Vladimir Poetin werd symbolisch berecht door activisten in Den Haag

Het is zondag 8 mei en een honderdtal in het zwart geklede mensen staat voor de Russische ambassade in Den Haag, naast een gigantische Oekraïense vlag die tussen twee bomen is gespannen. In het midden van de menigte staat Vladimir Poetin, ingeklemd tussen twee bewakers. Met zijn handen geboeid en zijn hoofd gebogen staat hij te wachten tot hij voor het Internationaal Gerechtshof wordt geleid. Daar zal hij berecht worden voor oorlogsmisdaden, om vervolgens in de gevangenis gesmeten te worden. Zwijgend komt de stoet in beweging richting het Vredespaleis. 

Het gaat hier niet om een weergave van de realiteit, maar om een kunstzinnig protest. “Poetin” is een activist met een masker op. Maar voor de aanwezigen, voornamelijk democratisch gezinde Russen, is het duidelijk dat het ritueel dat ze hier opvoeren zo snel mogelijk in het echt moet gaan plaatsvinden – liefst volgend jaar nog. Ze wapperen met wit-blauw-witte vlaggen, symbool van een vreedzaam Rusland: de rode baan van de nationale vlag is verwijderd omdat rood zou staan voor bloed en imperialisme.

De demonstratie heet “Poetin’s laatste parade”, en is bedoeld als tegengeluid tegen de militaire parade die Poetin op maandag 9 mei laat opvoeren in Moskou. In Rusland is 9 mei de dag waarop de Sovjet-overwinning op nazi-Duitsland gevierd wordt. Poetin wil zichzelf op die dag feliciteren met de “denazificering” van Oekraïne, het propagandaframe dat hij gebruikt om zijn gruwel-oorlog goed te praten. In reactie daarop is de feestdag in Oekraïne verplaatst naar 8 mei. De demonstranten hebben dat voorbeeld gevolgd. “En het is logistiek ook handiger, omdat op zondag meer mensen kunnen komen dan op maandag,” legt Vera uit. Zij is één van de organisatoren van het protest en lid van de organisatie Free Russia NL, die niet alleen in opstand komt tegen Poetin, maar ook Oekraïense vluchtelingen helpt en ondersteunt. 

Dit jaar werd de toespraak die Poetin om 9 mei geeft door veel mensen in grote spanning afgewacht, zegt Vera. “We weten niet wat Poetin gaat verklaren. Gaat de oorlog stoppen omdat hij zijn doel heeft bereikt? Gaat hij verder op het pad dat hij al is ingeslagen? Of gaat hij een officiële oorlogsverklaring tekenen en algehele mobilisatie aankondigen? Zelfs de meest ervaren politici of analisten kunnen er weinig over zeggen.” Die onvoorspelbaarheid is volgens haar één van de gevaarlijkste dingen aan Poetin. “Hij heeft verschillende akkoorden getekend, maar er is nog steeds geen zekerheid dat hij niet ook nog andere landen gaat aanvallen. Hij heeft geen interesse in vrede en samenwerking. Oorlog vindt hij spannender.” 

Vera is al tien jaar in Nederland: ze vertrok uit Rusland toen grootschalige protesten tegen Poetins verkiezingsfraude niet hielpen. “Ik zag geen mogelijkheden om me als mens te ontwikkelen vanwege de mentaliteit en de steeds verder groeiende onderdrukking.” Inmiddels is het klimaat in Rusland flink verhard, en worden tegenstanders van het regime opgepakt. Vera kan dus niet meer terug om haar familie te bezoeken. “Als ik mijn voet op Russische grond zet, kan ik vijftien jaar celstraf krijgen. Voor alles wat ik doe. Ik ben meerdere keren naar de media geweest en ik heb altijd mijn positie duidelijk gemaakt, dat ik tegen de oorlog ben en tegen het Poetin-regime ben. En dat ik sinds de uitbraak van de oorlog bezig ben met het helpen van Oekraïense vluchtelingen.” 

Tussen de deelnemers aan het protest zijn ook mensen aanwezig die zelf recent gevlucht zijn. Een mensenrechtenadvocaat die dissidente Russen bijstond en een succesvolle regisseur die geen propagandafilms wilde maken, bijvoorbeeld. Russische vluchtelingen worden niet per se met open armen ontvangen: de lat om politiek asiel aan te vragen ligt redelijk hoog. Maar het is niet het primaire doel van het protest om aandacht te vragen voor de situatie van Russen. “Het is belangrijk voor ons om stil te staan bij de gewelddadige oorlog in Oekraïne en solidair te zijn met onze Oekraïense vrienden,” zegt Vera. “We willen een inspiratie zijn voor Russen die momenteel in Rusland zijn, door te laten zien dat het ook anders kan. En we zijn solidair met degenen die willen protesteren, maar dat niet kunnen.” Alexandra (28), die ook in de organisatie zit, is blij met de opkomst. “Er waren meer dan honderd mensen. Russen, Wit-Russen, maar ook Oekraïners. Dat is voor mij heel belangrijk, dat we in deze situatie in ieder geval onze krachten kunnen bundelen. Want het is soms moeilijk voor Oekraïners om met Russen om te gaan. We willen laten zien dat niet alle Russen klootzakken zijn. Er zijn duizenden, misschien wel miljoenen mensen die niet gehersenspoeld zijn.” 

De stoet houdt even later halt bij de Oekraïense ambassade waar de deelnemers zichtbaar geëmotioneerd witte rozen neerleggen, en gaat dan gestaag verder richting het Vredespaleis. Daar moet “Poetin” zijn vonnis aanhoren. Vera somt via de megafoon zijn “ontelbare misdaden” op. “Het stelen van onze vrijheid van meningsuiting. Het verarmen van ons land. Het vernietigen van onze internationale relaties. (...) Het koesteren van middeleeuwse waarden als homofobie. (...) Het voeden van imperialisme en neonazisme. Het ontkennen van het bestaansrecht van een hele natie. (...) Het starten van zinloze neokoloniale oorlogen in de eeuw waarin we geen oorlogen zouden hebben.” Ze sluit de lijst horrordaden af met een afscheidswens waarvan het zeer de vraag is of die vervuld zal worden: “Ik zie jullie in 2023 bij het echte proces!” De nepversie van de gehate dictator wordt onder luid gejuich afgevoerd.