Sinds december rijden er in Nederland niet alleen fietsers van Deliveroo en Uber Eats over straat, maar ook van Gorillas, een bedrijf dat belooft binnen tien minuten je boodschappen te kunnen bezorgen. Het komt oorspronkelijk uit Duitsland, maar is in Nederland inmiddels actief in tien steden.
Medeoprichter en CEO Kağan Sümer vergeleek de magazijnen van zijn bedrijf in de Duitse podcast OMR met sportkleedkamers. “Je loopt binnen en hoort gelijk luide techno. Iedereen heeft hetzelfde doel. I love it.”
Videos by VICE
Als je de site mag geloven staat er voor de fietsbezorgers een ondersteunend team klaar “dat er altijd voor je is om je te helpen en naar je te luisteren” en krijg je een “gave uitrusting” die ook nog eens “stijlvol, veilig en functioneel” is. Maar onze Duitse Motherboard-collega’s spraken acht riders die een ander plaatje schetsen. De bezorgers, die anoniem willen blijven uit angst voor vergelding, vertelden over onmogelijke roosters, chaotisch management en een gebrek aan aandacht voor hun veiligheid.
Nadat we Gorillas een aantal vragen hadden voorgelegd, liet een woordvoerder weten dat het “bij jonge en snelgroeiende bedrijven nu eenmaal voorkomt dat niet alles meteen op rolletjes loopt als er nieuwe processen en structuren worden geïmplementeerd. Maar het gemeenschapsgevoel is een essentieel onderdeel van Gorillas, en iets waar we trots op zijn.”
Gorillas verspreidt zich momenteel razendsnel door Europa. In maart haalde het bedrijf miljoenen op bij een investeringsronde, waardoor het een marktwaardering van een miljard dollar kreeg. Daarmee bereikte het de zogeheten ‘unicorn’-status naar eigen zeggen sneller dan elk ander Europees bedrijf ooit.
Tegelijkertijd zijn sommige experts sceptisch en blijft het onduidelijk in hoeverre Gorillas vooral op een hype meelift of daadwerkelijk een levensvatbaar businessmodel heeft.
Gorillas richt zich zowel op grote als kleine bestellingen, zoals een ingrediënt dat je net ergens anders vergeten bent of een sixpackje bier. Om dat te kunnen doen, heeft het bedrijf in elke stad een netwerk van veel kleine bevoorradingscentra opgezet. De voornaamste reden om de dienst te gebruiken is dus dat je – zonder minimale bestelhoeveelheid – binnen tien minuten je boodschappen krijgt bezorgd, met 1,80 euro aan bezorgkosten. In tegenstelling tot veel andere fietsbezorgers zijn riders bij Gorillas geen flexwerkers: ze krijgen een parttime of fulltime contract.
De ene locatie is de andere natuurlijk niet, en dat geldt ook voor de ervaringen van de riders. Sommige bazen zijn vriendelijk, maar andere gunnen hun riders nauwelijks een fatsoenlijke pauze, volgens de werknemers die Motherboard sprak.
Tijdens spitsuur is het voor sommigen nog een tandje erger – “een absolute hel” noemt een rider het zelfs. Een andere zegt inmiddels totaal niet meer tegen de piepjes te kunnen die aangeven dat er een nieuwe bestelling is binnengekomen en op drukke momenten door het magazijn galmen.
“We voelen veel druk om de bestellingen te scannen en te bezorgen,” zegt een Duitse bezorger. “Vooral als er een hele rij aan bestellingen ligt. Ik heb vaak gehad dat ik niet eens naar de wc kon en de managers naar me aan het schreeuwen waren.”
Als de bestelling eenmaal het magazijn uit is, blijkt de uitrusting ook een stuk minder “gaaf” te zijn dan je zou hopen. De riders zeggen dat hun e-bikes geen vering hebben en de banden van slechte kwaliteit zijn, waardoor ze lang niet voor elke straat geschikt zijn. De rugzakken zijn een stuk dunner dan die van bijvoorbeeld Uber Eats, waardoor zware producten tijdens het fietsen direct tegen je rug aan kunnen komen en het lastig balanceren is.
Sommige fietsers rijden zo tachtig kilometer in een shift van acht uur, en de boodschappen wegen vaak meer dan de gemiddelde bezorgmaaltijd – vooral als er alcohol moet worden bezorgd. Veel riders zeggen dan ook last van rugpijn te hebben. In een informele enquête onder 156 bezorgers die in een telegramgroep werd gehouden, gaf 50 procent aan dat “langdurige rugpijn” hun voornaamste zorg was.
Gorillas zegt zelf dat er een maximumgewicht van tien kilo per fietstocht wordt aangehouden en dat het bedrijf “de beste e-bikes voor voedselbezorging” gebruikt die op de markt beschikbaar zijn.
Veel riders hebben er moeite mee om binnen tien minuten de bestelling te bezorgen. Gorillas houdt statistieken van riders bij, al zegt het bedrijf zelf dat die alleen worden gebruikt om roosters te maken. Maar soms worden de tijdelijke halfjaarcontracten niet verlengd, zonder dat daar een duidelijke reden voor wordt gegeven, zeggen een paar riders. Volgens Gorillas zelf gebeurt dit alleen in het geval van “ernstige klachten”.
Toen Nederland en Duitsland begin februari werden geteisterd door de zwaarste sneeuwstormen in tien jaar uitbrak, werd ook duidelijk dat de veiligheid van de bezorgers niet de allergrootste prioriteit was. In Berlijn moesten fietsers gewoon doen alsof er niets aan de hand was, ondanks dat de straten bevroren waren en de temperatuur diep onder het vriespunt lag.
Vier riders uit Berlijn zeggen tegen Motherboard dat er bij twee magazijnen gestaakt zou worden op maandag 8 februari, gevolgd door een staking bij een derde magazijn op dinsdag. De Duitse krant Der Spiegel en Supermarktblog schreven erover.
Gorillas zei tegen Supermarktblog dat er helemaal geen staking is geweest. In een e-mail aan Motherboard geeft Gorillas aan dat het bedrijf zich bewust werd van “de bezwaren” terwijl men de werkzaamheden al aan het terugschroeven was, en dat “het moment waarop de bezwaren duidelijk werden, samenviel met ons besluit om dicht te gaan totdat het beter weer zou worden.”
Het is belangrijk om te benadrukken dat de meeste riders die Motherboard sprak veel liever bij Gorillas werken dan bij concurrenten als Deliveroo. Maar een aantal vond ook dat je met zo’n vergelijking de lat wel heel laag legt.
In Duitsland zijn apps als Gorillas een van de weinige plekken waar niet-Duitstaligen makkelijk aan werk kunnen komen. De meeste riders die we spraken komen van buiten Duitsland – er is zelfs een running gag dat de voertaal eigenlijk Spaans zou moeten zijn.
Wat dat betreft zou het zinnig zijn als werknemers goed geïnformeerd worden over de Duitse arbeidsvoorwaarden, maar dat is volgens de riders lang niet altijd het geval. Zes riders beweren dat Gorillas zelfs misbruik heeft gemaakt van hun onwetendheid en pas een poot uitsteekt als riders actief voor hun rechten opkomen.
“Na een late shift was ik helemaal kapot, maar ik stond de volgende ochtend gewoon weer ingeroosterd,” vertelt een rider die Spaans als moedertaal heeft. “Volgens de Duitse wet moet er minstens elf uur tussen je shifts zitten, maar dat wist ik niet. Ik was van plan om de volgende ochtend gewoon weer te werken, maar toen kreeg ik dit ineens te horen van een collega. Als hij het niet had gezegd, was ik gewoon gaan werken.”
Wanneer bezorgers bij Gorillas aankloppen om hulp, krijgen ze dat niet zomaar. Het bedrijf heeft een speciaal e-mailadres voor dit soort dingen, maar alle riders zeggen tegen Motherboard dat de persoon achter het account eigenlijk niet zo behulpzaam is en traag antwoord geeft. Soms wordt er zelfs überhaupt niet geantwoord, zeggen de riders.
En dat is vooral zuur wanneer het aankomt op uitbetalingen. Drie riders zeggen dat er weleens uren niet worden meegerekend. In een intern bericht dat in mei aan bezorgers werd gestuurd, erkende Gorillas dat “sommigen van jullie recent problemen met betalingen hebben gehad” en garandeerde het bedrijf dat dit “gecompenseerd zal worden bij de volgende uitbetaling.”
In een e-mail aan Motherboard schrijft Gorillas dat dit vooral komt doordat de bezorgers het systeem niet goed gebruiken. “We gaan uit van het trackingsysteem van Gorillas, en als riders zelf niet in- en uitchecken, kan het inderdaad zo zijn dat de uren aan het eind van de maand niet kloppen.”
Onder werknemers heerst er een vriendelijke sfeer, zeggen de bezorgers, wat een welkome opluchting was tijdens de pandemie. Maar sommige riders beschuldigen Gorillas ervan om deze relaxte sfeer eerst te stimuleren, om er later misbruik van te maken.
Twee bezorgers zeggen dat ze, toen een magazijn van locatie veranderde en er nieuwe kasten moesten komen, zelf werden gevraagd om te komen helpen – in plaats van dat er gewoon mensen voor werden ingehuurd. Ze kregen allebei hun gebruikelijke uurtarief aangeboden, maar ze hebben allebei nog geld gekregen voor de gemaakte overuren. Volgens Gorillas komt dit alleen in “zeldzame gevallen” voor.
Omdat ze zo ontevreden zijn over de arbeidsomstandigheden, hebben een aantal riders samen het Gorillas Workers Collective opgezet. En op 3 juni werd in Berlijn een algemene vergadering voor Gorillas-medewerkers georganiseerd, om de mogelijke komst van een ondernemingsraad te bespreken.
In Duitsland hebben ondernemingsraden medezeggenschapsrecht over dingen als pauzes, cameratoezicht en veiligheidsvoorzieningen. Door zo’n raad te vormen hopen de bezorgers rechtvaardigere omstandigheden te creëren – niet alleen voor zichzelf, maar ook voor toekomstige bezorgers.
“Ik geef wel echt om het bedrijf,” zegt een bezorger die betrokken is bij dit initiatief. “Ik wil dat de omstandigheden gewoon beter worden. Ik wil niet worden uitgebuit en geef om mijn collega’s. We zitten in hetzelfde schuitje en moeten ons verenigen. Anders luistert er niemand naar ons.”
Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Duitsland.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.
