Digitale nomaden duwen mensen hun stad uit

"Ik woon in een buurt waar de huurprijzen stijgen, en waar huisbazen hun huurders vragen om te vertrekken zodat ze er Airbnb’s kunnen opzetten, of omdat ze liever verhuren aan buitenlanders die meer betalen," vertelt ze aan VICE. “Vrienden, familie en ikzelf: we hebben het allemaal meegemaakt.”

Laten we “zoek de digitale nomade” spelen - het is niet moeilijk: Stel je een backpacker voor, maar dan chique, en vervang de rugzak door een schoudertas gevuld met veel te veel Apple-producten, die ze aan het eind van de dag netjes uitstallen voor hun Instagram-story - net op tijd voor happy hour. Nog een laatste hint: 76 procent van hen is wit.

Vóór de pandemie kwam je de term digitale nomade alleen tegen in niche Facebook-groepen en op fora gewijd aan mensen die zichzelf zagen als pioniers van een nieuwe levensstijl: werken op afstand. Maar met de opkomst van thuiswerken heeft het idee om een maand of zelfs enkele jaren in verschillende delen van de wereld te werken, steeds meer aan populariteit gewonnen.

Volgens Think Remote, een mediaplatform dat zich richt op de WFH (work from home) levensstijl, is het aantal mensen dat zich identificeert als digitale nomade tussen 2019 en 2022 gestegen van 10,9 miljoen naar 35 miljoen. 

En wie kan het de werknemers kwalijk nemen dat ze meedoen aan deze trend? Als je je ziel toch moet verkopen aan het kapitalisme, is werken in het buitenland waarschijnlijk de beste manier om het aan te pakken. Het wordt nog aantrekkelijker als je het vanuit een zonnige, goedkope en prachtige plek kunt doen, zoals veel steden in Latijns-Amerika en Zuidoost-Azië.

“Ik werk en ik heb het gevoel dat mijn vakantie begint zodra ik uitklok,” zegt Austin Abeyta, een 32-jarige digitale nomade die momenteel in de Filipijnen verblijft. “Ik ben het er wel mee eens dat gebieden die vaak bezocht worden door digitale nomaden duurder worden - maar wij betalen een X-bedrag om in El Poblado te wonen, en dat is niet te vergelijken met wat een Colombiaan zou betalen om daarnaast te wonen. Je drijft de prijzen op, maar voornamelijk voor andere digitale nomaden.”

Als we de publieke steun voor de posters van Villegas als een indicatie kunnen beschouwen, dan hebben de huurverhogingen in Medellín iedereen benadeeld. Eigenlijk lijdt de lokale bevolking niet alleen aan de hogere huurprijzen - de gehele sociale structuur van de stad is aan het veranderen.

De typische buurtwinkels verdwijnen, zegt Valle Villegas, “omdat het winstgevender is om bedrijven zoals cafés of co-working ruimtes op te zetten.” In wijken die populair zijn bij digitale nomaden, “zie je alleen maar buitenlanders. Dat zie je bijvoorbeeld ook aan de menu's in restaurants die nu in het Spaans en in het Engels zijn. Zes maanden geleden was dat nog niet het geval.”

Dat is slechts het topje van de ijsberg. Omdat buitenlandse bezoekers klachten hebben over criminaliteit besloot de lokale overheid in Medellín om Plaza Botero begin februari af te sluiten. Het iconische plein in het centrum, met sculpturen van de bekende Colombiaanse kunstenaar Fernando Botero, is nu omringd door hekken, politieagenten en controlepunten. “Je zou denken dat het het Vaticaan is,” zegt Valle.

Deze stap werd zwaar bekritiseerd door de lokale bevolking als een manier om buitenlanders tevreden te stellen ten koste van de stad. Zelfs de 91-jarige Botero nam het op zich om een brief te schrijven aan Daniel Quintero, de burgemeester van Medellín, waarin hij hem vroeg om de ruimte voor iedereen open te stellen.

