‘Ik ben extreem goed in het herkennen van gezichten, dus spoor ik criminelen op’

De afgelopen jaren hebben steeds meer landen kunstmatige intelligentie ontwikkeld om hun bevolking te monitoren. China loopt voorop in deze ontwikkeling, maar ook in de Verenigde Staten zijn ze met een soortgelijk programma bezig. De American Civil Liberties Union waarschuwt nu al dat Amerika mogelijk China achterna gaat. Voor het grootste deel staat automatische gezichtsherkenning echter nog in de kinderschoenen, en vertrouwen veel landen nog op mensen om zulk surveillancewerk te doen. Maar het zijn niet zomaar mensen: deze mensen hebben een zeldzaam vermogen om gezichten op beveiligingsbeelden accuraat te herkennen, ongeacht de hoek, de korreligheid van het beeld of hoe snel iemand weer uit beeld verdwijnt.

De term ‘super recognizer’ – in het Nederlands ‘superherkenner’ – werd in 2009 gemunt. Je beschrijft er mensen mee die meer dan 80 procent van de gezichten van mensen die ze ontmoeten kunnen onthouden (het gemiddelde ligt op 20 procent). We weten nog niet precies wat voor neuraal mechanisme achter zulke superherkenning schuilt, maar de vaardigheid lijkt genetisch te zijn. Slechts 1 procent van de bevolking heeft het.

Op dit moment heeft de politie in veel landen superherkenners in dienst (mogelijk ook in Hongkong), maar de politie in het Verenigd Koninkrijk heeft veruit meer mensen dan andere landen gerekruteerd.

Kelly Hearsey is een van hen. Ze werkt voor Super Recognizers International, een bedrijf dat door politiebureaus in het hele land wordt ingezet. In 2018 deed ze een test en behaalde ze de hoogste score van de in totaal meer dan 6 miljoen kandidaten. Sindsdien werkt ze fulltime als superherkenner. Ze wordt voor alles ingezet – van moordonderzoeken tot het weghouden van sportfans die erom bekendstaan dat ze overlast veroorzaken bij wedstrijden.

VICE sprak met haar om erachter te komen hoe het is om te leven met deze ‘superkracht’.

VICE: Hoi Kelly, waarom wilde je in de eerste instantie de test eigenlijk doen?
Kelly Hearsey: Ik wist altijd al dat ik goed was in het herkennen van gezichten. Als ik op straat een gezicht tegenkwam, wist ik bijvoorbeeld dat het het zusje van een vriendin van me was, van toen ik zes jaar oud was. De laatste keer dat ik haar had gezien was misschien wel dertig jaar geleden. Ik liep op haar af en zei: “Oh mijn God, Amber, dit is ongelooflijk, hoe gaat het met je?” – maar zij keek me slechts glazig aan en wist niet meer wie ik was. Dat gebeurde me zo vaak dat ik gewoon dacht dat ik meer aandacht aan mensen schonk. Maar het blijkt dat ik maar een milliseconde nodig heb om iemand van tientallen jaren geleden te herkennen. Ik hoef dus niet goed naar iemand te kijken, ik kan gewoon een blik over mijn schouder werpen en dan weet ik het al.

Dat soort gekke momentjes gaven me het idee dat ik er misschien wel goed in zou zijn. Dus ik was nogal enthousiast over de test, en ben erg blij dat ik ‘m heb gedaan.

Op dit moment heb ik waarschijnlijk de grootste hoeveelheid civiel werk gedaan van alle superherkenners in het land – of zelfs in de hele wereld, omdat wij wereldwijd voorop lopen. Dat is ongelooflijk. Het voelt echt als een rollercoaster.

En nu herken je niet slechts gezichten, maar koppel je hun uiterlijk ook direct aan een herinnering over ze en hoe je ze kent. Dus je combineert gezichtsherkenning met herinnering, toch?
Ja, en dat is waarom we ook zo handig zijn voor zaken die zich snel ontwikkelen. Ik hoef niet een tijdje te gaan zitten kijken en iemands gelaatstrekken op me in te laten werken. Als iemand me een paar seconden iemands gezicht laat zien, zit-ie in mijn geheugen. Het is best griezelig, maar ook heel cool.

Heb je het altijd goed?
Ja, honderd procent. Ik kom nooit in de situatie waarin ik denk: oh, dat is misschien wel die ene van mijn vorige werk. Ik heb het nooit fout.

Heb je een training moeten volgen toen je erachter kwam dat je deze vaardigheid bezit?
Ja, we worden grondig getest. Bij Super Recognizers International ligt de lat hoog voor de mensen die we aannemen. Er zijn verschillende niveaus en we nemen alleen de allerbeste mensen aan. In de training leer je ook over de wet en over gedragsanalyse, zodat we kunnen worden ingezet voor geheime operaties.

Wat was jouw eerste klus als superherkenner?
Een van de eerste dingen die ik moest doen was een moordonderzoek. Gelukkig had en heb ik een enorme obsessie voor true crime, zodat ik de politie allerlei relevante vragen kon stellen en mijn eigen mini-onderzoekje kon doen. Dat leidde zelfs tot nieuw bewijsmateriaal. Sindsdien heb ik nog aan drie belangrijke moordonderzoeken meegewerkt.

Ik heb ook surveillancetrainingen gehad, zodat ik nu zelf geheime operaties kan doen. Dan ga ik helemaal mijn eigen gang: ik gebruik geheime radio’s en volg mensen en voertuigen, zodat ik mensen kan helpen identificeren.

Ik heb ook eens op de rode loper van de National Film and TV Awards gestaan. Ik hield in de gaten of er bepaalde YouTubers aanwezig waren. Zij hadden namelijk gedreigd om het podium te bestormen, en hadden dat al eens eerder gedaan. Dus toen stond ik tussen alle televisie- en filmsterrren op de rode loper te kijken of die donderstenen kwamen opdagen. Dat was echt cool.

Ben je nerveus als je bezig bent met zulke geheime operaties?
Niet nerveus. Ik ben wel altijd opgewonden en absoluut vastberaden om mijn werk te doen. We vinden de gezichten niet altijd als we aan het werk zijn, maar ik kan ook zeggen dat onze doelwitten nog nooit langs ons zijn gekomen. En dat is hetzelfde waard voor de organisatoren van een evenement. We doen ook grote optredens in arena’s. De laatste die ik heb gedaan was van Slipknot. Bij elke ingang van de arena stond iemand van ons team. We scannen dan duizenden irrelevante gezichten, totdat er iemand langskomt van wie je nekharen overeind gaan staan – en dan weet je dat je beet hebt.

Naar wie was je op zoek tijdens dat concert van Slipknot? 
Het was een gezamenlijke operatie met de lokale politie in Birmingham en hun zakkenrollerteam. We moesten op alle zakkenrollers letten die bij de politie bekend waren. We hadden van de vorige tour goede informatie gekregen en de organisatoren zeiden dat dezelfde verdachten het altijd op de dezelfde bands gemunt hebben. We hielden alle ingangen in de gaten en zeiden dat er niemand langs ons zou komen. Aan het einde van de avond was er ook daadwerkelijk geen enkele melding gemaakt dat er iets verloren of gestolen was. We waren ontzettend blij, en de organisatoren ook.

Werk je ook tijdens demonstraties?
We hebben weleens op de Royal Windsor Horse Show gestaan, omdat ze in het verleden een incident hadden gehad dat een demonstrant te dicht bij de koningin was gekomen. We kregen 106 gezichten en hadden een team van zes man. We stonden allemaal bij verschillende delen van de ingang en pikten er acht of negen demonstranten uit die binnen probeerden te komen. Het lukte een van mijn collega’s om iemand op ongeveer 200 meter afstand te spotten. En een andere collega zei op een gegeven moment: “Daar is nummer 62!” Ze had alle nummers bij de gezichten onthouden, wat helemaal niet hoefde. Prachtmens.

Geniet je ervan? Het klinkt een beetje alsof je continu Waar is Wally? aan het spelen bent.
Soms knijp ik mezelf weleens als ik aan het werk ben. Ik werk in een wereld waar ik altijd al een fascinatie voor heb gehad en waar ik veel van afweet. Dat ik nu geen buitenstaander meer ben en ook daadwerkelijk in dit veld werk, voelt als een droom die uitkomt. Het is gewoonweg super, en ik heb zin in de toekomst.

Wat is een van de opvallendste zaken die je hebt gedaan?
Ik heb eens aan een belangrijke zaak gewerkt die ook op televisie gevolgd werd. Ze betrapten de moordenaar die het had gedaan op de plaats delict, maar ze wilden ook weten hoe gepland het allemaal was, of hij ter plekke was gezien en wat hij van plan was.

