‘Eat clean’? De verwaande instagram-lifestyle is misschien toch niet zo gezond

Je kunt behoorlijk depressief raken van de eindeloze stroom instagramfoto’s met hashtags als #cleanandlean en #eatraw, zeker als je die bekijkt terwijl je liggend op de bank de kipburger van gisteravond aan het verteren bent. Maar voor sommige mensen zijn de eindeloze reeks avocado’s en schalen vol courgette in de vorm van spaghetti, geen instagramvoer waar je je frustratie op kunt botvieren, maar een manier om minder angstig door het leven te gaan.

Orthorexia nervoza is een angststoornis die zorgt voor een obsessie of fixatie met gezond eten. De aandoening krijgt steeds meer aandacht sinds de opkomst van de zogenaamde clean eating trend – en de bijbehorende diëten – die erg geliefd is onder instagramgebruikers.

Videos by VICE

Maddy Moon heeft een website opgericht om mensen te helpen wiens relatie tot voedsel en “gezond eten” ongezond is geworden. Ze leed zelf aan orthorexia, en zegt dat het haar leven op zijn kop heeft gezet.

“Orthorexia is een geestelijke stoornis, waarbij de obsessie met gezond eten een veilige houvast wordt voor wie er aan lijdt. Alles dat buiten de zelf gestelde eetgrenzen valt, voelt alsof je de controle bent verloren. Het is een beangstigende stoornis die invloed heeft op je hele leven,” vertelt Maddy me.

Voor Maddy was het een rigoureus dieet van kippenborst, groene boontjes en proteïnepoeder dat voortkwam uit de bodybuildingcultuur waarvan ze deel uitmaakte als fitnessmodel, dat er voor zorgde dat ze elk moment van de dag panisch met voedsel bezig was.

“Toen ik in 2011 begon met bodybuilding, zwoor ik veel voedsel af en begon ik obsessief met clean eating,” zegt Maddy. Twee jaar later besefte ze dat ze orthorexia had. “Ik barstte steeds in tranen uit en werd angstig wanneer ik geconfronteerd werd met voedsel dat niet in mijn fitnessdieet paste,” zegt ze. “Het was slopend.”

Tijdens die periode verloor Maddy angstvallig veel gewicht, stopte haar menstruatie en begon ze er opgezwollen uit te zien. Ze had totaal geen zin in seks en was constant vermoeid, maar kon ‘s nachts de slaap niet vatten. De dag doorkomen was een hele uitdaging, omdat ze zo obsessief bezig was om zich aan de beperkte selectie “veilig voedsel” te houden, en om de calorieën die ze binnenkreeg zo snel mogelijk te verbranden.

Ondanks de nadelen zat Maddy gevangen in een neerwaartse orthorexiaspiraal, als gevolg van de sportschoolcultuur en het bijbehorende beeld van aantrekkelijkheid en gezondheid. “Ik deed mee aan bodybuildingcompetities, dus mijn trainer prees me als ik weer was afgevallen,” legt ze uit. “Ik had ernstig ondergewicht, maar doordat ik het goed verborg zei niemand er wat van.”

Maakt het idee van het eten van een Big Mac haar fysiek ziek? “Ja, zeker weten, maar eerlijk gezegd – en dit is nog beschamender om toe te geven – werd ik zelfs angstig in de buurt van fruit. Mij was geleerd dat fruit suiker bevat, en dat het daardoor mijn lichaam en figuur voor de competitie zou ruïneren, dus at ik het niet. Ik at ook nauwelijks salades omdat die te veel ingrediënten bevatten, en dat schrikte me af.”

Het klinkt misschien onwaarschijnlijk voor sommigen, maar denkt zij dat healthfoodblogger, en de foto’s van groene sapjes op instagram, orthorexia aanmoedigen? “Ja, absoluut. Ik denk dat blogs voedingsbodem zijn voor vergelijkingen. Binnen twee minuten kan je iemands dieet, trainingsschema en lichaam zien. Maar wat je niet beseft is dat je alleen de hoogtepunten van iemands leven ziet.

“Iemand kan een ‘perfect lichaam’ hebben, maar alsnog emotioneel, spiritueel, fysiek en seksueel lijden. Ik was precies zo. Je kunt deze dingen simpelweg niet te weten komen via social media.

Orthorexia wordt omschreven als “een obsessie met eten dat iemand als gezond beschouwt”. Maddy zegt dat er één kernwoord in deze definitie zit: “beschouwt”.

De term “orthorexia” werd voor het eerst gebruikt in 1997. “Het feit dat het zo nieuw is betekent dat het nog niet echt vastomlijnd is. Sommige mensen kunnen zich hechten aan het idee dat vet ongezond is en daarom een obsessie creëren rond vetarme producten. Maar iemand anders kan bijvoorbeeld geloven dat alleen smoothies en boerenkoolsalades gezond zijn. Daarom beperken zij zich strikt tot deze twee producten.

Ik moet wel benadrukken dat orthorexia vooral een psychische stoornis is. Mary, een adviseur van het eetstoornisfonds Beat, vertelt me dat orthorexia niet echt een eetstoornis is, maar meer zoiets als een dwangstoornis.

“Orthorexia wordt niet gezien als een eetstoornis,” zegt ze. ” Het heeft meer gelijkenissen met een dwangstoornis gezien het feit dat het gekarakteriseerd wordt door een fixatie om goed te eten, alleen ‘puur’ voedsel te eten, en het proberen besmetting door voedsel te voorkomen.”

Dat wil niet zeggen dat orthorexia niet slecht voor je gezondheid is. “Mensen die geobsedeerd zijn met het eten van alleen ‘puur’ voedsel, en daarbij hele voedselgroepen aan de kant zetten, kunnen hun gezondheid op het spel zetten.”

Er is waarschijnlijk niets saaiers dan een collega die vertelt over zijn paleodieet, maar het is tegenwoordig zo normaal geworden om compleet te flippen over het eten van een aardappel, dat het moeilijk is om tekenen te zien dat jouw of andermans relatie met voedsel niet normaal is. Is “nee” zeggen tegen een pizza een teken van orthorexia? Of je eigen ‘gezonde’ chocolade maken uit rauwe cacao? Het is erg lastig om te bepalen waar je moet beginnen met categoriseren, maar het helpt dat mensen als Maddy, die er al aan geleden hebben, aangeven dat je een serieus probleem hebt als je van fruit moet huilen.

Maddy’s advies voor mensen die bang zijn dat zij lijden aan orthorexia? Verwijder alle artikelen, boeken, sociale contacten, films en socialmedia-accounts die te maken hebben met fitness en diëten. Zorg dat alle kleine stemmetjes die je vertellen je lichaam te veranderen verdwijnen uit je leven.”

En als je nog meer aanmoediging nodig hebt, hou dan in gedachten dat hennepmelk ranzig is en dat alleen een snob courgetti eet.

Lees ook:

Hoe kun je gezond leven zonder een lul te zijn?

Moet ik dit delen? Een social mediagids

Ik probeerde een paar dagen net zo’n powervrouw te zijn als Rens Kroes

Like VICE Nederland voor je dagelijkse partij prachtverhalen, want anders mis je dingen: