Hoe je iemand kunt helpen die door een zware depressie gaat

Zelfs als iemand die dicht bij je staat in een donker, zwart gat is beland, heb je dat lang niet altijd meteen door. Er zijn geen alarmbellen voor depressies. En als je het wel weet en diegene er doorheen probeert te sleuren, is pure wilskracht niet genoeg. Er zullen zeker momenten zijn, vooral in het begin, waarop je je hulpeloos voelt en je je afvraagt wat je moet doen. Hoe kun je zo iemand helpen? En wat als je er zelf ook in wordt meegetrokken?

Hapklare antwoorden zijn hier helaas niet voor. “Iedereen is anders, elk verhaal is anders en elke situatie is anders,” zegt de Italiaanse klinisch psycholoog Carola Moretti, die in Milaan trainingen geeft voor familieleden van mensen met stemmingsstoornissen. “Maar je kunt wel bepaalde richtlijnen volgen,” voegt ze toe.

Mensen zeggen in het dagelijks leven ook weleens dat ze zich wat depressief voelen, maar dat betekent meestal niet dat ze een depressie hebben. “Je stemming kan op bepaalde momenten slechter zijn dan normaal,” zegt Moretti. “Dat kan het gevolg zijn van een traumatische gebeurtenis, zoals een afwijzing of een relatiebreuk. Of gewoon zonder aanwijsbare reden.” 

Volgens de huidige diagnostische normen ontstaat een depressieve stoornis wanneer je gedurende een langere periode minimaal vijf van de hier genoemde symptomen ervaart. Deze symptomen moeten je stemming, slaappatroon, eetlust, interesses en sociale leven zodanig verstoren dat je niet meer normaal kan functioneren.

Als iemand om je heen aan deze criteria voldoet, is het dus tijd om actie te ondernemen. “Het is vooral belangrijk dat ze beseffen dat ze het niet in hun eentje kunnen oplossen, en dat hun depressie niet is toe te schrijven aan hun eigen karakter, zoals ze zouden kunnen denken,” zegt Moretti. “In plaats daarvan kun je ze zeggen dat een depressie echt een aandoening is, die te maken heeft met hersenchemie – en dat ingrijpen daarom noodzakelijk is.”

Als de persoon in kwestie eigenlijk niet zo op therapie zit te wachten, kun je hem of haar ook op een aantal manieren proberen te helpen. Je kunt bijvoorbeeld meegaan bij de eerste afspraak, helpen een therapeut uit te kiezen, of even buiten de kamer wachten terwijl ze met hun sessie bezig zijn. Maar het is ook belangrijk om je hand niet te overspelen. Iedereen heeft zijn eigen tempo.

Afgezien daarvan kan het wel even duren voordat ze een goede therapeut hebben gevonden – omdat er wachtlijsten zijn, maar ook omdat je misschien niet meteen iemand hebt waar je je comfortabel bij voelt. Sta ze bij en moedig ze elke keer weer aan. De meeste mensen denken trouwens vooral meteen aan een psycholoog, maar zoals Moretti benadrukt is het goed om te beseffen dat psychiaters er ook nog zijn, en zij kunnen helpen bij stoornissen als depressies.

Het kan ook lastig zijn om de juiste woorden te kiezen tegenover iemand met een depressie. Als iemand bijvoorbeeld een enkele depressieve episode doormaakt, kunnen bemoedigende woorden helpen. Maar bij een stemmingsstoornis kan het juist averechts werken om iemand op te vrolijken. “Als je depressief bent zou je dan kunnen denken: ‘Mijn ouders zijn geweldig, mijn vrienden en partner zijn geweldig, en toch kan ik niet gelukkig zijn,’” legt Moretti uit.

Zeg ze ook niet dat ze sterk moeten zijn, vergelijk ze niet met andere mensen en vertel ze niet dat ze alles hebben wat ze nodig hebben om gelukkig te zijn. Dit zijn vaak precies de dingen waardoor ze hun gevoelens bevestigd zien, en waardoor ze nog verder in hun negatieve spiraal raken.

