In het Amsterdamse café waar de Syrische fotograaf en filmmaker Issa Touma en ik hebben afgesproken zit een clubje Franse jongens heel hard te praten. "I can get these guys out of here in no time," zegt Touma. Ik kijk hem vragend aan. "I show them my passport and tell them I'm wearing a bomb." We lachen. De jongens schreeuwen hun conversatie voort.Humor, een buslading cynisme en de drang om dingen gedaan te krijgen, dat drukt Touma ergens wel uit. Hij is ook een bewonderenswaardig persoon. Toen de oorlog in 2011 in Aleppo begon, ging hij niet weg. Hij vond manieren om de stad in en uit te reizen en vertelt sindsdien verhalen uit de Syrische stad. Dat doet hij door middel van fototentoonstellingen en films, door lezingen te geven en door met studenten werken. Zijn eerste film 9 Days - From My Window in Aleppo (die hij maakte met Floor van der Meulen en Thomas Vroege) liet zien hoe in 2011 in de straat waar Issa woont eerst studentenstrijders stelling namen tegen de troepen van Assad, en daarna jihadistische strijders de boel overnamen. "Dit gaat nog lang duren", verzuchtte Touma tegen het einde van de film.
Advertentie
Issa kijkt in de spiegel in zijn appartement, dat tot een snipershol was omgebouwd toen hij uit de stad was
Zijn nieuwste film Greetings From Aleppo (eveneens gemaakt met Vroege en Van der Meulen) toont scènes uit het dagelijks leven van Touma en de mensen om hem heen in West-Aleppo. De film bestaat uit beelden die in 2015 en 2016 zijn opgenomen. We zien Touma het stof van zijn kunstwerken afborstelen. Een bevriende kunstenaar borstelt het stof van diens kunstwerken af. Vanaf zijn balkon filmt Touma hoe een straatveger de openbare weg schoonmaakt. Als er tijdens het boodschappen doen geweervuur klinkt, schokt de camera, maar vraagt Touma ook op achteloze toon of het saluutschoten zijn voor een martelaar. Dat betekent dat er geen gevaar zou zijn - of in ieder geval minder. Het is bevreemdend om te zien, de alledaagsheid van met je leven verder gaan in een door oorlog geteisterde stad. Het deed me beseffen dat ik ondanks dat ik het nieuws rondom Aleppo volgde, amper een moer over die stad weet.Greetings from Aleppo is de komende tijd te zien op het IFFR, en omdat Issa in Nederland was, sprak ik met hem af om te vragen wat hem bewoog om steeds het risico te nemen om terug te keren naar Aleppo, en wat hij met zijn film wil bereiken.VICE: Hoi, Issa. Wat wilde je met je film bereiken?
Issa Touma: De film is een weerslag van de afgelopen drie jaar die ik doorbracht in Aleppo. Mensen vroegen altijd: 'Wat doe je dan als je in de stad bent?' Daar is de film in zekere zin een antwoord op. Ik wilde de levens van de vrienden om me heen laten zien. En die verhalen smokkelde ik de stad uit. Ik werk voor de mensen, en onderdeel daarvan is de meest echte verhalen te vertellen die ik kon vinden.
Issa Touma: De film is een weerslag van de afgelopen drie jaar die ik doorbracht in Aleppo. Mensen vroegen altijd: 'Wat doe je dan als je in de stad bent?' Daar is de film in zekere zin een antwoord op. Ik wilde de levens van de vrienden om me heen laten zien. En die verhalen smokkelde ik de stad uit. Ik werk voor de mensen, en onderdeel daarvan is de meest echte verhalen te vertellen die ik kon vinden.
Advertentie
Hagop is een bevriende kunstenaar van Issa, die in Aleppo bleef wonen tijdens de oorlog.
Waarom vind je het belangrijk om die verhalen te vertellen?
Omdat ze de burgers van Aleppo beschermen. Doordat mensen over de hele wereld mensen als Yacop, Thaer en Hagop [kunstenaarsvrienden van Touma die in de film te zien zijn, red.] leren kennen en kunnen ervaren hoe hun dagelijks leven in Aleppo is, geloof ik dat op den duur ook politici zullen inzien dat het mensen zijn die beschermd moeten worden. En de verhalen die tijdens de oorlog door de media werden verteld, klopten vaak van geen kant.Waarom niet?
