We spraken een vrijwilliger die trippende festivalgangers begeleidt

Trancefestival Psy-Fi in Leeuwarden is het enige festival in Nederland waar een tolerant drugsbeleid wordt gevoerd. Er worden legaal psychedelica verkocht, drugs kunnen er getest worden, en vorig jaar stond er voor het eerst – naar het voorbeeld van festivals zoals Burning Man in de VS en Boom Festival in Portugal – een tent waar mensen die niet lekker gaan terecht kunnen.

Een hoop vrijwilligers verlenen er wat ze 'psy-care' noemen: verzorging van de psyche. De psy-care-tent is dus een soort EHBO-post, maar dan met eerste hulp voor de geest in plaats van voor het lichaam. "Sommige festivalgangers zijn compleet nuchter, en willen simpelweg praten over een lastige ervaring die ze ooit gehad hebben tijdens een trip, maar de meeste mensen die in de tent belanden hebben wél geestverruimende middelen genomen, en zitten middenin een moeilijke ervaring. Wij begeleiden hen daarin, en proberen van dat negatieve iets positiefs te maken," vertelt Joost Breeksema me.

Joost (33) is een van de vrijwilligers die vorig jaar gedurende het hele festival in de psy-care tent werkte. Hij deed het werk eerder al op Boom Festival en Burning Man. Zijn interesse in psy-care is een verlengstuk van zijn werk bij Stichting OPEN, een organisatie die zich inzet voor wetenschappelijk onderzoek naar psychedelica in Nederland.

"In verschillende landen wordt al lange tijd wetenschappelijk onderzoek gedaan naar wat er gebeurt in de hersenen als mensen psychedelische middelen nemen: hoe beïnvloeden ze het bewustzijn, en hoe kunnen ze gebruikt worden als hulpmiddel bij de behandeling van onder andere depressie, verslaving, angststoornissen en posttraumatische stress," vertelt Joost. "In de jaren vijftig dachten wetenschappers dat psychedelica alleen maar psychoses opwekten, maar dat kwam omdat ze experimenten uitvoerden in klinische kamers, waar het testobject tijdens het trippen aan machines hing, en serieuze vragen van strenge dokters in witte jassen moest beantwoorden. Ze ontdekten vrij snel dat de setting een enorme invloed heeft op iemands ervaring. In een kalme, comfortabele omgeving, omringd door empathische mensen, is de kans op een onprettige ervaring veel kleiner."

Psy-care zorgt precies daarvoor. Omdat een festival zo'n heftige omgeving is – hoge temperaturen, harde muziek, nachten doorhalen, vrienden kwijtraken – wordt er een veilige ruimte gecreëerd waar trippers tot rust kunnen komen. "De tent staat op een zo rustig mogelijke plek: ver weg van de main stage, maar ook niet op een te afgezonderde locatie, zodat mensen ons nog wel gemakkelijk kunnen vinden. We hebben matrassen met kussentjes en alle basisbenodigdheden. Dekens voor wie het koud heeft, schaduw tegen de zon, water, thee, wat zoets te eten, en kleurpotloden waarmee trippers creatief kunnen zijn."

Verder is de tent het best prikkelarm, maar niet compleet steriel. "Het is geen saaie, witte ruimte, maar omdat zintuiglijke waarnemingen tijdens een trip zo heftig binnenkomen, mogen er niet te veel felle kleurtjes of gekke patronen zijn. Er is ook geen muziek."

De vrijwilligers in de psy-care-tent werken samen met de beveiliging en de EHBO, om te vermijden dat mensen voor wie het geestelijk even teveel wordt onnodig in de reguliere medische wereld terechtkomen. "In plaats van kalmeringsmiddelen toe te dienen, of iemand die zich 'abnormaal' gedraagt naar een psychiatrisch ziekenhuis te brengen, proberen wij iemands negatieve ervaring met psychedelica draagbaar en positief te maken. Dat doen we door middel van empathie, een hele persoonlijke benadering, en één-op-één-aandacht," vertelt Joost.

Wie een half uur lang naakt met zijn gezicht in de modder ligt te wroeten, of in paniek is omdat hij denkt dat iedereen om hem heen in een moordlustige weerwolf aan het veranderen is, heeft er geen baat bij opgepakt te worden door security. "Ik werd eens om zes uur 's ochtends opgeroepen door de beveiliging omdat er een agressieve gast in de EHBO-post zat. Een punker met een roze hanekam zat onder het bloed, achterdochtig voor zich uit te staren. Toen ik aankwam stonden zes spierbundels in uniform om hem heen," vertelt Joost.

