar. Bijna wekelijks is wel ergens te lezen of te zien hoe agenten excessief geweld gebruiken of lompe fouten maken. Maar in alle uren televisie die Genemans over de politie heeft gemaakt, zijn deze fouten eigenlijk niet echt te bespeuren. Ook wordt er nauwelijks gereflecteerd op de rol van de politie in de maatschappij – in ieder geval horen we niet hoe mensen buiten het politiekorps die ervaren. Het riekt af en toe naar een subtiele vorm van propaganda, die eigenlijk niet thuishoort in een tijd waarin de spanningen tussen de politie en de burgers zo hoog oplopen.
Ik belde Ewout op om hem te vragen naar zijn werkwijze, en naar de keuzes die hij met z’n team maakt tijdens de samenwerking met de politie.
VICE: Ben je zelf eigenlijk ooit in aanraking gekomen met de politie in Den Haag?
Ewout Genemans: Nee, ik was eigenlijk best wel braaf als kind. Ik ben wel eens aangehouden voor iets als bellen achter het stuur, maar heb nooit iets groots of heftigs meegemaakt met de politie.
Ben je weleens bang om mensen die je kent tegen te komen als je in je thuisstad filmt?
Nee, eigenlijk niet. Maar dat zou ik wel leuk vinden, denk ik.
Ik vraag dit omdat veel van de mensen die op beeld te zien zijn in problematische situaties terecht zijn gekomen.
Ah ja. Als je het zo bedoelt, zou ik het natuurlijk minder leuk vinden. Maar gelukkig heb ik dat niet meegemaakt.
Zou je het uitzenden?
Ik denk het wel. Het ligt er natuurlijk aan wat het incident is en of we het kunnen uitzenden, maar in principe wel.
Noem je jezelf journalist?
Nou, het genre dat we maken valt een beetje tussen verschillende dingen in. Het is niet helemaal onafhankelijk. We kunnen het maken omdat we de medewerking van de politie hebben, en er afspraken zijn gemaakt waarin is vastgelegd dat we niet zomaar alles uit kunnen zenden. Maar aan de andere kant zou ik het wel journalistiek noemen, omdat ik negentig hele dagen meedraai voor zo’n seizoen. En in die dagen probeer ik een goed en realistisch beeld te schetsen van wat er gebeurt, zonder keuzes te hoeven maken om bepaalde dingen te filmen omdat die nou eenmaal goed zouden zijn voor het programma.
Hoe bedoel je dat precies?
Bij veel reality-televisie heb je vaak maar een paar draaidagen. Daarom moet je er dan alles aan doen om te zorgen dat er in die dagen gebeurt wat je wil laten zien. In de montage worden dingen spannender gemaakt of wordt de waarheid een beetje naar de hand van de programmamakers gezet. Dat hebben wij zeker niet hoeven doen, omdat we zo lang meelopen.
Dus wat je zegt is dat jij voor dit programma nooit de waarheid naar je hand zou zetten?
Nee. Er gebeurt in die negentig dagen zoveel dat we een enorme keuze hebben in wat we in het programma willen laten zien.
Je maakt dit programma met je eigen productiemaatschappij. Ben jij aanwezig bij alle gesprekken die vooraf worden gevoerd?
Ja. Het programma is ontstaan omdat ik vanuit mijn eigen interesse af en toe meeliep met een nachtdienst van de Amsterdamse politie. Omdat ik dat interessant vond, maar ook voor research. Toen is op het bureau Burgwallen het idee ontstaan om er een programma van te maken. Dat vraagt veel voorbereiding. Er zijn dingen die niet mogen, maar die zijn logisch en verklaarbaar. Twee dingen zijn het belangrijkste: we mogen nooit iemands privacy schenden en we mogen er nooit voor zorgen dat een zaak stuk gaat.
Dus wat betreft het imago van de politie maken jullie geen afspraken?
