Mijn egoïsme is een van mijn slechtste eigenschappen. Ik ben niet aan het overdrijven: ik ben een egoïst. Ik praat alleen maar over mezelf of over mijn leven, ik voel me niet schuldig als iemand mijn rotzooi opruimt of iets afmaakt wat ik niet heb gedaan, ik leen dingen van mensen en vergeet het terug te brengen. Kortom, ik doe vooral dingen waar ik zelf beter van word, ook als dat betekent dat iemand anders er een beetje voor moet inleveren. Of er juist heel veel voor moet inleveren. Is dat ziek? Ja. Heb ik recent een film gekeken over een psychopaat en herken ik mezelf in hem? Ja, dat deed ik. Maak ik me daar zorgen over? Zeker.
In de ellenlange zoektocht naar Een Betere Ik, een ‘ik’ die niet het leven van andere mensen verpest door gewoon te bestaan, besloot ik om hulp te vragen. Ik sprak met dokter Nick Haslam, een klinische en sociale psycholoog, die onder andere gespecialiseerd is in persoonlijkheidsstoornissen. Ik zocht samen met hem uit hoe groot mijn probleem is en of er überhaupt nog hoop is.
Videos by VICE
VICE: Nick, help me! Ik ben een egoïst en ik wil veranderen. Wat moet ik doen?
Dr Nick Haslam: De beste manier om minder egoïstisch te zijn, is om te ervaren hoe fijn het is om dingen voor anderen te doen. Mensen zijn vaak verrast over hoe prettig het voelt om voor anderen zorgen. Ik denk dat je het beste kunt beginnen met complimentjes geven – misschien doe je dit zelfs al. Mensen vleien of erkenning geven voor wat ze goed doen. Het maken van kleine stapjes is het begin van elk nieuw gedrag.
Nou, ik doe dat soort dingen wel. Ik weet niet of ik te veel psychologische thrillers heb gekeken, maar ik ben bang dat ik dit soort dingen alleen doe omdat ik weet dat het van me verwacht wordt. Het is gewoon ‘wat je doet’ om een ‘aardig persoon’ te zijn. Als ik niet wist dat je deze dingen moest doen om een aangenaam persoon te zijn, had ik het ook niet gedaan.
Denk je dat echt?
Ja. Ik hecht veel waarde aan wat mensen over me denken. Ik wil niet dat ze me gemeen vinden. Maar áls mensen dat vinden, kan ik dat heel makkelijk naast me leggen. Dat voelt psychopatisch.
Verlangen naar goedkeuring van anderen is niet hetzelfde als egoïstisch zijn. Het betekent gewoon dat je de meningen van andere mensen belangrijk vindt en ik denk dat dat juist een teken is dat je niet egoïstisch bent. Het is een teken dat je je zorgen maakt over jouw eigen welzijn en wezenlijk geluk. Goedkeuring van andere mensen nodig hebben en je zorgen maken over wat goed voor jou is, moet je niet met elkaar in verband brengen. Het zijn twee hele verschillende dingen.
Ik denk dat ik mijn vraag anders moet stellen: is het normaal dat ik veel meer om mezelf geef dan om andere mensen?
Ja, dat is het zeker. De meeste mensen geven meer om zichzelf dan om hun familie, en geven meer om hun familie dan om hun peergroup. En dan is er nog de grote hoeveelheid kennissen, waar je waarschijnlijk meer om geeft dan een gemiddeld persoon, en dan zijn er de mensen in je stad, provincie en land. Hoe dichter je bij jezelf komt, hoe meer je om dingen gaat geven. Uiteindelijk is dat logisch – als niemand egoïstische trekjes had, zou de maatschappij niet functioneren omdat mensen niet voor zichzelf zouden zorgen. En daarnaast wil niemand omgeven zijn met alleen maar goedzakken. Dat kan een beetje saai zijn. De vraag is: heb je het gevoel dat jouw persoonlijkheid een groter probleem voor jezelf is dan voor de mensen om je heen? Kan het mogelijk pathologisch zijn?
Niet echt. Misschien. Waarschijnlijk gewoon omdat ik graag denk dat ik emotioneel intelligent genoeg ben om een gevaarlijke hoeveelheid egoïsme te herkennen.