Omdat ze zich met name focusten op de Jihadi's die in het oosten van de stad verschanst zaten. Die werden tot 'vrijheidsstrijders' gepromoveerd, en daar klopt niks van. Dat was voor de gewone burgers in het westen van de stad moeilijk te verkroppen. Burgers die daar stierven werden grotendeels genegeerd. Of neem dat verhaal van die woordvoerder van Jabhat Fateh al Sham, Bilal Abdul Karim. Toen het oostelijk deel van de stad omsingeld was, stond hij een verhaal te houden naast een ingestort gebouw. Hij had een compleet schoon stuk speelgoed bij zich en claimde dat dat van een kind was dat onder het gebouw lag. Dat is nogal onwaarschijnlijk, nietwaar? En zo'n bericht wordt dan volkomen serieus genomen, terwijl iedereen in Aleppo wist dat die gast de stem van het kwaad was. Jabhat Fateh al Sham is een terroristische organisatie, die gelieerd is aan IS. [We hebben niet kunnen bevestigen of Bilal Abdul Karim officieel aan Jabhat Fateh al Sham is gelinkt, red.]
Omdat ze de burgers van Aleppo beschermen. Doordat mensen over de hele wereld mensen als Yacop, Thaer en Hagop [kunstenaarsvrienden van Touma die in de film te zien zijn, red.] leren kennen en kunnen ervaren hoe hun dagelijks leven in Aleppo is, geloof ik dat op den duur ook politici zullen inzien dat het mensen zijn die beschermd moeten worden. En de verhalen die tijdens de oorlog door de media werden verteld, klopten vaak van geen kant.Waarom niet?
Omdat ze zich met name focusten op de Jihadi's die in het oosten van de stad verschanst zaten. Die werden tot 'vrijheidsstrijders' gepromoveerd, en daar klopt niks van. Dat was voor de gewone burgers in het westen van de stad moeilijk te verkroppen. Burgers die daar stierven werden grotendeels genegeerd. Of neem dat verhaal van die woordvoerder van Jabhat Fateh al Sham, Bilal Abdul Karim. Toen het oostelijk deel van de stad omsingeld was, stond hij een verhaal te houden naast een ingestort gebouw. Hij had een compleet schoon stuk speelgoed bij zich en claimde dat dat van een kind was dat onder het gebouw lag. Dat is nogal onwaarschijnlijk, nietwaar? En zo'n bericht wordt dan volkomen serieus genomen, terwijl iedereen in Aleppo wist dat die gast de stem van het kwaad was. Jabhat Fateh al Sham is een terroristische organisatie, die gelieerd is aan IS. [We hebben niet kunnen bevestigen of Bilal Abdul Karim officieel aan Jabhat Fateh al Sham is gelinkt, red.]
Advertentie
Wil je dat soort berichtgeving met je film rechtzetten?
Nee, dat niet. Ik wil me noch als journalist, noch als heel politiek persoon profileren. Ik wil als kunstenaar echte verhalen vertellen, en op die manier de burgers in Aleppo dienen. Het gaat me om de menselijkheid.Uit de berichtgeving over Aleppo in december maakte ik op dat de hele stad onbewoonbaar was geworden, dat er geen gebouw meer overeind stond.
Mensen zijn er altijd blijven wonen. Eind december begon het langzaam en toen steeds sneller beter te worden. Toen de strijders in het oostelijke deel zich hadden overgegeven, keerden al snel families die waren gevlucht terug. Met Kerstmis zaten de kerken in mijn buurt vol. En er waren weer files! Mijn god, wat was ik blij toen ik die files zag. Ik dacht: waar hebben die mensen al die tijd hun auto's bewaard?
Nee, dat niet. Ik wil me noch als journalist, noch als heel politiek persoon profileren. Ik wil als kunstenaar echte verhalen vertellen, en op die manier de burgers in Aleppo dienen. Het gaat me om de menselijkheid.Uit de berichtgeving over Aleppo in december maakte ik op dat de hele stad onbewoonbaar was geworden, dat er geen gebouw meer overeind stond.
Mensen zijn er altijd blijven wonen. Eind december begon het langzaam en toen steeds sneller beter te worden. Toen de strijders in het oostelijke deel zich hadden overgegeven, keerden al snel families die waren gevlucht terug. Met Kerstmis zaten de kerken in mijn buurt vol. En er waren weer files! Mijn god, wat was ik blij toen ik die files zag. Ik dacht: waar hebben die mensen al die tijd hun auto's bewaard?
