De achttienjarige Franek Broda kwam vorig jaar op de cover van het grootste lhbtq-tijdschrift van Polen en is sindsdien uitgegroeid tot een van de bekendste lhbtq-activisten van het land. Zijn oom is niemand minder dan premier Mateusz Morawiecki, wiens regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid openlijk tegen homoseksualiteit is en het een “bedreiging voor de Poolse identiteit en natie” noemt.
Via Zoom vertelde Broda ons waarom hij niet bang is om zich uit te spreken tegen conservatieve politici, hoe zijn activisme beïnvloed wordt door zijn eigen familie en hoe hij zijn plek vond binnen de queergemeenschap.
Videos by VICE
VICE: Hoe slecht worden lhbtq’ers behandeld in Polen?
Franek Broda: Dat hangt ervan af. Ik ken een stel dat al jaren samen is en heel veel van elkaar houdt, maar zich verder wat op de vlakte houdt. Ze zouden heel graag willen trouwen en door de staat erkend willen worden, maar geven er voor nu de voorkeur aan om gewoon door te gaan met hun leven zoals ze dat tot nu toe hebben gedaan. Ze zijn het ook wel een beetje gewend.
Er heerst een schaamtecultuur in Polen. Mensen worden gehaat omdat ze onvoorwaardelijk zichzelf willen zijn. Lhbtq’ers zijn bang om elkaars hand op straat vast te houden of make-up te dragen. Doe je dat wel, dan word je voor flikker uitgescholden. De Poolse regering laat zich vaak negatief over ons uit in de landelijke media, door bijvoorbeeld te zeggen dat we “kinderen pijn willen doen”. Als je alles achter gesloten deuren doet is het prima, maar als je in het openbaar laat zien dat je van elkaar houdt, ben je in gevaar. Een vriend van me werd in het openbaar vervoer aangevallen omdat hij veters in regenboogkleuren in zijn schoenen had. Zelf ben ik ook weleens door vreemde mannen belaagd omdat ik kleren in regenboogkleuren droeg. Dus ja, we worden zeker slecht behandeld. Wat is de volgende stap? Worden we in speciale buurten ondergebracht?
Hoe reageren jouw leeftijdsgenoten op wat je doet?
Volgens mij beginnen ze het wel te begrijpen. Ze vinden het vaak moeilijk te snappen hoe respectloos mensen soms kunnen zijn – wat ook de voornaamste reden voor mijn activisme is. Ik ben sociaal ingesteld. Ik weet misschien niet enorm veel over economie of wetgeving, maar lees wel veel over maatschappelijke problemen, ga veel met mensen in gesprek en vind het lastig te verteren hoeveel haat er in de samenleving is. Gelukkig word ik binnen mijn eigen kring nog altijd als vriend beschouwd en niet als activist, want dat kan best vermoeiend zijn.
Praat je weleens met je familie over politiek?
Ja en nee. Als ik dat doe, probeer ik onderwerpen die tot spanning zouden kunnen leiden altijd te vermijden. We staan in politiek opzicht oprecht lijnrecht tegenover elkaar. Zo is het niet altijd geweest trouwens – vroeger was ik ook voor Recht en Rechtvaardigheid. Ik was zelfs lid van hun jeugdvereniging.
Hoe is het om het neefje van de premier te zijn? Een vloek of een zegen?
Zodra ik wist dat hij premier zou worden, dacht ik dat het een vloek zou zijn. Nog geen half uur na zijn benoeming kreeg ik al allemaal haatberichten. Maar uiteindelijk sta ik er nu best neutraal tegenover. Je zou het als zegen kunnen zien als ik ervan kan profiteren, bijvoorbeeld als ik erg ziek zou worden en hij me met een helikopter naar een privéziekenhuis zou kunnen laten brengen. Maar dat ben ik eigenlijk niet echt van plan. Een hoogleraar psychologie zei dat het op een andere manier wel een zegen is: hoewel ik niet achter zijn standpunten sta, heb ik mede dankzij hem wel een stem. Het zou pas echt een vloek zijn als mensen me slechts als het neefje van de premier zouden zien en niet als Franek Broda.
