Hoewel het soms zo lijkt als je het nieuws volgt, is er nooit maar één probleem tegelijkertijd. Door de pandemie werd het oplossen van een andere voortwoekerende crisis, die van de klimaatverandering, voor de zoveelste keer op de lange baan geschoven. Maar daarmee was hij niet weg. Met het verschijnen van een onheilspellend rapport van VN-klimaatpanel IPCC is het klimaat nu weer helemaal terug op de agenda. Het panel van wetenschappers uit 195 lidstaten waarschuwt dat er “een hel op aarde” vol rotweer aan zit te komen. Deels zou die hel met voortvarend klimaatbeleid kunnen worden voorkomen, deels is ‘ie al losgebroken: eerder deze zomer liep half Limburg bijvoorbeeld al onder water door extreme regenbuien.
Toch werd er niet heel veel nieuws gemeld in het rapport. Er werd vooral extra bewijs aangedragen voor wat we al wisten (het klimaat is fucked). Ook de reacties waren voorspelbaar en teleurstellend. Zo had demissionair premier Mark Rutte het over de doelen die nu dan toch écht bereikt zouden gaan worden, en over de economische kansen die klimaatverandering bedrijven zou kunnen bieden. De staatssecretaris van Klimaat, Dilan Yeşilgöz-Zegerius, tweette dat er geen tijd was voor “klimaatdrammers”, maar dat er gekeken moest worden wat het beste is voor Nederland (verongelijkte tweets sturen, blijkbaar). Een mens zou om minder moedeloos worden. Zijn klimaatactivisten wel opgewassen tegen zoveel politieke onwil? Hoe slagen ze erin zich telkens weer te motiveren? Ik ging deze week op bezoek bij het vierdaagse klimaatkamp van actiegroep Extinction Rebellion, de bekendste “drammers” van Nederland, om daarachter te komen, en om te zien of ze het ook nog een beetje gezellig hebben met elkaar.
Videos by VICE
Dit kamp is de eerste grootschalige bijeenkomst van de rebellen sinds het begin van de pandemie, afgezien van een aantal protesten, zoals op de Zuidas. Het vindt plaats op een groot, dor veld nabij de Lutkemeerpolder. De Lutkemeerpolder is een vruchtbaar landbouwgebied vlakbij Amsterdam dat, als de plannen van de gemeente doorgaan, zal moeten wijken voor een distributiecentrum van Albert Heijn. Extinction Rebellion verklaart zich door de keuze voor deze plek solidair met de actiegroep Behoud Lutkemeer, die deze kleine klimaattragedie te midden van al het andere onheil probeert te voorkomen.
Zittend op een strobaal wacht ik op de uitslag van de corona-sneltest die ik moet doen voordat ik het terrein mag betreden. Krekels en wat ijle gitaarakkoorden benadrukken de stilte, als in een goedkope western. Het is lang niet zo druk als gepland, omdat de activisten (zelf noemen ze zich “rebellen”) op het laatste moment toch niet mochten overnachten op het veld. Het heeft de opmars van potentiële deelnemers uit de verre uithoeken van het land gestuit. 1-0 voor de lokale autoriteiten, voor wie dit kamp vooral erg lastig is.
In de speeches waarmee het kamp geopend wordt, ligt veel nadruk op emoties, over het eventuele verdwijnen van de polder en de ondergang van de wereld. Er zit zelfs een stukje groepstherapie in. We moeten onze vuisten opsteken als we wel eens bang zijn voor voedseltekorten, als we twijfelen om kinderen te krijgen, als we ons wel eens losgekoppeld voelen van de samenleving. “Ik voel meteen – oef!” zegt de rebel van dienst met veel pathos. Veel leden van Extinction Rebellion zijn niet te beroerd om zichzelf vast te lijmen aan de draaideur van een onwelgevallig bedrijf, maar dit kamp is een gelegenheid om hun softere kant ruim baan te geven. Daarnaast zijn er de komende dagen ook wat gezelligere, meer ontspannen activiteiten: “radicaal” borduren (spandoeken), een drumcirkel-clinic, een livestream-training en, vanavond, een liedjeswedstrijd voor het klimaat.