Een gelukzalig moment voor Issa in de film: de straatveger durft open en bloot zijn werk te doen.
Vind je dat vluchtelingen moeten terugkeren?
Dit is een lastig punt. Hier in Europa zijn oprechte vluchtelingen, mensen die alles verloren hebben en die echt moesten vluchten voor het geweld. Maar er zijn ook mensen die het systeem hier willen misbruiken, dat is ook een realiteit.Het is vreemd dat een vraag als de mijne zo intens politiek, zo gepolariseerd is eigenlijk.
Waarom?Omdat rechtse krachten je antwoord aanwenden om te zeggen: 'Zie je wel, allemaal eruit!'
Mensen hebben het recht om te weten hoe het echt zit. En daarop moeten ze dan een beslissing maken. Maar links doet het soms even goed verkeerd, vind ik. Die zeggen dat je niks kwaads over vluchtelingen mag zeggen, om die reden. Maar ik vind zowel de mensen die zeggen 'allemaal weg' als de mensen die zeggen 'laat ze allemaal komen' extremisten.
Dit is een lastig punt. Hier in Europa zijn oprechte vluchtelingen, mensen die alles verloren hebben en die echt moesten vluchten voor het geweld. Maar er zijn ook mensen die het systeem hier willen misbruiken, dat is ook een realiteit.Het is vreemd dat een vraag als de mijne zo intens politiek, zo gepolariseerd is eigenlijk.
Waarom?Omdat rechtse krachten je antwoord aanwenden om te zeggen: 'Zie je wel, allemaal eruit!'
Mensen hebben het recht om te weten hoe het echt zit. En daarop moeten ze dan een beslissing maken. Maar links doet het soms even goed verkeerd, vind ik. Die zeggen dat je niks kwaads over vluchtelingen mag zeggen, om die reden. Maar ik vind zowel de mensen die zeggen 'allemaal weg' als de mensen die zeggen 'laat ze allemaal komen' extremisten.
Yacop, een andere kunstenaarsvriend van Issa, hield de stemming erin.
Wanneer denk je dat de stad weer terugkeert naar een normale staat?
We gaan nooit meer terug naar 'normaal'. Kijk om te beginnen hoe lang het in Europa na de Tweede Wereldoorlog duurde om alles weer op te bouwen. En ik zal je een verhaal vertellen: toen ik net terug was in Aleppo in december had ik een afspraak gemaakt met een man die de waterleiding in mijn oude appartement en in mijn galerie zou fixen. Op de dag van de afspraak kwam hij niet opdagen. De volgende dag belde ik iemand die met hem op kantoor zat. "Waar is die man?" vroeg ik. "Die is dood," zei zijn collega. "Hij was zijn appartement gaan inspecteren, maar dat was geboobytrapped." Ze vonden zijn telefoon niet terug, alleen maar stukjes van hem.En nu?
Ik blijf verhalen vertellen uit Aleppo, en over de wederopbouw van de stad. Maar eerst gaan we die Fransozen wegjagen.Greetings from Aleppo is nog een aantal keer te zien op het IFFR. Kijk hier voor tijden.
We gaan nooit meer terug naar 'normaal'. Kijk om te beginnen hoe lang het in Europa na de Tweede Wereldoorlog duurde om alles weer op te bouwen. En ik zal je een verhaal vertellen: toen ik net terug was in Aleppo in december had ik een afspraak gemaakt met een man die de waterleiding in mijn oude appartement en in mijn galerie zou fixen. Op de dag van de afspraak kwam hij niet opdagen. De volgende dag belde ik iemand die met hem op kantoor zat. "Waar is die man?" vroeg ik. "Die is dood," zei zijn collega. "Hij was zijn appartement gaan inspecteren, maar dat was geboobytrapped." Ze vonden zijn telefoon niet terug, alleen maar stukjes van hem.En nu?
Ik blijf verhalen vertellen uit Aleppo, en over de wederopbouw van de stad. Maar eerst gaan we die Fransozen wegjagen.Greetings from Aleppo is nog een aantal keer te zien op het IFFR. Kijk hier voor tijden.