Een overzicht van wat er mis is met het Wereldkampioenschap in Qatar

Alles staat klaar voor ‘s werelds eerste winterse Wereldkampioenschap voetbal. Er zijn gloednieuwe stadions, metrolijnen en infrastructuur gebouwd, maar nu de wereld haar ogen op Qatar heeft gericht, heeft de Arabische staat constant te kampen met negatieve verhalen. De editie van 2022 is het meest controversiële WK ooit; het haalt de voorpagina’s al sinds 2010, toen FIFA (het internationale bestuurslichaam voor voetbal) Qatar als gastheer benoemde. Corruptieschandalen, mensenrechtenschendingen en de zinderende hitte waarin gespeeld gaat worden zijn onderhand synoniem geworden met het naderende kampioenschap. 

Maar voetbal heeft het vermogen om mensen in gelijke mate te verenigen, te helen en te hersenspoelen. Zodra het kampioenschap van start gaat is de kans erg groot dat de praktische en ethische problemen rondom de competitie door velen onder het tapijt worden geveegd. Dus, voor het het geval dat gebeurt is hier een keurige samenvatting van de voornaamste problemen die het toernooi boven het hoofd hangen. 

In mei 2015 vielen Zwitserse autoriteiten een hotel in Zürich binnen en arresteerden ze zeven hooggeplaatste ambtenaren van de FIFA. Dit gebeurde na een langdurige campagne van de FBI om een criminele samenzwering die al tientallen jaren op het hoogste niveau van het spel bezig was te ontmaskeren. De kern van de zaak? FIFA-ambtenaren gaven stemmen aan beoogde gastheer-landen voor het WK (met name Rusland en Qatar) in ruil voor smeergeld. 

Van de 22 leden van het directiecomité van FIFA die in 2010 stemden in het succesvolle bod van Qatar voor het WK, zijn er sindsdien 15 strafrechtelijk vervolgd. In ruil voor stemmen deed de onteerde constructiemagnaat Mohammed Bin Hamman meer dan 1 miljard euro aan illegale betalingen aan verscheidene ambtenaren van nationale voetbalverenigingen. Voor velen is het absurd de het WK ondanks al deze duidelijk vastgelegde corruptie nog steeds doorgaat. Dus waarom is het dan zo? Nou, autoriteiten blijven erbij dat, omdat er al een hoop infrastructureel werk was verricht toen het corruptieschandaal van de FIFA het licht zag, het onmogelijk zou zijn geweest om Qatar haar rechten als gastheer te ontnemen. Een onderbouwing die ongeveer gelijkstaat met een politie-inspecteur die de nauwkeurig opgezette plannen van een seriemoordenaar ontdekt, maar vindt dat het vanwege diens knappe vooruitdenken zonde zou zijn om hem te arresteren. 

Wanneer de spiksplinternieuwe stadions in november worden onthuld in de Qatarese hoofdstad Doha, denk dan even aan degenen die zijn gestorven voor dit kampioenschap. In februari 2021 werd in een onderzoek door Guardian onthuld dat 6500 gastarbeiders in Qatar waren omgekomen sinds het WK aan het land was toegekend, voornamelijk mannen uit Zuid-Azië. Onder het Kafala-sponsoringsysteem, wat werknemers in contractarbeiders verandert die het land niet kunnen verlaten zonder een uitreisvisum dat wordt verzekerd door hun werkgever, werken deze arbeiders onder omstandigheden die met moderne slavernij worden vergeleken. 

Hoewel recente arbeidshervormingen het Kafala-systeem hebben afgeschaft, is het bouwproject voor het WK desalniettemin voltooid met een laag salaris, slechte omstandigheden, en een “angstcultuur” waarin uitgesproken arbeiders gevangen werden gezet voor het “verspreiden van nepnieuws”. Dit machtsverschil heeft voor een deel geleid tot wat de Human Rights Watch “overbevolkte en onhygiënische leefomstandigheden” noemde, waarin arbeiders gemiddeld werkdagen van 14-18 uur hadden. Het resultaat? Tragische en voorkombare sterfgevallen. De Bengaalse Mohammed Shahid Miah werd geëlektrocuteerd door blootgestelde kabels in zijn accommodatie. Een schoonmaker, Ghal Singh Rai, pleegde een week na zijn aankomst uit Nepal zelfmoord. Er zijn veel andere plotselinge en onverklaarde sterfgevallen geweest. Het lijden van deze mannen en hun families is het meest schandelijke erfgoed van dit WK.  

Een andere ethische zorg is de vervolging van lhbti’ers in Qatar, een land waar homoseksualiteit illegaal is en waar je de cel voor in moet. De Australische linksachter Josh Cavallo van Adelaide United, de enige openlijk homoseksuele mannelijke topvoetballer in de wereld, heeft aangegeven zich zorgen te maken over zijn bezoek aan Qatar, en veel lhbti-fans zijn bang voor een onvriendelijk ontvangst. Nog deprimerender, de Britse Minister van Buitenlandse Zaken James Cleverly raadde aan dat lhbti-fans “respectvol” moesten zijn en “concessies” moesten doen als ze van plan waren het WK bij te wonen. De Engelse Voetbalbond heeft Engelse homoseksuele fans ervan verzekerd dat ze niet zullen worden gearresteerd voor openbare vertoningen van affectie (wat een grimmige zin, zeg). Maar uiteindelijk zijn de fans die naar Qatar reizen niet de voornaamste slachtoffers – Qatarese lhbti’ers moeten het hele jaar door vijandigheid doorstaan. De organisatie van het toernooi zal een goede show leveren, met flitsende architectuur en de ongeëvenaarde PR-kracht van voetbal om de bezoekers op vriendelijke wijze zand in de ogen te strooien. Maar wanneer iedereen weg is, zal de lhbti-gemeenschap van Qatar blijven lijden. 

Een normaal WK in de zomer organiseren, in woestijnomstandigheden van meer dan 40°C, is onmogelijk. De keuze om om het toernooi in de winter te houden heeft dan ook de woede gewekt van zowel toernooi-traditionalisten en casual kijkers, die gewend zijn aan snikhete wereldkampioenschappen gekenmerkt door bierovergoten zomerfestiviteiten. De meeste voetballiefhebbers zullen nog steeds gaan kijken; maar, is het leuke van internationale toernooien niet dat mensen zonder enige interesse in voetbal  kunnen genieten van een landelijke cocktail van blindelings optimisme, een gevoel van saamhorigheid, en heel veel gezuip? Het Verenigd Koninkrijk kan deze prettige afleiding misschien nog wel het meest gebruiken. 

Engelse voetbalfans staan algemeen bekend als een hoopje wilde, shirtloze pilsharkers. Maar het zal ze niet makkelijk afgaan om deze reputatie in Qatar eer aan te doen. Er wordt alleen drank geserveerd in de vier- en vijfsterrenhotels van Doha, die hoe dan ook stampvol zullen zitten. En zelfs als je de bar weet te bereiken moet je waarschijnlijk rond de 15 euro neerleggen voor een pilsje. Qatar stond in 2021 zelfs bovenaan de lijst als de duurste plek om een biertje te kopen in de hele wereld. Daarnaast laten recente foto’s van buitenstedelijke hutten, die als accommodatie voor de fans gaan dienen, zien dat een zorgwekkende hoeveelheid

bouwwerkzaamheden nog niet is voltooid. Een ander probleem is dat de uitzendrechten van het toernooi zo duur zijn dat een hoop horecaplekken de rekeningen voor het uitzenden van wedstrijden niet eens kunnen betalen – sommige teamhotels gaan niet eens wedstrijden live uitzenden! En wat betreft de waarschijnlijkheid van een feestelijke sfeer in Doha: Tom Williams van The Athletic beschreef de stad kort geleden als “de saaiste plek waar ik in mijn hele leven ben geweest.” Lekker dan.

Wereldkampioenschappen hebben een reputatie voor kortdurend gejubel en langdurige rotzooi. Na het wereldkampioenschap van 2014 in Brazilië zijn veel van de stadions die met belastinggeld zijn gebouw in verval geraakt. Kijk niet raar op als dit ook in Qatar het geval zal zijn. Toegegeven, de organisatoren gaan veel nieuwe stadions na gebruik demonteren en delen van tribunes aan nabijgelegen landen uitdelen, in plaats van dat ze afbrokkelende terreinen gaan riskeren. Dan vraag je je toch af: waarom gaf FIFA de rechten van het gastheerschap niet aan een land in West-Azië of Noord-Afrika, met een reeds bestaande voetbal-infrastructuur en een houdbaar binnenlands competitiesysteem? Het antwoord op die vraag is waarschijnlijk te vinden op de bankrekening van het land dat gastheer is. 

Als je dit allemaal bekijkt is het ongelofelijk dat Qatar gastheer van het wereldkampioenschap 2022 is. Mensen hebben gelijk als ze zeggen dat voetbalfans in Qatar ook de ervaring van een wereldkampioenschap in hun eigen land verdienen, maar voor velen is dat niet genoeg. Er moet een balans gevonden worden tussen voetbal over de wereld verspreiden en het aan de hoogste bieder overhandigen, zonder achting voor mensenrechtenschendingen of de ervaring van het wedstrijdkijken. Wat er deze winter ook gebeurt, en hoeveel supersterren als David Beckham de realiteit ook proberen te witwassen met schaamteloze PR-stunts, het wereldkampioenschap in Qatar zal een vernietigende erfenis achterlaten die voetbalfans niet zullen vergeten. 

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK. 

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.