Het is ook niet lang niet altijd effectief als je simpelweg zegt dat je er voor ze bent, omdat mensen met depressies het vaak al lastig genoeg vinden om daar ook daadwerkelijk gebruik van te maken. Probeer in plaats daarvan vanuit mededogen met ze te praten, regelmatig te vragen hoe het gaat en ze eraan te herinneren dat niets van dit alles hun schuld is, en dat het heel goed mogelijk is om hieruit te komen. Je kunt ook vragen of er iets is wat je voor ze kunt doen in praktische zin, zoals helpen met schoonmaken of boodschappen doen.

Iedereen heeft zijn eigen gewoontes. Sommige mensen hebben veel eigen ruimte nodig, anderen hebben behoefte aan fysiek contact, en weer anderen juist allebei een beetje. Toch denkt Moretti dat fysieke nabijheid in principe geen kwaad kan als iemand een depressie heeft. Even bellen om langs te komen, in dezelfde ruimte zijn, of je nou met elkaar praat of niet – dat zijn kleine gebaren die net het verschil kunnen maken.

Ook zegt Moretti dat mensen vaak onderschatten hoeveel het helpt om anderen aan te moedigen om gezond te leven. “Sporten kan wonderen doen in zulke situaties, al is het maar een half uur per dag. En dat dan in combinatie met een gezond dieet en zo min mogelijk junkfood.”

Dat kan natuurlijk nogal moeilijk zijn voor mensen die een depressie doorgaan, maar juist daarom kan je hulp hier een verschil maken. Het is natuurlijk geen realistische langetermijnoplossing, maar het kan ze wel langzamerhand helpen om zichzelf minder te verwaarlozen, wat een goede eerste stap richting herstel is.

Als een naaste over suïcide begint, moet je daar natuurlijk niet lichtzinnig mee omgaan. Ze hebben besloten om erover te praten: dat betekent dat ze hun eerste stap zetten om hulp te zoeken bij iemand die ze vertrouwen.

Als ze er zelf niet over zijn begonnen, maar je wel sterke vermoedens hebt dat ze eraan denken, kun je dat ook beter bespreekbaar maken – probeer wel vooral te luisteren in plaats van (misschien wel ongegronde) aannames te doen. Uit onderzoek blijkt dat de kans dat ze dit soort ideeën tot de praktijk brengen sterk vermindert als je dit onderwerp aansnijdt. Ongeacht hoe sterk hun suïcidale gedachten zijn; ze zijn een duidelijk signaal dat er zo snel mogelijk professionele hulp moet worden ingeschakeld.

Wanneer iemand suïcidale gedachten heeft geuit, is het ook belangrijk om erop terug te blijven komen, omdat pogingen juist op onverwachte momenten kunnen komen. “Als iemand met een depressie er het meest doorheen zit, is de kans vaak juist kleiner dat ze een poging ondernemen,” zegt Moretti. “Dat komt doordat ze niet in staat zijn om überhaupt iets te ondernemen, laat staan een suïcidepoging, waarvoor je energie moet hebben en moet kunnen plannen.”

Mensen beroven zichzelf eerder van het leven tijdens een herstelperiode, wanneer hun stemming een beetje beter lijkt te zijn, maar de wanhoop in werkelijkheid nog heel diep aanwezig is. Probeer dus niet meteen te concluderen dat alles wel goed gaat, juist in het beginstadium van therapie.

Het blijft uiteindelijk een moeilijke balanceeract, en misschien raak je wel overmand door hulpeloosheid en verdriet. Soms valt je naaste je misschien wel verbaal aan, en richt diegene zich op je kwetsbaarheden, maar vergeet niet dat ze dan misschien niet echt zélf aan het woord zijn.

Zorg ondertussen dus ook goed voor jezelf. “Als je zelf geen energie hebt, kun je het ook niet geven aan iemand anders,” zegt Moretti. “Het is heel belangrijk om ook jezelf op te laden en je eigen ruimte te vinden.” En dat maakt je niet meteen egoïstisch, en betekent ook niet dat je de ander in de steek laat – het helpt je alleen maar om hen beter te kunnen helpen.

Denk jij aan zelfdoding? Of ken jij iemand die aan zelfdoding denkt? Hulp zoeken werkt echt. Start een anonieme chat op www.113.nl (113 Zelfmoordpreventie) of bel 0800-0113.

Heb jij last van een depressie of andere psychische aandoening, maak je je zorgen om iemand anders of heb je iemand verloren aan zelfdoding? Bel, mail, chat of app dan met een hulpverlener van MIND Korrelatie: www.mindkorrelatie.nl"