Hoe komt dit tot uiting in je dagelijks leven?
Een keer ging ik naar een winkel en vroeg de kassajuffrouw of ik het neefje van de premier was, omdat mijn foto in de krant had gestaan. Meestal weten alleen mensen die op de hoogte zijn van de politiek wie ik ben – anders ben ik gewoon Franek Broda.
Hoe kijk je nu aan tegen je oom en de rest van je familie?
Ik respecteer ze allemaal. Hij is premier, maar ook mijn oom. Als ik kritiek op hem uit, is dat gericht op de premier, niet op mijn oom. In de kranten staat het helaas altijd alsof het andersom is. Ik houd van mijn familie en ik kan dat prima gescheiden houden van politiek.
Waarom denk je dat iedereen jullie tegenover elkaar wil plaatsen?
Voor de clicks. Dat is het enige dat ertoe doet. Koppen als “Franek Broda zegt fuck you tegen zijn oom” zouden misschien ook goed zijn voor mijn eigen populariteit, maar daar ben ik niet zo in geïnteresseerd. Ik wil dat er iets verandert.
Je hebt in een interview gezegd dat je over tien jaar graag een partner en een gezin zou willen hebben, maar je weet niet wanneer dat überhaupt mogelijk gaat zijn. Wil je niet in een ander land wonen?
Dat zou kunnen ja, maar dat lijkt me ook niet makkelijk. Ik ben hier geboren en heb hier mijn vrienden. Ik heb hier jonge mensen ontmoet die op mijn schouders uithuilen omdat ze zichzelf niet kunnen zijn. Ik zou natuurlijk best iemand in Nederland kunnen ontmoeten en daarheen verhuizen. Maar wat als je niet naar het buitenland kunt verhuizen, omdat je geen andere taal spreekt of je het je niet kunt veroorloven? Als elke activist zo zou denken, zou er dan ooit wat veranderen? Ik wil mensen het idee geven dat ze in Polen wonen en niet in een of ander ghetto-gehucht.
Heb je meegedaan aan de demonstraties na de anti-abortuswet?
Ja, elke dag. Ik ging van de een rechtstreeks naar de ander: overdag was ik in Wrocław en ’s avonds in Warschau.
Voor wie het niet weet: in Polen is het vak religie verplicht op sommige scholen. Sommige politici willen dat er ook een verplicht examen voor komt. Wat vind jij daarvan?
Nogal eng. En het wordt ook nog eens betaald van ons belastinggeld. Als ik dat examen zou moeten maken, zou ik opstaan, het examenblad verscheuren en weggaan. We betalen priesters om op school te vertellen dat je krulhaar op je vingers krijgt als je masturbeert. Dat zou niet moeten kunnen en de staat zou daar al helemaal niet voor moeten opdraaien.
Mijn religiedocenten zeiden altijd dat dunne jongens eerder gay worden en masturbatie onnatuurlijk is, omdat mannen al overtollig sperma kwijtraken tijdens het plassen. Ze waren erg veroordelend en bekrompen. Heb jij het ook zo ervaren?
Ik kreeg op de basisschool les van een priester, die altijd boos werd als ik hem met “meneer” aansprak in plaats van met zijn kerkelijke aanspreekvorm. Ik heb hem weleens gevraagd of hij, als hij in gesprek zou zijn met een trans vrouw, bereid zou zijn om het juiste voornaamwoord te gebruiken als dat hem werd gevraagd. Dat weigerde hij, want “God had hem als man geschapen.” Daarom weigerde ik ook om zijn kerkelijke aanspreektitel te gebruiken.
Als je een wens zou mogen doen, wat zou dat dan zijn?
Dat Polen op een dag echt verandert.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE World News.
Volg VICE Nederland ook op Instagram.
