De hoofdpersoon uit de nieuwe Nederlandse film Light As Feathers is de puberjongen Eryk, en de belangrijkste gebeurtenis in de film is dat hij zijn twee jaar jongere buurmeisje dwingt om seks met hem te hebben. Ze wordt zwanger, Eryk krijgt op z’n flikker van z’n ma en oma, en hij mag zijn buurmeisje niet meer zien.
“De meeste films tonen seksueel geweld als blinde woede die uit het niets opkomt,” zei Rosanne Pel, de 31-jarige regisseur van de film, vorige maand in een interview met Women and Hollywood. “Deze gebruikelijk vorm van representatie, vaak gezien door de ogen van het slachtoffer, is verbonden aan het idee dat seksueel geweld een excessieve en uitzonderlijke vorm van geweld is. Maar seksueel geweld is helaas niet uitzonderlijk. Het komt veel voor, vaak gedurende lange periodes. Dat het zo alledaags is maakt het juist zo schokkend.”
Videos by VICE
Light as Feathers speelt zich af in een Pools boerendorp. Het is nogal een troosteloze omgeving, met als hoogtepunt een betonnen basketbalveldje. Eryk woont samen met zijn moeder en grootmoeder. Een vaderfiguur heeft hij niet. In en om het huis scharrelen een hoop honden en katten, die van oma zo nu en dan een mep krijgen. Eryks ma is een mooie vrouw van in de dertig. Soms lijkt het alsof ze wil dat Eryk haar minnaar is in plaats van haar zoon.
Door de niet-professionele acteurs en de rauwe, realistische cameravoering, vraag je je aan het begin echt af of je nou een documentaire of een speelfilm zit te kijken. Hoewel de titel van de film – Light As Feathers – anders doet vermoeden, is het verhaal alles behalve licht. Er dwarrelen wel vaak veren door het beeld, want Eryk werkt bij een ganzenfokkerij. Om de zoveel tijd worden die beesten levend geplukt, om comfortabele dingen als donskussens en warme jassen te kunnen vullen. Levend plukken schijnt nogal pijnlijk te zijn en getuigt niet van overdreven veel liefde voor de waggelende vogels, al knuffelt Eryk soms wel met ze.
Dat ganzenplukken is een metafoor, want de mensen in deze film zijn ook niet altijd liefdevol naar elkaar. Eryk scheldt zijn moeder soms uit, want dat doen pubers. Zijn ma ruziet met haar vriend, een vrachtwagenchauffeur, die er snel vandoor gaat. En een dolletje van Eryk met zijn vrienden ontaardt in een vechtpartij. Soms zijn Eryk en zijn moeder wel lief voor elkaar, maar op een ongezond intieme manier. Dat hij haar handen masseert met olie is nog tot daaraan toe, maar hij streelt haar gezicht als een minnaar en ligt op een haar na met haar te tongen.
Dat incestueuze gedoe is tegelijkertijd ongemakkelijk en prikkelend om naar te kijken. Het is ongemakkelijk, juist omdat het prikkelt. Eryks moeder is een mooie, jonge vrouw en Eryk zelf is een grote kerel. Hij is een tiener in het lichaam van een volwassen man.
Waar de wereld van de Nederlandse film bol staat van de oppervlakkige formulefilms (met titels zoals Vechtmeisjes, Superjuffie of Zwaar Verliefd!) is Light As Feathers een ernstige film over een actueel onderwerp. Centraal staat seksueel geweld: Eryk dwingt zijn buurmeisje Klaudia tot seks. Na die seks zit zij op bed, gewikkeld in zijn dekbed, dat misschien ook met ganzenveren gevuld is. “Ik werd gewoon geil van je,” verdedigt Eryk zich. “Ik ben nogal gevoelig en werd geprikkeld door je lichaam. Het wond me op. Ik heb wel liever dat dit tussen ons blijft.” Hoe herkenbaar, ten tijde van #metoo.
Het blijft niet tussen hen, want Klaudia wordt zwanger. Maar belangrijker dan die zwangerschap is de alledaagsheid van het misbruik dat eraan voorafgaat. Het is niet zo dat Eryk Klaudia ineens bespringt, als een roofdier dat in de bosjes op zijn prooi ligt te wachten, maar gaat dagelijks met haar om en is meestal dominant en dwingend. Niemand heeft dat door, want als er anderen bij zijn is hij liever. Iedereen denkt dat ze vriendje en vriendinnetje zijn, en zelf zeggen ze aanvankelijk ook tegen elkaar dat ze van elkaar houden.
De vraag is of Eryk en Klaudia zelf het verschil kennen tussen liefde en misbruik, al geeft Klaudia tijdens de seks wel aan dat ze dit niet wil. Voor de kijker is het helder wat hier mis gaat, maar weten de personages het zelf ook? Weet Eryk dat hij over de schreef gaat? En als hij dat niet weet, maakt dat hem dan minder schuldig?
Light As Feathers zet je hierover aan het denken, zonder meteen een oordeel te vellen. Klaudia is een slachtoffer, dat mag duidelijk zijn. Maar is Eryk niet ook een slachtoffer? Hij is 15, heeft geen vader, een vreemde relatie met zijn moeder, komt uit een armoedig milieu en zijn werk bestaat uit het mishandelen van ganzen. Hij misbruikt zijn kracht, maar probeert ook goed te zijn voor Klaudia. Dat maakt hem niet minder schuldig, maar moeten we niet ook medelijden met hem hebben?
Rosanne Pel maakte eerder de korte films Heraut, Newroz en Uit zicht. Haar speelfilmdebuut Light As Feathers ging in wereldpremière op het filmfestival van Toronto en was in Nederland afgelopen week voor het eerst te zien op het NFF. De Kring voor de Nederlandse Filmjournalisten nomineerde Light As Feathers dit jaar voor de Prijs voor Beste Festival Film namens de Nederlandse Filmkritiek. De winnaar wordt vanavond bekend gemaakt, tijdens het Gouden Kalveren Gala in Utrecht.
‘Light As Feathers’ is te zien via streamingsdienst Picl . Het is voor het eerst dat een Nederlandse film landelijk wordt uitgebracht op dit online platform van de filmtheaters.
