Ik schrik regelmatig wakker door een explosie in mijn hoofd

Illustratie door Dan Evans

Lange tijd heb ik me nauwelijks beziggehouden met slaapwetenschap. De hand van een vriend in een glas lauw water stoppen om te kijken of hij in z’n broek pist, was mijn voornaamste onderzoek naar wat gebeurt als we onze ogen dicht doen. Tot ik op een avond alleen in bed lag, in een lege flat, en wakker werd door een oorverdovend geluid. Het was een angstaanjagende gil van een vrouw. Het klonk als m’n zusje die gewurgd werd, of iets wat daarop leek.

Mijn hart bonkte in mijn keel en voor ongeveer tien seconden was ik totaal verlamd. Ik kon me niet bewegen of een geluid produceren. Toen ging het over; mijn spieren ontspanden zich, de snijdende gil stierf weg, en langzaam vulden mijn ogen zich met traanvocht.

Lees ook: Leven met een ernstige paniekstoornis

Dat was niet de enige keer dat dit gebeurde, en inmiddels is het een deel van mijn leven geworden. Mijn dagelijkse nachtrust is erdoor gekaapt. Ik heb geen mentale ziektes, ik ga op zich niet dagelijks naar bed na een flinke portie lsd of hectoliters alcohol, en ik heb ook geen medicatie. Dus waar komen deze beangstigende auditieve hallucinaties dan vandaan?

Toen ik laatst voor de zoveelste keer naar het plafond lag te staren na een aanval van keihard gegil in mijn hoofd, besloot ik om wat onderzoek te doen. Volgens het internet lijd ik aan het ‘exploderendhoofdsyndroom‘, een vorm van hallucinatie waarbij een persoon een oorverdovend geluid hoort alsof er een bom ontploft, of – zoals in mijn geval – het afschuwelijke geschreeuw van een familielid.

Brian Sharpless van de Washington State University, is een expert als het gaat om dit syndroom. Ik zocht zijn gegevens op en maakte een afspraak met hem.

Ik kon hem op z’n vroegst pas een week later spreken, dus in de dagen die volgden probeerde ik alles wat ik kon om het geschreeuw in mijn hoofd te voorkomen. Ik was er inmiddels achter gekomen dat ik er vooral last van had als ik nog niet zo heel moe was als ik ging slapen, of wanneer ik volledig nuchter naar bed ging. Dus besloot ik een extreme homobar te bezoeken, waar je sowieso stomdronken naar buiten wandelt en als het een beetje meezit nog bekaf ook.

In de nachtbus terug naar huis zat ik met een rode wodkaneus naast een vriendin, en begon ik tussen neus en lippen door een beetje te vertellen over het exploderendhoofdsyndroom. Ik dacht dat ze zou denken dat ik gek was geworden, maar ze antwoordde droogjes: “Een ex-vriendin van me zei altijd dat ze heel vaak in haar slaap haar vader eventjes hoorde schreeuwen, waarna ze met een schok wakker werd.” Het bleek dus dat dit soort dingen vaker voorkomen dan ik verwacht had.

De woensdag daarop zat ik in een café met dokter Sharpless, die me vertelde over mijn syndroom. “Het gebeurt vaak vlak voor je in slaap valt, of als je bijna wakker wordt,” vertelde hij. “Je hoort een keiharde explosie. Sommigen horen het buiten, in de omgeving – anderen horen het in hun hoofd. Voor sommige mensen voelt het zelfs echt alsof hun hoofd daadwerkelijk explodeert.”

Het komt vaak voor als je slaapritme verstoord is volgens Sharpless. In 2011 deed hij onderzoek waarbij hij een sample van 36 duizend mensen gebruikte. “Ik kwam erachter dat 8% van de populatie, 28% van de studenten en 32% van de psychiatrische patiënten minstens één keer het exploderendhoofdsyndroom hebben gehad.”

Studenten hebben net als psychiatrische patiënten kortere slaapsessies, wat een mogelijke oorzaak van het gevoel kan zijn.

Lees ook: Zo voelt het om schizofreen te worden

Er zijn veel verklaringen gegeven voor het syndroom, maar eentje vindt Sharpless het meest waarschijnlijk: “Een deel van je hersenen heet de formatio reticularis. Als je gaat slapen, sluiten je hersenen zich in fases af, zoals een computer. We denken dat het exploderende gevoel veroorzaakt wordt doordat je auditieve neuronen – in plaats van langzaam uit te gaan – in één klap tegelijk afgaan. Dat is waarschijnlijk wat het lawaai veroorzaakt.

Het leek me een nogal saaie uitleg voor de bizarre ervaring, maar ik hoefde me in ieder geval geen zorgen meer te maken dat er een duivel in mij huisde. Sharpless had ook nog een paar andere verklaringen, die een stuk interessanter waren. Zoals ‘gang-stalking’.

“Gang-stalking betekent dat een groep mensen je bespioneert en je het leven zo zuur mogelijk maakt, en je bewust deze harde explosies laat meemaken,” zei Sharpless, en hij legde uit dat sommige slachtoffers geloven dat ze achterna gezeten worden door een of andere regeringsinstantie. “Ze geloven dat dit soort geheime diensten een microgolvengenerator gebruiken, en ‘s nachts dat apparaat op ze richten en daarmee bewust die explosies veroorzaken.”

Hij gaf nog wat andere hypothetische oorzaken, waarvan de laatste mijn favoriet was. “Ik weet niet hoe het hier is, maar in de VS is er op een gegeven moment een grote overstap gemaakt van passieve naar actieve water- en energiemeters. Veel mensen denken dat de overheid ons op die manier probeert te bespioneren, en dat dat de oorzaak is van de explosies in onze hoofden.”

Sharpless zei dat ik me vooral geen zorgen moest maken, en dat syndroom zelfs ook nog in veel heftigere vormen kan voorkomen. Hij noemde een jongen die maar liefst zeven keer per nacht wakkerschrok van het lawaai in zijn hoofd. In dat soort gevallen kan het leiden tot slaapangst, paniekaanvallen en slapeloosheid.

Er is nog niet genoeg onderzoek naar de oorzaak gedaan, maar experts denken dat antidepressiva zouden kunnen helpen. “Het gaat daardoor niet weg, maar het volume kan wel minder worden” zei Sharpless. “Andere onderzoeken wijzen uit dat het ook al heel veel kan helpen om de patiënt alles over het syndroom te vertellen.”

Ik weet niet precies wat er nou allemaal gebeurt in mijn hoofd – of het geschreeuw een oorzaak is van slechte neuronen, of de regering me stiekem bespioneert via mijn elektriciteitsmeter, of dat ik gewoon jeugdtrauma’s heb die met m’n zusje te maken hebben en waarvoor ik in therapie moet. Maar als mijn ontmoeting met Sharpless me iets geleerd heeft, dan is het wel dat er veel meer mensen met het exploderendhoofdsyndroom kampen dan ik ooit had gedacht.