"Voor festivalgangers uit andere landen kan dit hartstikke eng zijn. Een uniform maakt hen er ineens heel bewust van dat ze iets gedaan hebben wat illegaal is. Ik benaderde de jongen heel voorzichtig – het was een Italiaan – en ik vroeg hem in zijn taal of hij zin had om naar een fijne, rustige plek te gaan. Hij werd meteen een stuk kalmer, glimlachte, sloeg zijn arm om me heen en liep met me mee naar de tent. Pas toen hij kalm genoeg was, gingen we terug naar de EHBO om zijn wonden te verzorgen. Hij had te veel drugs door elkaar genomen, waaronder ketamine. Het bloed kwam doordat hij de hele tijd op zijn gezicht gevallen was. De volgende dag bracht hij een fles port om ons te bedanken."

Vrijwilligers zoals Joost worden 'sitters' genoemd. De basis van wat ze doen is namelijk naast een trippende festivalganger gaan zitten, rust uitstralen, en ontzettend lief zijn. Ze proberen geen revolutionair therapeutisch proces in gang te zetten, maar gaan gewoon mee in wat er op dat moment gebeurt.

Volgens Joost helpt het als je zelf ervaring hebt met psychedelica, en dus weet in wat voor kwetsbare, gevoelige bewustzijnstoestand trippers zich begeven. Verder bevat het team in het ideale geval een verpleger en een psychiater, vrijwilligers met zoveel mogelijk verschillende achtergronden en talenkennis, en ongeveer evenveel vrouwen als mannen. Een meisje dat in haar trip herinnerd wordt aan een dominante vader of ex-vriendje, wil bijvoorbeeld geen man in vertrouwen nemen.

"Er stond eens een naakte jongen in zijn eentje in het meer tegen zichzelf te praten. Ik probeerde vanaf de kant contact met hem te maken, maar hij reageerde niet. Je weet totaal niet in wat voor wereld hij op dat moment verkeert. Hij kan tegen een golf aan het praten zijn, tegen het universum, of tegen zijn overleden vader. Ik ging het water in, en praatte een kwartier lang voorzichtig op hem in. Ik zei onder andere dat het bijna donker was, dat het bij ons lekker warm en veilig was, en dat we droge kleren voor hem hadden. Uiteindelijk ging hij mee, en nadat hij afgedroogd was en met een dekentje om zich heen met mij in de tent lag, werd hij enorm actief. Ik heb urenlang met hem op de grond liggen tekenen en kleuren. Op een gegeven moment vroeg hij zich af hoe het zou zijn als hij een pistool zou hebben waarmee hij zichzelf door zijn kop kon schieten. Hij vroeg het niet op een suïcidale, maar op een kinderlijke, nieuwsgierige manier. Na een tijdje was hij moe en ging hij slapen," vertelt Joost.

Ook als iemand slaapt, blijft de sitter dichtbij: "Ik zat ooit zes uur lang naast een gast zonder iets van contact met hem te hebben. We hadden hem van het festivalterrein gehaald omdat hij uitdrukkingsloos op de dansvloer lag. Zijn ogen waren open, maar hij reageerde nergens op. Eenmaal op bed, bleef hij compleet blanco. Ik zette een fles water naast hem, en af en toe ging hij rechtop zitten om een slok water te nemen. Later kwam hij terug en vertelde hij dat hij tijdens die oersaaie shift een prachtige, ontzettend diepe ervaring had gehad. Nou, daar was niks aan te zien. Toch is het goed dat psy-care er was, zodat hij niet om twee uur 's middags ergens op het festivalterrein lag te verbranden, maar lekker in de schaduw kon trippen met iemand die ervoor zorgde dat hij gehydrateerd bleef."

Een sitter werkt in shifts van zes tot acht uur, en aan het einde daarvan neemt een nieuwe sitter de festivalganger over. "Eén gast was al een hele tijd in een moordend hoog tempo heen en weer aan het lopen met een collega. Toen ik haar shift moest overnemen, liepen we even met z'n drieën. Ze stelde me voor, maar dat registreerde hij niet. Hij was onophoudelijk cijfers tussen één en tien aan het uitroepen. Zes, vijf, vier, nul nul nul nul, twee, acht. Ik heb een dikke twee uren met hem meegerend, totdat hij plots besefte dat hij LSD had genomen en middenin een trip zat. Hij wou op zoek naar zijn vrienden. Toen ik vroeg of ik hem daarbij kon helpen, zei hij alleen 'please leave'. Daarna liep hij weg," vertelt Joost.