Maar eerst is het etenstijd: veganistische curry uit een grote pan. Ik zit aan een tafel met Lennart Verhagen (29) uit Venlo. Als ik hem vraag wat hij van de klimaatverandering vindt corrigeert hij me. “Dat frame is bedacht door de bedrijven. Ik zeg liever klimaatcatastrofe, of zelfs klimaatapocalyps.” Lennart mist de klimaatbetrokkenheid bij zijn Limburgse vrienden, zelfs na de overstromingen, en hoopt hier op het kamp gelijkgestemden te vinden. “De klimaatproblematiek leeft wel in mijn vriendengroep, maar ik heb de indruk dat de meesten zich er liever echt niet in verdiepen.” Hij benadrukt dat jezelf verdiepen in de klimaatapocalyps dan ook geen pretje is: “Ik ben er extreem verdrietig van geweest, gedeprimeerd, ik ben naar een psycholoog geweest.”
Na het eten raak ik in gesprek met Bobbi Jelgerhuis, mijn XR-contactpersoon die haar vrijwillige woordvoerderschap combineert met een studie Global Sustainability Science. “Ik doe een specialisatie op beleid, met als uitgangspunt dat je een consultant wordt of in de politiek gaat.” Bobbi is dus eigenlijk altijd met klimaat bezig, en de bevindingen uit het IPCC-rapport kwamen voor haar niet als een verrassing. “Maar het is wel pijnlijk om te zien hoe aangedaan mensen om me heen erdoor waren. Het klimaat snelt voorbij aan wat we nog met onze acties kunnen bereiken. Als je dat in een boekje bevestigd ziet staan, is dat echt ingrijpend. Je ziet wel dat er steeds meer mensen interesse tonen in het klimaat en we hebben er al verschillende steden toe kunnen bewegen om de klimaat-noodtoestand uit te roepen. Maar het gaat gewoon te langzaam. Dat is frustrerend.” Voor Bobbi en veel andere XR-leden op het kamp is het vooral belangrijk om het idee te hebben dat je er wat aan doet. “Dit zet niet heel veel in werking, maar in ieder geval ben je bezig.”
Even verderop heeft de Rotterdamse afdeling van Extinction Rebellion een verhit gesprek over een vliegtuigradar-app. “Het is gewoon de hele tijd helemaal vol,” zegt Amber Daal (23) verontwaardigd. Klimaat is niet hun enige gespreksonderwerp. Savannah van den Roovaart (20) vertelt dat ze onlangs met zijn allen op kampeerweekend zijn geweest. “Dan is het fijn dat iedereen weet wat er aan de hand is, en hoef je het er juist niet de hele tijd over te hebben.” Toch is het voor de rebellen moeilijk om klimaat los te zien van de andere facetten van het leven. Daardoor voelen ze zich soms vervreemd van de rest van de samenleving. Amber: “Andere mensen zijn bezig met de toekomst: wat ga ik studeren, waar ga ik wonen, wanneer ga ik kinderen krijgen? Dat zijn vragen waar ik ook mee bezig ben, maar op een andere manier, omdat de klimaatcrisis zoveel invloed heeft op mijn toekomst. Waar ga ik op vliegvakantie? Dat doe ik niet meer. Dat is nogal een dooddoener in gesprekken.” Jelle Hatenboer (28): “Soms krijgen we boze reacties. Dan denk ik: ik begrijp dat je boos bent, maar we doen dit ook voor jou.”
Dit kamp is de eerste keer dat verschillende groepen rebellen elkaar weer in het echt zien. De beweging ging tijdens de coronacrisis grotendeels online, met zoomcalls en een radioshow. De troost van elkaars gezelschap moesten ze daardoor missen. Ook zeggen ze het lastig te vinden dat de coronacrisis een hele tijd hoger op de agenda stond dan het klimaat. Sri Kirti van den Roovaart (de zus van Savannah, 22): “Corona is een probleem, maar de klimaatcrisis gaat niet weg. Het wordt nog steeds elke dag erger. Maar actievoeren kon niet echt, je wilt je aan de regels houden.” Op dit kamp hopen ze op te laden voor hun “najaarsrebellie”. “We stonden in 2019 met duizend man op de Blauwbrug,” zegt Jelle. “Veel mensen zeiden tijdens de coronacrisis: sorry, nu even niet. We hebben dit nodig om de energie weer op te pakken.”
Het IPCC-rapport en de lauwe reacties erop hebben de strijdlust in ieder geval aangewakkerd. Jelle voelde “een cocktail aan emoties” toen hij het rapport onder ogen kreeg. “Bij Extinction Rebellion heb ik geleerd meer met die emoties in verbinding te staan, maar dat maakt het lezen van zo’n rapport heftiger dan het eerder was. Iets wat normaal een nummer was waar je overheen leest, is nu echt van: wow.” Als ik vraag wat ze van de overstromingen in Limburg vinden zegt Amber: “Het is niet de eerste klimaatramp. Voor mij persoonlijk is het niet extra pijnlijk, het is gewoon dezelfde pijn.”