Ik denk dat mensen uit je omgeving de beste gids zijn. Als andere mensen je het gevoel geven dat je zelfzuchtig bent tijdens sociale situaties, als mensen zeggen dat dat je niets om anderen geeft, of als anderen opmerken dat je geen interesse toont in mensen die ziek zijn, dan heb je een probleem. Als je daar van je omgeving niets over hoort, dan is het waarschijnlijk niet waar. Het is trouwens heel goed mogelijk om emotioneel intelligent en tegelijkertijd een duivels persoon te zijn.
O nee!
Het is gebleken dat psychopaten erg emotioneel intelligent zijn. Ze begrijpen hoe het werkt, maar ze geven er gewoon helemaal niets om. Ze nemen het welzijn van andere mensen niet serieus, en zo gedragen ze zich ook. Kijk, je moet jezelf het volgende afvragen: vind je het erg als je vrienden ongelukkig zijn of pijn hebben? Als je dat erg vindt en je laat dat zien in je gedrag, dan valt het allemaal wel mee.
Oké. Hoe egoïstisch is té egoïstisch dan?
Als je alleen geeft om je eigen belangen en daarmee de behoeften van anderen belemmert, dan is dat te egoïstisch. Als je vriendschappen en relaties in gevaar brengt, dan is dat een probleem. Je wilt zelfzuchtig genoeg zijn zodat je opkomt voor jouw behoeften en rechten, maar je wilt niet zo zelfzuchtig zijn dat mensen afstand van je nemen, omdat zij het gevoel hebben dat ze niet op je kunnen rekenen of je niet kunnen vertrouwen. De juiste balans zoeken is altijd moeilijk, maar als je vrienden je niet in de steek laten dan doe je het waarschijnlijk niet slecht.
Ik ben niet heel erg bezorgd.. maar wel een beetje.
Ik denk dat het een goed teken is dat je jezelf een klein beetje zorgen maakt. Ik vind het persoonlijk mooi als mensen zich zorgen maken of ze wel een goed persoon zijn of niet, want het toont aan dat ze in ieder geval goed genoeg zijn om erover na te denken.
Wat een paradox.
Een klein beetje. Denk je dat Donald Trump zich druk maakt over wat andere mensen van hem vinden? Ik denk dat de echte egoïsten zich daar niet eens over opwinden. Ze registreren het niet. Ze zijn zo egoïstisch dat ze zeker weten dat zij op de eerste plek staan, en alle andere mensen op een verre derde plek.
Ik ga hier nog even over nadenken. Wat kan ik, naast complimentjes geven aan mensen, nog meer doen om minder zelfzuchtig te zijn?
Het begint met je meest hechte relaties. Het helpt om spontaan eens iets te doen voor een ander – niet in de vorm van iets aardigs terug doen, maar het echt zelf initiëren. Je kunt ook vrijwilligerswerk gaan doen, pro bono werk of werk met een maatschappelijk doel, waarmee je mensen helpt die het minder hebben dan jijzelf.
Denk je dat deze kleine gedragsveranderingen uiteindelijk veranderen hoe ik over dingen denk?
Absoluut. Het veranderen van je gedrag verandert uiteindelijk wie je bent. Ik denk dat we van het idee af moeten dat we nou eenmaal een persoonlijkheid hebben en het daarmee moeten doen. Als je je namelijk op een bepaalde manier gedraagt, dan gaat die gedraging vanzelf meer bij je horen. Het wordt dan een gewoonte, en deel van je persoonlijkheid, denk je. Er is bewezen dat mensen vriendelijker en behulpzamer worden tussen de 20 en 30 jaar. Dus er is nog hoop voor jonge mensen. Als je jong bent, heb je ruimte nodig om jezelf te ontdekken. Het gevolg daarvan is dat je minder ruimte hebt voor anderen. Maar als je ouder wordt, dan groei je ook in het rekening houden met anderen.
En als ik kinderen krijg? Denk je dat ik dan minder egoïstisch word?
Ja en nee. Dit is een van de verklaringen waarom je ‘aardiger’ wordt tussen de 20 en 30 jaar: omdat je een gezin krijgt. Ik denk dat je minder egoïstisch wordt als je iets hebt wat afhankelijk is van jou en wat op jou rekent. Het maakt je minder egoïstisch als persoon, maar egoïstischer voor je kind en je familie. Maar je moet absoluut niet aan kinderen beginnen als je daar alleen maar minder egoïstisch van wilt worden.
Klinkt een beetje egoïstisch.
Zou kunnen.
