Dit was het jaar dat de woningwoede eindelijk grootschalig doorbrak

Het was erg guur, de middag dat kraakpand Hotel Mokum zou worden ontruimd. Voor het gebarricadeerde gebouw in de Marnixstraat stond een groep mensen met handen en wangen die vlekkerig rood zagen van de kou. “Niet zeuren als jullie straks klappen krijgen,” zei een politieagent op een onheilspellend opgewekte toon tegen de demonstranten. “Vecht vecht vecht, wonen is een recht,” riepen mensen terug. Een aanzienlijk deel van hen bleef ook daadwerkelijk staan, totdat ze door ME een bus in werden geduwd en geknuppeld om ‘bestuurlijk verplaatst’ te worden. 

Verzet tegen de woningnood en het afbreken van woonrecht is nooit gestopt – er zijn een aantal huurdersverenigingen en organisaties die zich al jarenlang inzetten voor mensen die onzeker of te duur gehuisvest zijn. Maar toen ik in de lente van dit jaar begon aan de serie Een Broertje Dood aan Woningnood, had ik niet verwacht dat er een kleine zes maanden later al zoveel mensen de straat op zouden gaan dat er politiebusjes aan te pas zouden komen. Op dat moment leek er namelijk nog niet veel saamhorigheid te zijn onder de groeiende groep mensen die onder het woonbeleid te lijden had. Als het om wonen ging was het ieder voor zich – het is lastig om je te concentreren op het organiseren van een protestactie als je altijd aan het werk bent om de maandelijkse huur bij elkaar te verdienen, of voortdurend op zoek bent naar nieuwe woonruimte omdat je nergens voor onbepaalde tijd kunt blijven. “Iedereen ziet vooral z’n eigen shit,” vertelde Abel Heijkamp van de Bond Precaire Woonvormen (BPW) me daar destijds over. 

Er werd toen natuurlijk al veel over woonleed geschreven – eindeloos veel stukken over opgedirkte zolderkamers die voor meerdere tonnen te koop staan, alleenstaande ouders die binnen een week hun tochtige antikraakwoning uitgezet worden en geen vervangende woonruimte krijgen, de onverbiddelijke kloof tussen huurders en kopers, godvergeten tiny houses. Dat was allemaal erg informatief, maar het maakte me moedeloos. In mijn omgeving leek niemand beter te weten dan dat wonen extreem duur en lastig is, dat je onrechtvaardige streken van je verhuurder gelaten moet accepteren, en dat de enige manier om uit die ellende te ontsnappen het kopen van een eigen huis is – een optie die voor bijna niemand is weggelegd. Ik hoopte iets te kunnen schrijven waar je je als uitgeknepen huurder aan zou kunnen optrekken: manieren om een huurverlaging af te dwingen, bijvoorbeeld. 

Het werd me eigenlijk al snel duidelijk dat er nog maar weinig opties zijn om als huurder in je eentje op een wettelijke manier iets aan je woonomstandigheden te verbeteren. Bezwaar maken tegen een te hoge huur kan wel, maar alleen onder heel specifieke omstandigheden. Daarbij is naar de Huurcommissie stappen om iets van je verhuurder af te dwingen riskant – huurders die dat doen krijgen dikwijls met intimidatie van hun verhuurder te maken, waardoor ze er uiteindelijk voor kiezen om te verhuizen.

En als er zo weinig mogelijkheden zijn om binnen de regels wat aan je belabberde woonsituatie te doen, dan ligt het voor de hand dat je naar andere middelen grijpt. Voor het eerste stuk van de serie sprak ik met Nick, een jongen die met succes vervangende woonruimte had afgedwongen van zijn verhuurder door met een groepje voor het kantoor van het verhuurbedrijf te demonstreren. “Als je met dertig man de straat op gaat, kan je heel wat voor elkaar krijgen,” zei hij. Dat besef is gelukkig niet verdwenen. Sterker nog: toen in augustus het eerste Woonprotest in Amsterdam werd aangekondigd, was de reactie overweldigend groot. Dat was reusachtig om te zien gebeuren: kennelijk was er maar een klein zetje voor nodig om alle opgekropte woonfrustratie om te zetten in een protestbeweging. En het heeft effect. Dat de wooncrisis in het nieuwe regeerakkoord eindelijk serieus wordt genomen, is een direct gevolg van de massale protesten die dit najaar plaatsvonden. 

De beweging is pas sinds dit najaar goed op gang gekomen, dus het is nog wat vroeg om te voorspellen hoeveel invloed de woondemonstranten en idealistische krakers uiteindelijk zullen hebben. Maar dit jaar werd in ieder geval duidelijk dat heel veel mensen zich nog goed boos kunnen maken om het recht ergens te kunnen wonen. De gelatenheid is verdwenen, en dat is al heel wat.