Dat demissionair premier Rutte zei dat we als Nederland voorop kunnen lopen in de “Olympische Spelen van het klimaat”, en economische kansen ziet voor Nederlandse bedrijven, geeft hen geen hoop. Ze lachen zijn optimisme schamper weg. “Het is smakeloos om het over winnen te hebben terwijl het klimaat aan zoveel mensen het leven heeft gekost.” zegt Amber. “We hebben de laatste honderd jaar zoveel uitgestoten, terwijl andere landen bijna niks hebben uitgestoten. Daarom moéten we voorop lopen,” vult Jelle aan. Hij vindt dat Nederland niet in 2050, maar al in 2025 klimaatneutraal zou moeten zijn.
De rebellen gaan de komende tijd partijen in de Tweede Kamer via brieven proberen te inspireren tot een burgerberaad, dat vervolgens moet bepalen hoe dat bereikt moet gaan worden. “Er zijn zoveel manieren, maar er moet er één gekozen worden. En dat is aan de burger.” En waar het optuigen van het huidige klimaatakkoord drie jaar duurde, zegt Jelle dat een burgerberaad binnen een half jaar een beslissing kan nemen. Toch is dat niet genoeg, volgens Amber. “Klimaatneutraal is één onderdeel, een heel belangrijk onderdeel, maar we willen ook klimaatrechtvaardigheid. Dat gaat veel verder. Ik denk dat daar geen eindpunt voor is, want de klimaatcrisis is al aan de hand, en de gevolgen zijn er al. En ik denk ook dat deze community niet weg zou gaan als onze doelen bereikt zijn.” De ambitie van Extinction Rebellion is in het afgelopen jaar niet ingezakt, zoveel is duidelijk.
Op het podium is inmiddels het muzikale programma begonnen. “We willen muziek gebruiken om klimaat sexy te maken,” kondigt één van de muzikanten aan. De zon staat laag als een vrouw met een luit-achtig instrument instrumentaal haar woede over het klimaat met ons deelt. Ze wordt aangevuld door een fluitiste, en vervolgens worden er onomatopee-rijke gedichten van een Poolse dichter voorgedragen, ter ere van onder andere de kevers, de vissen en de uien. Echt sexy wordt het niet. Dit kamp is een lieflijke, maar ook wat lamlendige (en bovendien drugsloze) versie van Woodstock. “Ik vraag me af waar onze punkbands zijn,” fluistert Bobbi me toe. “Hang Youth komt ook wel eens optreden.”
De volgende artiest draagt wat pittigere cabareteske pianoliedjes voor (als ik het goed begreep over het roosteren van de kinderen van de rijken), maar het feest komt pas echt los als er commotie ontstaat rondom het naburige bedrijfspand. De politie staat daar al de hele avond te posten met busjes en een veertiental agenten, en is nu in beweging gekomen. De rebellen verlaten massaal hun plek in het publiek om een takelwagen tegen te houden die het hek wil binnenrijden. De tent van Behoud Lutkemeer, die al maanden in de polder achter het pand staat, dreigt te worden verwijderd omdat de actiespullen (onder andere een soort buizen waarmee je jezelf kunt vastketenen aan een boom) van XR daarin verstopt zijn. Dat kunnen de rebellen natuurlijk niet laten gebeuren. De trommels worden gehaald voor wat protestmuziek, de agenten wordt uitgescholden voor “hufters”, er vindt diplomatie plaats en uiteindelijk wordt er een compromis bereikt: de politie laat de tent staan, maar neemt de actiespullen mee. Eén van de rebellen zet Dylans Times they are a-changin in op gitaar, waarmee het jaren zestig-LARP-gehalte ironisch genoeg nog verder omhoog gaat. Zoveel als de tijden veranderen, zo weinig verandert het milieuactivisme.
Dit was pas dag één van het kamp, en anders dan tijdens het gemiddelde festival lijken de rebellen niet van plan al hun kruit meteen al te verschieten. Op zaterdag zal er een grote actie plaatsvinden in een poging de polder te redden, met of zonder actiespullen. Je zou het drammerig kunnen noemen. Toch lijken de rebellen niet heel veel illusies te koesteren over de overtuigingskracht van hun acties. Het probleem is al lang duidelijk, de weg naar de oplossing ook. De acties lijken vooral een uitlaatklep totdat de politiek dat eindelijk ook inziet. Een manier om het wachten te doorstaan, woede te uiten en te zoeken naar troost, zo nodig in clichés en sentimentaliteit.
Scroll naar beneden voor meer foto’s.