Nee. Ik maak het programma vanuit bewondering voor de politie. Ik hoor de kritiek ook hoor, er wordt gezegd dat wij PR doen voor de politie. Maar ik ben er ooit mee begonnen omdat ik het werk van de politie leuk en mooi vind en dat graag wil laten zien. Mijn uitgangspunt is nooit geweest: laat ik eens een diepgravend onderzoek doen naar de misstanden binnen de politie.
Maar hoeveel is die bewondering waard als er zo weinig menselijke fouten te zien zijn in de afleveringen? En dat er zo weinig op wordt gereflecteerd als die fouten wel gemaakt worden?
Ik vind dat die fouten er wel in zitten, eigenlijk. Als je de afleveringen gaat ontleden, zie je dat we aan het einde een round-up geven waarin we de zaken nog bespreken. Soms is een aanhouding bijvoorbeeld onrechtmatig omdat er een fout wordt gemaakt. Dat laten we dan wel zien. En we laten ook goed zien hoe verschillende agenten reageren op verschillende dingen. Bij de een denk je: ah, zo zou ik het ook doen. Maar bij de ander vind je het weer minder prettig. We laten zien hoe het is. Maar wat versta jij onder een fout?
Een voorbeeld: in een van de afleveringen loopt een man zonder verblijfsvergunning dronken op straat. Hij kan niet worden uitgezet omdat het land waar hij vandaan komt te gevaarlijk is. De agent geeft hem een boete omdat hij weet dat de man die niet kan betalen en daarom een paar maanden vast wordt gezet, zodat hij er tenminste van af is. Ik vind dat zelf schokkend, maar daarna gaat het programma gewoon verder.
Maar het wordt toch uitgezonden? Je hoort het hem zeggen en hij vindt dat ook echt. Jij kunt vinden dat hij dit niet mag zeggen en dat het probleem hogerop aangepakt moet worden. Maar ik denk ook dat er veel mensen zijn die vinden dat hij gelijk heeft en ook snappen waarom hij het zegt. Hij moet deze man namelijk elke week van straat halen omdat hij overlast veroorzaakt. Het is aan het publiek om er wat van te vinden, ik laat de kijker zelf oordelen. Het is niet alsof ik er high-fivend naast sta.
Maar je gaat ook niet echt het gesprek aan met die agent.
Dit keer misschien niet, maar op andere momenten wel. In het seizoen in Amsterdam was er een probleem met mensen uit azc’s die werden aangehouden omdat ze bijvoorbeeld horloges stalen, maar die elke week weer terugkwamen omdat de aanhoudingen geen gevolgen hadden. Dan vraag ik me af hoeveel zin dat heeft, en dat bespreek ik dan ook met de agenten.
Een paar weken geleden lekten er beelden van een agent in Den Haag die een schoppende beweging maakt naar het hoofd van iemand die al op de grond ligt. De korpschef schuift vervolgens aan bij Op1 en nog voordat hij z’n excuses aanbiedt of zegt dat dit absoluut niet kan, begint hij erover dat “we niet de hele context kennen”. Zijn de agenten met wie jij spreekt ook zo bang voor een ‘trial by media’?
Nee, eigenlijk niet. Ik kan niets zeggen over dit specifieke geval omdat wij daar niet bij zijn geweest, maar ik begrijp wel wat hij zegt. Er wordt vaak maar een stukje gezien, zonder dat de kijker weet wat eraan vooraf is gegaan. Je kunt als agent in geen enkel geval iemand in z’n gezicht schoppen. Maar het is vaak wel zo dat omstanders pas beginnen te filmen als er al een conflict is, en dan ontbreekt wat eraan vooraf is gegaan.
Maar er duiken regelmatig beelden van excessief politiegeweld op. Je kan ervan uitgaan dat er nog veel meer incidenten zijn die niet gefilmd worden. In je programma is zoiets nooit te zien. Snap je dat sommige mensen daar een beetje wantrouwig van worden?