Bovendien loste dit het probleem helemaal niet op. In feite begon de criminaliteit die voorheen plaatsvond op het plein zich te verspreiden naar nabijgelegen buurten van de stad. Quintero heeft onlangs aangekondigd dat hij vergelijkbare maatregelen wil nemen in andere populaire zones van de stad.

In Mexico-Stad klagen de locals ook over extreem hoge huurprijzen, vooral in de buurten die vaak bezocht worden door gringos - de Latijnse term die vroeger synoniem stond voor Amerikanen, maar nu vooral wordt gebruikt om witte buitenlanders te beschrijven (lees: mensen die graag sombrero's met slippers dragen en denken dat het schattig is om te zeggen “no speako español”).

Eind 2022 kondigde de Mexicaanse regering een overeenkomst aan met Unesco en Airbnb om de stad te promoten als “global hub” voor remote workers. “Dit is een manier voor de regering om fondsen te werven,” legt Gonzalo Vazquez de Icaza uit, een advocaat en content creator uit Mexico-Stad. “Er komt geld binnen en het helpt de overheden, vooral lokale overheden, dus er is een economisch voordeel. Maar in bepaalde buurten in Mexico-Stad is er een huurcrisis, en mensen die al jarenlang huren, zijn verdreven door hun verhuurders omdat het verhuren van hun pand aan een buitenlander lucratiever is.”

De huurprijzen in Mexico-Stad zijn de afgelopen drie jaar met ongeveer 30 procent gestegen, maar in populaire hotspots zoals La Condesa zijn ze met meer dan 60 procent gestegen. En het effect gaat verder dan alleen de huurprijzen of de kosten van een kopje koffie. De hele stad verandert.

“Het is schokkend,” zegt Vazquez de Icaza. “Ik ging eten met mijn vriendin in een van deze wijken en je hoort meer Engels dan Spaans. Het is duidelijk wanneer je op vrijdagavond uitgaat, er zijn overal buitenlanders. Ik zie het niet als iets slechts - ik ben blij dat deze mensen ervoor hebben gekozen om hierheen te komen. Maar ik ben me zeer bewust van de problemen die het met zich meebrengt, op het gebied van gentrificatie en de mensen die daardoor worden verdrongen.”

Door de toename van buitenlandse werknemers - en de specifieke visa die door de Mexicaanse en Colombiaanse overheden in het leven zijn geroepen om hen tegemoet te komen - is het vrijwel onvermijdelijk dat de huurprijzen stijgen. Digitale nomaden, die gemiddeld een jaarsalaris van 110.000 euro verdienen, kunnen het zich veroorloven. De locals niet.

“De digitale nomade, ongeacht wat die doet, valt in de categorie van hogere inkomens,” zegt dr. Henry Louis Taylor, hoogleraar stedelijke en regionale planning aan de Universiteit van Buffalo. Hun aanwezigheid zal “bewust of onbewust gentrificatie versterken,” zegt hij. 

Dit wordt in Puerto Rico bijzonder sterk gevoeld. Het eiland wordt al jaren geconfronteerd met gentrificatie, vooral sinds de goedkeuring van belastingvrijstellingen voor niet-Puerto Ricanen in 2012. Digitale nomaden hebben de situatie alleen maar slechter gemaakt, volgens de lokale bewoners.

“Mijn moeder woont in het toeristische gebied van Condado in San Juan, en daar zag ik allemaal toeristen die er voorheen niet waren,” zegt Federico de Jesús, mede-oprichter van het mediaproject Losing Puerto Rico. Zijn project belicht de crisis als gevolg van wetgevingen zoals Act 22, die rijke niet-Puerto Ricanen vrijstelt van belasting op passief inkomen, zolang ze de helft van het jaar op het eiland wonen.

Toen De Jesús terugkeerde naar Puerto Rico na de orkaan Maria, herkende hij zijn geboorteplaats niet meer. “Ik zag zoveel buitenlanders, mensen die Puerto Rico niet respecteerden, die op auto's sprongen, schreeuwden naar mensen, weggingen zonder te betalen, opmerkingen maakten dat we Engels moesten spreken omdat Puerto Rico Amerikaans grondgebied is... Toen ik dit onderzocht en zag hoeveel huizen ze kochten, besefte ik dat dit een Puerto Rico was dat ik niet meer kende.”

De impact van digitale nomaden is vooral voelbaar in het kustplaatsje Rincón in het noorden, dat nu informeel Grincón wordt genoemd (een samentrekking van gringo en Rincón). Rincón wordt al tientallen jaren bezocht door gringos vanwege zijn reputatie als surfhotspot, maar digitale nomaden hebben de gringo-ficatie van de stad alleen maar verergerd.

Edison Lopez komt uit Florida maar is van Puerto Ricaanse afkomst en reist regelmatig naar huis. In een van zijn TikTok-video’s, filmt hij de straten van Rincón, gevuld met gringos die op straat drinken en dansen op drum and bass en techno. “Ik heb het gevoel dat ik in Fort Lauderdale ben,” zegt hij in de video, walgend en geschokt.

“Als je naar Rincón gaat, is het een enorme cultuurschok,” vertelt Lopez aan VICE. “Puerto Rico is vergeleken met de rest van Latijns-Amerika erg Amerikaans geworden omdat het Amerikaans grondgebied is, maar in dat specifieke stadje zie je gewoon een hoop gringos. Je hoort voornamelijk Engels. Mijn vrienden en ik probeerden op een avond uit te gaan en er waren alleen maar gringos die Amerikaanse muziek speelden, wat echt vreemd was. We voelden ons ongemakkelijk op ons eigen eiland.”

Jesenia Lee Irájamatunaí Valdez, een 28-jarige Puerto Ricaanse die in de kuststad Ponce woont, zegt dat haar thuis nog relatief veilig is, maar ze maakt zich zorgen over de toekomst. “Ook al komen gringos voor een Puerto Ricaanse ervaring, ze hebben hun eigen smaak,” legt ze uit. “En dat verandert onze cultuur, van ons eten tot onze taal, omdat we ons nu aan hen moeten aanpassen.”

“Twee maanden geleden ging ik naar San Juan en dat was de grootste cultuurschok die ik heb ervaren. Op elke hoek, op ieder moment, is er een gringo. En ik denk dan, waar zijn mijn mensen?”

Maar bestaat er een ethische manier om een digitale nomade te zijn? “Een nomade is het probleem niet,” zegt Dr. Taylor. “Het probleem is het neoliberale kapitalisme en hoe het werkt. Er moeten beleidsmaatregelen zijn die de belangen van gewone mensen beschermen, en de overheden moeten begrijpen wat de gevolgen zijn voor hun plaatselijke omgeving. Deze gevolgen moeten ze verminderen door het geld te gebruiken dat binnenkomt door de activiteiten van digitale nomaden; deze inkomsten kunnen ze dus gebruiken op een manier die een positieve impact kan hebben.”

Niet alle digitale nomaden zijn zich onbewust van hun impact. Julia Massegos, 27, woont en werkt al vier jaar lang in onder andere Portugal, Italië, de Balkan en Indonesië. Behalve het documenteren van haar leven als digitale nomade, startte ze een cursus voor mensen die ook nomade willen worden. Op dit moment verblijft ze in Argentinië, waar haar partner vandaan komt. Ze denkt veel na over de ethiek van haar levensstijl, vooral nadat iemand haar een neokolonialist noemde onder een TikTok-video waarin ze haar cursus promootte en haar ervan beschuldigde “andere neokolonialisten te werven"”

“Ik wil alleen maar op een manier leven waarbij ik mezelf elke dag in de spiegel kan aankijken,” vertelt Massegos aan VICE. Voor haar betekent dat lokaal winkelen, de taal leren en respectvol omgaan met tradities.

Als buitenlander kun je zo proberen om minder schadelijk te zijn, maar zolang regeringen de voorkeur geven aan de belangen van buitenlands kapitaal boven de lokale bevolking, kunnen Puertoricanen zoals De Jesús alleen maar toekijken terwijl gringos  dansen op het foute ritme van Bad Bunny en doorgaan met het verminken van steden die locals nauwelijks nog herkennen.