In het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam staan op dit moment een hoop mensen op hun sokken naar landschapsfoto’s te kijken. Hun schoenen moeten ze namelijk inleveren, net als hun telefoon. De tentoonstelling waar het om te doen is, Unwired van Jacqueline Hassink, staat in het teken van de weinige plekken op aarde waar je geen enkel telefonisch bereik hebt: van Japanse oerbossen tot IJslandse hooglanden en van Scandinavische eilanden tot een Duitse ‘digital detox’ spa. In contrast met deze serene plekken zijn er ook honderden portretten te zien van mensen die in de metro aan hun telefoon zitten vastgeplakt. Nadat ik hierover las – uiteraard op het scherm van mijn mobiele telefoon – belde ik Jacqueline Hassink even op om te vragen wat zij met deze expo hoopt te bereiken.
Ze vertelt dat haar idee is ontstaan terwijl ze op reis was. “In 2010 was ik in een café in Kyoto, en zag ik een vrouw in kimono met een mobiel in haar hand,” vertelt ze. “Dat moment zag er zo mooi en geïsoleerd uit. Het was heel privé maar tegelijkertijd bevond ze zich wel in een publieke ruimte. Die tegenstelling – privé versus publiek – vind ik heel interessant. Uiteindelijk komt daar een serie foto’s uit met meer dan 900 portretten van mensen die met hun mobiel in de metro zitten.”
Videos by VICE
Foto rechts: Moscow 46 iPortrait Moscow, Russia 6 March 2016 12.41 PM, iPhone 6 © Jacqueline Hassink.
Zelf zit Jacqueline ook regelmatig met haar telefoon in haar hand. “Ik werk over de hele wereld en door die mobiele telefoon is mijn bestaan enorm hectisch geworden. Ik heb daardoor steeds meer behoefte om de stilte op te zoeken.” Een paar jaar geleden bezocht ze het Japanse eiland Yakushima. “Er zijn daar oerbossen van duizenden jaren oud. De kern van zo’n oerbos bleek één grote white spot te zijn: een plek zonder bereik.”
Eenmaal thuis bedacht de kunstenaar hoe interessant het zou zijn om alle ‘stille plekken’ in kaart te brengen. Ze nam contact op met documentairemaker Bregtje van der Haak en datadesigner Richard Vijgen, met wie ze samen een app ontwikkelde waarmee je stille plekken kunt vinden: White Spots. Die kaarten gebruikte ze zelf vervolgens om deze stille plekken te lokaliseren voor haar fotografieproject. Daarbij legde ze de focus op locaties die ook voor haarzelf bijzonder zijn, bijvoorbeeld omdat ze er zelf als eens geweest is.
“De foto’s maak ik heel intuïtief,” zegt ze. “Het is belangrijk dat ze de stilte uitstralen die bij deze moderne paradijzen hoort. De foto’s zijn op groot formaat afgedrukt, zodat toeschouwers het gevoel hebben dat zijzelf in het landschap staan en iets van die ‘digitale stilte’ kunnen ervaren.”
De kunstenaar hoopt dat mensen door het zien van Unwired gaan nadenken over de online muren die ze voor zichzelf opwerpen. Zelf loopt ze er ook regelmatig tegenaan. “Een tijdje geleden ging ik in Peking wat drinken met een groepje mensen. Er werd gepraat, maar zodra het gesprek even ietsjes minder interessant was zag je meteen dat mensen naar hun mobiel grepen. Dat is natuurlijk in en in triest.”
Nu ziet ze zichzelf niet als een of andere prediker, maar ze hoopt wel dat we weer wat meer aandacht voor elkaar gaan hebben: “Het mooiste contact dat je tussen twee mensen kunt hebben, is wanneer je elkaar in de ogen kijkt en praat over wat je nou werkelijk beweegt. Dat bereik je niet met een mobiele telefoon. Ik hoop dat mensen dat meer door gaan krijgen en dat het verslavende gedrag minder wordt.”
Bij Unwired hangen ook foto’s van een digital detox spa in Duitsland, waar mensen kunnen leren om minder verslaafd aan hun telefoon te zijn. “Het was fascinerend om te zien. Het is een luxe oord met hotelkamers waar je met een druk op de knop een artificiële white spot kunt creëren. Op zo’n plek verblijven dan mensen die willen leren om een gezondere relatie te ontwikkelen met hun mobiele telefoon. Zo’n plek laat zien dat er een groeiende behoefte is aan offline zijn.”
In het Nederlands Fotomuseum kan je alvast een beetje oefenen met offline zijn, alleen moet je daarvoor wel voor je bezoek je schoenen en telefoon inleveren. “Sommige bezoekers worden eerst een beetje boos, maar ze draaien dan al snel weer bij. Die schoenen moeten ze uitdoen om een ontspannen gevoel te creëren. Je loopt met je sokken over een zacht tapijt en komt voor stille landschappen te staan. Zonder dat je door je telefoon wordt afgeleid.”
Aan het einde van de tentoonstelling staat een installatie met metrogeluiden en foto’s van mensen die hun mobiel vasthouden. “Dat contrast is groot en brengt hopelijk iets teweeg.” En dat gebeurt ook. Laatst kreeg ze bijvoorbeeld een mooie brief van een vader die er met zijn veertienjarige dochter was geweest. Ze hadden goede gesprekken gevoerd over hun telefoongebruik en wat het met hem deed. “Ik vond dat mooi om te horen, dat het een plek is waar je samen even kunt ontspannen en reflecteren. Als mensen er iets aan hebben, ben ik heel blij.”
De tentoonstelling Unwired van Jacqueline Hassink is nog t/m 6 mei te zien in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam.