Ze gaven me voor vier dagen aan beveiligingsbeelden van huizen en straten, dus had ik vier periodes van 24 uur om de omgeving te bekijken voordat er een moord zou plaatsvinden. Ik vroeg om wat foto’s die van hem in hechtenis waren gemaakt, zodat ik precies kon zien hoe hij eruitzag. Lang verhaal kort, ik zag hem in de dagen voor de moord 83 keer op de camerabeelden verschijnen. Ik liet de rechercheurs zien dat hij in de buurt was geweest en waar hij zijn moordwapen vandaan had gehaald. Het wapen bestond uit verschillende delen, en hij bracht ze in de loop van een paar nachten naar een plek vlak bij de plaats delict, wat de rechercheurs niet wisten. Het moordwapen kon – op basis van de details die ik hen liet zien – worden gekoppeld aan een ander deel van het wapen dat ze al hadden gevonden. Daardoor was er ineens veel meer bewijs dat hij een extreem hoge straf verdiende, die hij uiteindelijk ook kreeg. Dat was fenomenaal.

Wat weet je over de wetenschap achter superherkenning? Heb jij een superkracht?
Je hersenen hebben een onderdeel dat het fusiforme aangezichtshersengebied heet. Het is het gedeelte van de hersenen dat gezichten herkent. Iedereen heeft het, maar er is iets vreemds aan het mijne. Het is iets waar je mee geboren wordt en iets wat je niet kunt leren. Er zijn ook mensen die prosopagnosisten genoemd worden en helemaal geen gezichten kunnen herkennen. Zij herkennen hun eigen gezicht niet in de spiegel, en dat van hun vader of moeder ook niet. Het is echt vreselijk. Maar aan de andere kant van het spectrum heb je ook mensen zitten, en dat zijn de superherkenners.

Ben je er ook goed in om emoties bij mensen te herkennen?
Nee, dat is iets anders. We hebben wel andere rare grillen. Ik kan bijvoorbeeld mensen ook van achteren herkennen, van de achterkant van hun hoofd. Ik denk dat ik een bepaalde hoofdvorm herken, maar dat is voor alle superherkenners anders. Sommigen zeggen bijvoorbeeld dat ze iemand aan diens kaaklijn kunnen herkennen. De meesten van ons zijn zo ingesteld dat ze niet iemands hele gezicht hoeven te zien. We kijken niet naar de ogen of mond – we nemen het gewoon allemaal tegelijk in ons op. En daarom kunnen we ook mensen in een seconde herkennen, omdat ze hen als geheel zien, denk ik.

Heb je eigenlijk verder een goed geheugen, los van gezichten?
Nee, dat lijkt er ook niet mee verbonden te zijn. Sommigen van ons zijn slecht met namen. Ik werk met een volledig gemengde club mensen, die allemaal ergens anders vandaan komen en verschillende vaardigheden hebben. Er zijn wel veel creatieve mensen, maar we zijn lang niet allemaal creatief. Het zijn lieve, interessante mensen met verschillende achtergronden – dus onze superherkenning lijkt niet gekoppeld te zijn aan andere eigenschappen. Maar daar wordt nog steeds wetenschappelijk onderzoek naar gedaan.

Wat voor invloed heeft je werk op je dagelijks leven? Herken je iedereen die voorbij loopt in je stad?
Het is wel lastig als je in een winkelcentrum gaat winkelen, omdat daar ook zoveel andere mensen rondlopen. Als je naar iemand kijkt, kan je diegene daar vervolgens de hele tijd overal blijven zien. Ik denk dan weleens: oh mijn god, ik word gestalkt! Maar dat is echt niet het geval, we zijn gewoon in hetzelfde gebouw. Nu ik doorheb wat ik zie en voel, ben ik er niet zo bang meer voor.

Gelukkig. Wil je verder nog iets kwijt?
Als je denkt dat je hier net zo goed in bent als ik, kan je online een test doen. We hebben ook een vereniging, die de Association of Super Recognisers heet. Op de website staat veel informatie die interessant kan zijn. Als je hoog scoort, moet je maar contact met ons opnemen, dan kunnen we kijken of een cursus wat voor je is. 

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE US