Dit collectief blaast de ruïnes van een oude nachtclub nieuw leven in

De Ijzerwijk is een wijk in beweging. Het is de toekomstige thuisbasis van een internationaal kunstencentrum en een resem nieuwe, industriële lofts. Tegelijkertijd vind je hier ook rendez-vous hotels en gebruikte injectiespuiten. Op deze plek toont Brussel zich in al haar complexiteit. Op de Boudewijnlaan 19 staat een oud herenhuis tussen de tralies van moderne flats. Het gebouw wordt ontsierd door de stadssnelweg van de binnenring. Op de stoep ontmoet ik Lena Dewaegenaere (32). Ze doet de opgeknapte, smeedijzeren deur open en leidt me door een grillige gang naar binnen. Het marmer van de open haarden staat er nog, maar de muren brokkelen af en het lijstwerk valt, net als de trap, uit elkaar.

“Toen we hier toekwamen, was het gebouw in hele slechte staat”, zegt Lena. “Het pand stond al meer dan dertig jaar leeg en alles was bedekt met duivenkak. De eerste twee maanden deden we niets anders dan opruimen.”

We gaan het huis binnen en betreden een enorme ruimte met ijzeren structuren en een glazen plafond - twee verdiepingen die het huis doorboren en verschillende etages blootleggen. Het ziet er indrukwekkend uit en komt totaal onverwacht. “Deze plek was vroeger een nachtclub," legt Lena uit. “Le Beau Bruxell. In de jaren tachtig en negentig was dit een alternatieve (feest)locatie die gerund werd door kunstenaars. Ze organiseerden hier concerten, feesten en tentoonstellingen.”

Het is altijd spannend om de ruïnes van een voormalige feesttempel te ontdekken, vooral als die verstopt zijn achter de façade van een eenvoudig, Brussels huis. Omdat een virtueel geheugen in die tijd nog geen ding was, zijn de herinneringen aan deze plek eerder schaars. Maar alles wat Lena nodig had om een spoor van het feestelijke verleden van deze plek terug te vinden, was één artikel en een klein beetje geluk. "De enige verwijzing die ik online kon vinden, ging over een muziekgroep die hier ooit heeft

opgetreden. De namen van de bandleden stonden ook in het artikel en één van die namen kende ik: hij was de promotor van mijn thesis. Ik heb hem opgebeld en hij vertelde dat hij hier inderdaad vaak kwam. Hij gaf me informatie over de mensen die de zaak toen runden. Vanaf dat moment zijn we beginnen rondbellen om aan iedereen vragen te stellen.” Van het een kwam het ander en niet veel later vond Lena Alain Biltereyst, een schilder die de affiches en flyers van de nachtclub ontwierp.

Ik volg Lena en haar vrienden naar de kelder. Er is duidelijk nog veel meer bewijs van dit feestelijke verleden. Toen deze plek nog leefde, werden er grote sanitaire voorzieningen gebouwd. Verborgen onder de trap staat er "Le Beau Bruxell" in krijt op de muur gekrabbeld. De tag heeft de tand des tijds - meer dan 30 jaar - doorstaan en is intussen een relikwie geworden. De club sloot haar deuren in de jaren ‘90, maar hoe het precies is afgelopen, is niet duidelijk. Wat wel vaststaat, is dat het gebouw er al een paar jaar verlaten bij ligt en er decennialang niemand heeft gewoond. 

We installeren ons in een kleine lounge op de tweede verdieping. Tanguy Roberti (32) die ook deel uitmaakt van het collectief dat deze plek runt, zit er ook. “In het begin waren we met z'n drieën," vertelt Lena. “Ik was op zoek naar een werkplek, ergens waar ik niet alleen moest werken. De rest was op zoek naar een plek om te wonen.” Tanguy: "De eigenaar had dit gebouw net gekocht en vroeg ons om te komen kijken, met de mededeling dat hij iets uitzonderlijks had gevonden. Voor hem was het een beleggingspand, maar hij stelde toch voor om het pand tijdelijk te betrekken en er een project te ontwikkelen." 

De bewoners ondertekenden een contract voor drie jaar en mochten de ruimte inrichten zoals zij dat zelf wilden. Het resultaat daarvan is Au Kalme: een collectieve en zelfbeheerde ruimte die een plek biedt voor creatie en de organisatie van evenementen, maar tegelijk ook deel wil uitmaken van de sociale dynamiek in de wijk. Naast Lena's schildersatelier is er nu ook een beeldhouwatelier, een fotografische donkere kamer en een kleine kantoorruimte. En er is nog plaats, want voorlopig zijn niet alle verdiepingen bezet. Op de derde verdieping zijn er een paar grote, lege kamers die momenteel gerestaureerd worden. Tanguy is intussen begonnen met de bouw van een kleine doucheruimte, die je alleen via een ladder kan bereiken. 

Alles valt stilaan op zijn plek. Het gebouw was in z’n huidige staat niet langer leefbaar en de werkzaamheden na meer dan dertig jaar leegstand waren enorm. “In het plafond waren overal lekken, er was geen water, geen verwarming en geen elektriciteit”, vertelt Lena. Het collectief ging op zoek naar mensen die geïnteresseerd waren om bij dit project betrokken te raken. Vervolgens staken ze samen de handen uit de mouwen. "Er zijn dagen waarop we bij elkaar komen en gewoon taken verdelen, 's avonds eten we dan samen.”

Maar het is volgens Lena niet evident om alles financieel rond te krijgen: "In het begin dachten we wat eigen geld te investeren, maar we beseften al snel dat het om veel meer geld ging dan we ons op voorhand hadden kunnen bedenken. Naast het vele werk, zijn er dus een hoop kosten. Maar we hopen dat in de toekomst, als we de zaal vaker kunnen gebruiken, de opbrengsten van de bar ons kunnen helpen om dit project te financieren. We hebben ook subsidies aangevraagd, wat ons echt zou helpen om deze plek te runnen.” De grote zaal is bruikbaar en er heeft intussen al een eerste concert plaatsgevonden. Later deze week staat er een dansles gepland. “Dit alles is mogelijk dankzij een sterk team van mensen met verschillende talenten: logistiek, grafisch ontwerp, programmatie,...”

Het raam van het schildersatelier kijkt uit op de binnenring en een onophoudelijk ballet van auto's. Ik vraag hoe het is om samen te wonen in een heterogene buurt als de Ijzerwijk. “In het begin waren er mensen die naar binnen probeerden te dringen, vooral midden in de nacht," vertelt Lena. Maar nu we hier een tijdje zijn, gebeurt dit veel minder. De mensen in de buurt kennen ons. We praten met hen en we proberen hen er ook bij te betrekken. Het collectief Au Kalme wil nadenken over het creëren van een alternatieve plek die past in de dynamiek van de buurt. Vlakbij zijn er ook de KVS, het Kaaitheater,.. Allemaal belangrijke plaatsen voor creatie, maar die zijn voorbehouden voor gevestigde kunstenaars en een publiek dat dit soort kunst kan lezen en begrijpen. Deze plek wilt een tussenweg bieden: een creatieve plek die voor iedereen toegankelijk is. "Er staan veel gebouwen leeg, het is tijd dat kunstenaars deze ruimtes opnieuw innemen," zegt Lena. Het initiatief is relevant, maar er staat een tijdslimiet op. De eigenaar laat hen het gebouw gebruiken, maar die overeenkomst stopt wanneer hij een bouwvergunning verkrijgt. Het pand zal met de grond gelijk gemaakt worden en plaats maken voor een onopvallende blok nieuwbouwappartementen. Ook hier voert gentrificatie het laatste woord.

 “We kunnen die beslissing niet beïnvloeden," zegt Lena. We kunnen de tijd die we nog hebben alleen maar gebruiken om te proberen hier een mooie plek van te maken. Deze vergeten club, een plek van verhalen en creatie, beleeft momenteel zijn zwanenzang. In de nabije toekomst zal iedereen die hier is langsgekomen, voor Beau Bruxell of Au Kalme, met een zekere nostalgie op dit gebouw terugkijken. Het feestelijke verleden van deze plek zal dan misschien een soort van vergeten detail worden, dat mensen als een geheim met elkaar delen. Binnenkort zullen er waarschijnlijk gezinnen wonen in de nieuwe flats die weldra op de ruïnes gebouwd worden. De druk van onroerend goed druk is onoverwinnelijk. 

Volg VICE België ook op Instagram.