Sitters verplichten nooit iemand om in de tent te blijven – je bent er uit vrije wil. Wat wel onbevredigend is, is dat sommige mensen er stiekem vandoor gaan zonder iets te zeggen tegen de sitter, omdat ze uit hun trip komen en zich schamen voor wat er is gebeurd.

Bepaalde behandelingen zijn erg gemakkelijk. Joost omschrijft bijvoorbeeld een Nederlands koppeltje dat spacecake had gegeten en dacht dat ze allebei een hartaanval kregen. Die gaf hij thee, iets zoets te eten, en hij drukte hen herhaaldelijk op het hart dat cannabis lichamelijk niet schadelijk is. Binnen een half uur lagen ze samen onder een dekentje te slapen.

"Als de persoon in staat is te communiceren, proberen we altijd te weten te komen wat voor drugs hij heeft genomen en wanneer. Soms vergeten ze dat ze iets genomen hebben, en denken ze dat wat ze voelen, nooit meer zal overgaan. Dan helpt het als we kunnen zeggen: 'hey, je nam lsd, zo'n trip duurt tussen de acht en tien uur, en binnen drie uur zal het beter met je gaan."

Joost vertelt over een andere jongen die lsd en mdma op had, en geen aansluiting meer kon vinden bij zijn vrienden. Het enige wat hij wilde doen, was in zijn eentje op een bed zitten, muziek luisteren, en huilen. "Je moet alert blijven," vertelt Joost. "Die jongen voelde zich bijvoorbeeld het ene moment veilig omdat ik naast hem zat, en af en toe wou hij wat praten, maar soms werd hij ook paranoia omdat hij vond dat ik te erg naar hem staarde. Het is ontzettend moeilijk om daar een balans in te vinden."

Tijdens zijn allereerste shift op Boom Festival, kreeg Joost een trap in zijn gezicht. De security had een paranoïde, om zich heen schoppende Portugese jongen binnengebracht. Hij had een baard, dreadlocks, en was bedekt met een dikke laag stof. "Op Boom staat een aparte tent waar agressieve of luidruchtige mensen alleen in kunnen. Toen de security hem losliet, dacht ik dat ik op veilige afstand zat, maar ik kreeg zijn voetzool tegen mijn lip en viel achterover," vertelt hij. Om hem onder controle te krijgen, gingen ze met drie man op zijn armen en benen zitten, en rolden ze hem in een laken.

"Hij schreeuwde van alles over verkrachting en seksuele geaardheid. Zijn ogen waren op mij gericht, maar hij keek dwars door me heen. We dachten dat er tijdens zijn trip een onderdrukte ervaring naar boven kwam." Hij had een druppel lsd van 500 microgram (5 dosissen) van de hand van een Duitser gelikt, vertelde hij later. Hij dacht dat hij in een oorlogsgebied zat, waarin hij met demonen moest vechten en door doodskisten gevuld met bloed heen moest kruipen. Toen we op hem zaten, dacht hij dat we hem in de bodem aan het naaien waren om zijn organen eruit te halen en zijn genitaliën om te wisselen."

Het lastigste aan het werk is om het verschil te zien tussen iemand die slecht gaat tijdens een trip, en iemand die psychotische verschijnselen vertoont en professionele hulp of medicatie nodig heeft. "We weten niet wat iemands achtergrondverhaal is – of hij bijvoorbeeld een familiegeschiedenis van psychoses heeft, of worstelt met depressie. Die dingen kunnen getriggerd worden door psychedelica. Zo haalde ik ooit een Franse jongen op die al drie uur lang compleet naakt de douche aan het aaien was. Hij bleef drie dagen bij ons, verward en wazig. Uiteindelijk is hij naar de geestelijke gezondheidszorg gebracht en ik hoorde dat hij daar een aantal weken later nog steeds was."

Op Boom Festival is de psy-care ruimte ontzettend professioneel. Er is een hele mooie, grote tent die als een taart in compartimenten onderverdeeld kan worden om elke trippende festivalganger privacy te geven. Op Nederlandse festivals staat het concept nog in de kinderschoenen. Joost vertelt dat de tent een stuk kleiner was en de locatie minder ideaal, maar alsnog werden er aan de lopende band mensen geholpen. Het enige wat nodig is, is meer tijd en meer integratie in het festival zelf. Psy-care is een geweldige toevoeging naast de EHBO-posts op festivals en dat het zich überhaupt een weg gebaand heeft naar Nederland, is fantastisch.