Voor ons trans mensen is transitie een heel zware procedure, die enorm veel tijd en energie kost. Het proces is de afgelopen tijd wel verbeterd: zo is verplichte sterilisatie afgeschaft en heeft de overheid daar afgelopen jaar excuses voor aangeboden. Maar als je het gender in je paspoort wilt aanpassen, moet je nog steeds bergen aan bureaucratisch werk verzetten. Bovendien is er van zelfbeschikking nog niet echt sprake: op dit moment moet er nog steeds een deskundigenverklaring worden geregeld voordat gender in het paspoort mag worden aangepast. Dit betekent dat je eerst een psychologische keuring moet ondergaan voordat je het vertrouwen krijgt dat je daadwerkelijk trans bent.
En dat moet anders, vindt ook Tweede Kamerlid Lisa van Ginneken. Ik sprak haar over het wetsvoorstel dat de psychologische keuring uit de procedure wil halen. “Deze wetswijziging draagt bij aan de emancipatie van trans mensen, na alle hopeloos grensoverschrijdende voorwaarden die eerst gesteld werden. In 2014 is de verplichte sterilisatie al afgeschaft. Dit wetsvoorstel is een logische vervolgstap, die wat mij betreft nog niet ver genoeg gaat.”
Videos by VICE
Daarom heeft Van Ginneken nog twee amendementen aan het voorstel toegevoegd. “Ik wil dat de tussenkomst van de rechter wordt afgeschaft bij mensen die een ‘X’ in hun paspoort willen. En hetzelfde voor trans mensen die jonger dan 16 jaar zijn. Zij moeten nu ook nog langs de rechter voor wijzigingen, maar daar zou ouderlijke toestemming moeten volstaan.”
Volgens Van Ginneken is deze wetswijziging hard nodig. “Trans mensen moeten zelf kunnen bepalen hoe zij door het leven gaan. Met deze verplichte deskundigenverklaring zeggen we eigenlijk tegen trans mensen dat er iets mis met ze zou zijn, en dat er andere mensen met ze mee moeten kijken bij deze beslissing. Dat moet stoppen, want dat is niet zo.”
Van Ginneken is ervan overtuigd dat het wetsvoorstel door de Kamer heen gaat komen, en dat is maar goed ook. “De ‘opiniemakers’ die op dit moment veel te zeggen hebben over deze wet dragen alleen maar bij aan relschopperij en stigmatisering van trans mensen, en dat duwt trans mensen terug in de gemarginaliseerde positie die ze ooit hadden.” Van Ginneken heeft het hier over de gedachtegang dat mannen met slechte bedoelingen hun genderregistratie van M naar V zouden kunnen aanpassen om zo vrouwenkleedkamers binnen te dringen. Een veelvoorkomende, maar ongegronde redenering – wanneer heb je voor het laatst je paspoort getrokken om een kleedkamer binnen te mogen? – die volgens Van Ginneken ruis creëert in de aanpak van geweld tegen vrouwen. “In de discussie over geweld tegen vrouwen wordt er nu gewezen naar trans mensen, maar op die manier gaat de aandacht naar een groep die geen daders zijn. Dat is juist gevaarlijk voor de veiligheid van vrouwen, want over de echte daders wordt niet gepraat.”
Er wordt zoveel voor ons gesproken over de problemen met het aanstaande wetsvoorstel dat we bijna over de grote voordelen van de wet heen kijken. Daarom sprak ik met Phoebe, Storm en Cem, drie trans personen die de procedure van genderverandering net hebben meegemaakt of daar nog mee bezig zijn. Zij vertellen mij hoe dit voor hun is geweest, en wat de nieuwe wetgeving daarin gaat veranderen.
Phoebe (21), krijgt binnenkort haar nieuwe paspoort binnen
Op de middelbare school begon ik me af en toe af te vragen of ik trans was. Ik woonde toen in Veenendaal, in een heel christelijke omgeving waar dat niet geaccepteerd zou worden. Ik heb het bijna vijf jaar weggedrukt, eigenlijk tot vorig schooljaar. Ik werd erg depressief, en ik realiseerde me dat ik op deze manier niet verder kon leven. Toen ben ik er met anderen over gaan praten en besefte ik: dit is wie ik ben en dat kan ik niet meer wegstoppen. In februari 2021 ben ik dan ook online uit de kast gekomen. Ik heb mijn naam en voornaamwoorden met de wereld gedeeld en ben op een wachtlijst voor mijn transitie geplaatst.
De gemeente van Veenendaal was uiteindelijk een stuk begripvoller over de geslachtsverandering dan ik had verwacht. Ze hebben mijn geboorteakte vrij snel aangepast. Daarna moest ik naar de gemeente waar ik nu woon, om een nieuw paspoort aan te vragen. Dat duurde nog eens zes weken om te regelen.
Alles wat bij het veranderen van je paspoort komt kijken kost onwijs veel energie. Je moet naar een zorginstelling gaan en daar bewijzen dat je trans bent, om zo een deskundigenverklaring te krijgen. Daarna moet je al je gegevens wijzigen, naar de gemeente en daar in gesprek gaan, contact opnemen met bedrijven om je gegevens daar te laten veranderen, het paspoort zelf regelen. Daarom is deze voorgestelde wetswijziging zo goed. , Alleen alle admin kost al zoveel moeite, om dan nog zo’n traject te moeten volgen is echt te veel. Het zou superfijn zijn als trans personen zelfbeschikking krijgen bij de geslachtswijzing in het paspoort. Want het is absurd dat je, ook al weet je dondersgoed wie je bent en wat je wil, met een gendertherapeut in gesprek moet, die het zogenaamd allemaal beter weet. Maar ze hebben de ballen verstand van wat jou geslacht is en hoe dat voor jou voelt.
Datzelfde gevoel krijg ik bij opiniestukken van mensen die van alles van het wetsvoorstel vinden, maar die zelf nooit hebben meegemaakt hoe het is om trans te zijn. Daar maak ik me zo boos over. Ik krijg nu echt vanaf alle kanten haat: van transfoben, van cis hetero’s, en nu ook nog eens van zogenaamde feministen die iedereen tegen trans vrouwen opzetten. Puur en alleen omdat we als mannen worden gezien, terwijl we dat helemaal niet zijn.
Storm Scholman, (25) is nu bijna door het proces heen om een X in diens paspoort te laten zetten.
In 2018 zag ik Leonne Zeegers op tv. Hen had als allereerste in Nederland een X op het paspoort gekregen. Ik wist toen nog niet goed wat het inhield om non-binair te zijn, maar ik vond het wel heel interessant om te zien. Later realiseerde ik me dat ik ook non-binair ben. Ik heb er wel even mee in de knoop gezeten. Sinds vorig jaar april ben ik me steeds vaker gaan afvragen wat mijn gender is. Ik heb eventjes gedacht dat ik een man was, ook omdat ik nog niet goed begreep wat er ‘anders’ voelde aan mijn genderidentiteit. Pas toen ik bij Transvisie in een praatgroep terecht kwam voor non-binaire mensen viel het kwartje.
Op dit moment ben ik in afwachting van de beroepstermijn – dat betekent dat er drie maanden moeten verstrijken zodat een eventueel hoger beroep kan worden aangespannen. Maar daarna is het eindelijk zo ver en krijg ik een X in mijn paspoort. Het heeft me wel een hele hoop moeite en geld gekost. Op dit moment moet je nog een rechtszaak aanspannen om een X in je paspoort voor elkaar te krijgen. Je betaalt er dan ook nog eens zo’n 1200 euro voor. Ik heb allerlei bewijsmateriaal moeten verzamelen – brieven van mijn moeder, van m’n huisarts, van mezelf en zelfs van mijn wandelcoach – om aan te tonen dat ik wel echt non-binair ben. Dat moest ik doorsturen naar de rechtbank.
Eind oktober had ik mijn zitting. Dat was een erg vervelend en stressvol moment. De rechter stelde me allerlei moeilijke vragen over mijn identiteit en over waarom ik per se een X in mijn paspoort wil. Blijkbaar doet niet iedere rechter dit, maar ze mogen dat wel doen. Er zijn helemaal geen richtlijnen voor. De rechter dreigde de zaak niet goed te keuren, omdat ik op dat moment nog geen deskundigenverklaring had. Toen heeft mijn advocaat ingegrepen en gezegd dat we nog een paar weken langer wilden krijgen om die verklaring te regelen.
Ik heb die toen last minute nog bij een kliniek kunnen regelen, voor nog eens 165 euro. Na het opsturen van de verklaring hoefde ik gelukkig niet meer terug voor een tweede zitting, de rechter heeft het goedgekeurd. Het is geweldig om te horen dat die wet kan worden gewijzigd, waardoor dit proces sneller en soepeler gaat. Ik gun niemand de stress, het kosten en de slapeloze nachten van zo’n rechtszaak. Het is ook nergens voor nodig, je weet toch zelf wel of je non-binair bent, of een man, of een vrouw, of wat je ook maar wilt zijn? Bij het aanvragen van mijn deskundigenverklaring heb ik geluk gehad, want ik werd daarbij geholpen door een trans man en hij nam mij meteen serieus. Anders had ik ook nog eens moeten gaan bewijzen dat ik non-binair ben. En hoe leg je zoiets uit aan iemand die dat gevoel zelf niet heeft?
Cem de Wit (30), heeft afgelopen week zijn paspoort naar een M laten aanpassen
In de zomer van 2020 begon ik voor het eerst over mijn gender na te denken, maar achteraf gezien speelt dit al mijn hele leven. Ik keek altijd naar het programma Hij is een Zij. Mijn vriendin zei dan wel eens tegen me: “als jij je ook zo voelt is dat niet erg, hè.” Toen het eenmaal duidelijk was voor mijzelf heb ik het aan mijn ouders en vriendin verteld. Dat was echt een last van mijn schouders.
Mijn reis naar een M toe viel gelukkig wel mee. Ik heb een jaar op de wachtlijst van een genderkliniek gestaan. Ik moest wel allemaal psychologische tests doorlopen, mijn levensverhaal opschrijven en allemaal gesprekken voeren. Maar vergeleken met de verhalen die ik over VUmc had gehoord, vond ik dat nog meevallen. Het was wel vervelend dat het zo lang duurde. Als je eenmaal weet dat je trans bent en dat je niet in je lichaam past, kunnen dingen niet snel genoeg gaan.
Uiteindelijk heeft de aanvraag van mijn paspoort me maar 65 euro gekost, omdat ik al bij een genderkliniek zat op dat moment. Daarna ging het wel rap, de dag nadat ik mijn geboorteakte had laten aanpassen kreeg ik al een belletje van de gemeente dat ze mijn andere documenten ook gingen veranderen. Dat was wel een hele opluchting, want ik kan er niet zo goed tegen wanneer er een verkeerd gender op mijn brieven staat. Ik snap sowieso niet waarom er altijd ‘de heer’ of ‘mevrouw’ boven moet. Zet er gewoon ‘C de Wit’ neer, dat werkt net zo goed.
Ik vind het echt heel goed dat deze wet nu wordt aangepast: waarom zou iemand anders over je moeten beslissen of je een ander gender op je paspoort krijgt? Dat weet je zelf toch het beste. Mocht je er later toch weer anders over gaan denken, dan is dat jouw eigen verantwoordelijkheid en niet die van iemand anders. Het belangrijkste is dat iedereen zich kan identificeren zoals die zich voelt.