Ja, ik snap wat je zegt. Natuurlijk wil ik een zo breed en gebalanceerd mogelijk beeld laten zien, maar we hebben zo’n incident gewoon niet meegemaakt. Maar we gebruiken best wel dingen waar mensen iets negatiefs van kunnen vinden, en het is niet zo dat de politie daar dan van zegt dat we ze niet mogen gebruiken.
Nee? Is dat echt nooit gebeurd?
Nee. Het wordt echt alleen beoordeeld op die twee dingen waar ik het eerder over had: iemands privacy en of een zaak ermee in gevaar komt. Dat is wat er is afgesproken en daar hebben we een overeenkomst over.
De Rotterdamse agenten die racistische appjes uitwisselden kregen de lichtst mogelijke straf. Daar was veel woede over. Vind je de politie zichzelf genoeg controleert?
Dat weet ik niet zo goed, en ik weet ook niet of er te weinig mee gebeurt. Ik vind wel dat agenten, welke rol ze ook hebben binnen de organisatie, een extra grote verantwoordelijkheid hebben. Dit soort dingen kunnen absoluut niet en hebben meteen invloed op alle collega’s die hun werk wél op een goede manier doen. Dat is jammer en valt niet goed te praten. En ik denk dat je gelijk hebt als je zegt dat het in sommige gevallen voor de burgers te onduidelijk is wat voor stappen er worden genomen als dit soort dingen gebeuren.
Het is best een idee om in een volgende reeks uitgebreider stil te staan bij wat er allemaal fout gaat. We zijn drie jaar geleden begonnen en in die tijd zijn er best veel incidenten geweest, waardoor die vraag inderdaad groter is geworden. Maar het is niet een bewuste keuze om het wel of niet te doen.
Is het niet gewoon veel te moeilijk om nog kritisch te zijn als je zo intensief met die mensen optrekt? In het seizoen in Amsterdam wordt bijvoorbeeld iemand gearresteerd omdat-ie jou drugs aanbiedt. Dan ben je in principe onderdeel van de operatie.
Nee, ik denk dat dat nog steeds kan. Maar nogmaals: de insteek is nooit geweest om de politie in tweeën te zagen. Misschien heeft de tijd ons een beetje ingehaald. Ons programma wordt heel goed bekeken, maar er verschijnen genoeg negatieve berichten over politie in de media. Daarom is het misschien goed om eens te kijken of we daar meer aandacht aan kunnen besteden.
Daar zit misschien ook wel het grootste punt: ik denk gewoon niet dat partijen die de politie wél in tweeën willen zagen ooit de toegang zullen krijgen die jij krijgt.
Dat weet ik niet. Dat zouden ze moeten proberen. Ik ben blij dat wij die toegang wel krijgen, want ik heb veel plezier in het maken van het programma.
De politie heeft ook zelf mensen in dienst die content maken, bijvoorbeeld op TikTok en op YouTube. Zij hebben een enorm bereik, maar de dingen die ze maken zijn ook vaak knullig. Politievlogger Jan-Willem heeft bijvoorbeeld zelf weleens een zaak kapotgemaakt. Jij bent een ervaren televisiemaker en hebt met Videoland en RTL een enorm platform. Denk je zelf weleens na over hoe belangrijk jij bent voor de politie?
Nee, eigenlijk niet. Dat zijn vragen waar ik misschien meer over moet gaan nadenken, vooral omdat het programma zoveel groter is geworden. Ik hoor wel dat uit cijfers blijkt dat door ons programma meer mensen kiezen voor een baan bij de politie. En het is ook wel eens voorgekomen dat een vechtpartij de-escaleerde toen een van de agenten werd herkend uit het programma. Ik snap dat zoiets van waarde is voor de politie. Maar wij maken ons programma niet met die bril op. Bij alles wat ik maak leg de lat nog steeds bij mezelf. Vind ik het nog leuk om te doen en heb ik nog genoeg vragen om te stellen? En vooralsnog zijn mijn vragen niet op.
