Je ziet ze af en toe als je bij een stoplicht moet wachten, op verkeersborden en lantaarnpalen: stickers met de strijdlustige tekst “Riders Rise Up” erop. In de meeste gevallen zijn die daar geplakt door werknemers van Gorillas (of andere bezorgdiensten) terwijl ze met de fiets onderweg waren om een broodje pulled pork of een tas vol wc-papier af te leveren. De stickers zijn een idee van Radical Riders, een “snel groeiend collectief van (ex-)bezorgers uit de eten- en boodschappenbezorgsector”. Als onafhankelijke vakbond wil Radical Riders de werkomstandigheden van bezorgers flink verbeteren. Dat is nodig, zo staat te lezen op hun site, omdat “werkers het leeuwendeel van het systematische gegraai, gesjacher en gekneus van bezorgbedrijven dragen”.
Bezorgdiensten zijn tijdens de pandemie enorm gegroeid. Vooral flitsbezorgbedrijven als Gorillas en Flink, die een wereld beloven waarin alles wat je wilt binnen tien minuten bij je voordeur wordt afgeleverd, groeiden hard. De riders, mensen die zich de benen uit het lijf trappen om de boodschappen zo snel mogelijk bij de klant af te leveren, zijn bij deze bedrijven in vaste dienst. Ze krijgen dus niet per bezorging betaald, zoals eerder het geval was bij bezorgstart-ups als Foodora (sinds 2018 niet meer in Nederland) en Deliveroo.
Videos by VICE
Dat neemt niet weg dat de werknemers van de snel groeiende bedrijven soms op een belabberde manier behandeld worden. Bezorgers krijgen niet of te weinig uitbetaald, hun overvolle rugtassen zorgen voor rugklachten, de elektrische fietsen die door de bedrijven worden verschaft hebben soms slecht werkende remmen of haperende motoren, wat voor levensgevaarlijke verkeerssituaties kan zorgen.
Op verschillende plekken in Europa zijn er dan ook collectieven van bezorgers ontstaan die zich uitspreken tegen de fratsen van hun werkgever. In Berlijn zijn Gorillas-werknemers zich sinds vorig jaar gaan organiseren en zijn ze inmiddels al meerdere keren in staking gegaan, wat de reputatie van Gorillas als goede werkgever geen goed heeft gedaan (zo’n 350 werknemers zijn vanwege die staking ontslagen). Ook werd daar gestaakt door bezorgers van Lieferando, de Duitse versie van Thuisbezorgd, om een hoger loon en betere arbeidsvoorwaarden af te dwingen – met succes. In Nederland organiseerde Radical Riders in november vorig jaar een protestactie voor het hoofdkantoor van Gorillas in Amsterdam. Aanstaande zaterdag demonstreren ze bij een Thuisbezorgd-hub, om te protesteren tegen het ontslag van een collega. Hij zou ontslagen zijn vanwege vermeende betrokkenheid bij de vakbond.
VICE belde met Sjerp van Wouden (34), bezorger en een van de oprichters van Radical Riders, om met hem te praten over het flitsbezorgwerk, waarom het nodig was om zelf een vakbond op te richten en waarom actie soms “een beetje rauw” moet zijn.
VICE: Wat doen jullie zoal, behalve stickers plakken? Sjerp van Wouden: We doen van alles, van kleine tot grote dingen. We zorgen ervoor dat we pauzes en koffie krijgen, we rekenen achterstallig loon na en eisen dat dat uitbetaald wordt, we strijden voor goed functionerende fietsen, we staan mensen bij die onterecht ontslagen zijn. Daarnaast organiseren we ook demonstraties, en stappen we met groepen naar het management. We zijn op dit moment met acht arbeidsgeschillen bezig. Ook zijn we bezig met het voorbereiden van een grote claim, want we zijn van mening dat alle riders bij Gorillas vorig jaar op verschillende manieren structureel te weinig betaald zijn. En we proberen genoegdoening en compensatie te regelen voor onze collega Mustapha, die tijdens zijn werk van z’n sokken is gereden en nu helemaal in de kreukels ligt.
Dit speelt allemaal bij Gorillas, maar mensen bij Thuisbezorgd lopen deels tegen dezelfde problemen aan. En inmiddels zijn we als vakbond ook actief bij Zapp, Flink, Ubereats en andere bezorgdiensten.
**Radical Riders bestaat nog net geen jaar. Hoe groot zijn jullie nu ongeveer?
**We zijn nu met ongeveer zestig leden, met daaromheen nog een groep van ongeveer honderd mensen die nog geen lid zijn, maar wel betrokken. We groeien erg snel, met horten en stoten, zeker na onze demonstratie in Amsterdam bij het hoofdkantoor van Gorillas. We zijn nu vooral bezig met het opzetten van lokale afdelingen, zodat we concrete hulp kunnen bieden en lokale acties kunnen organiseren.
En hoe ben jij er betrokken bij geraakt?
Ik ben een van de oprichters van Vloerwerk (een solidariteitsnetwerk van werkende mensen die elkaar ondersteunen bij problemen, red.), en daarnaast ben ik programmeur en historicus. Ik zie met lede ogen aan dat er nieuwe vormen van precair werk ontstaan, zoals nu bij bezorgbedrijven, en dat de FNV het er een beetje bij laat zitten. Dat is onnodig. Wat gabbers van me zijn begin dit jaar begonnen om een vakbond op te richten bij Thuisbezorgd. Van de zomer zei ik: ik kom wel even helpen, kijken we hoe ver we komen. En dat is eigenlijk volledig uit de hand gelopen. En toen ben ik er ook maar gaan werken, haha.
**Werden jullie daarbij geïnspireerd door wat er in Berlijn gebeurde?
**Ja. De Duitse anarchistische bond FAU is daar al jarenlang bezig met het organiseren van acties voor riders. In Berlijn hebben ze bij Gorillas en bij Thuisbezorgd (in Duitsland: Lieferando, red.) een staking voor elkaar gekregen. Wij dachten meteen: oeh, dat is interessant. Zij hebben ons gevraagd om solidariteitsacties te organiseren. Bij ons ontstond toen enthousiasme, en een gevoel van: dit kunnen wij ook.
**Is er bij bezorgers behoefte aan een eigen vakbond?
**Jazeker. Van werkplek tot werkplek verschilt het, maar iedereen heeft gezeik. Mensen krijgen hun loon niet, managers zijn kut, fietsen vallen van ellende uit elkaar, bezorgers worden geschept door auto’s, telefoons gaan kapot – en dat is dan gewoon je privételefoon hè, waar al je eigen meuk op staat. Het loon is sowieso abominabel, en op sommige plekken word je ontslagen als je een kick geeft. Dus ja, er was behoefte aan een vakbond. Maar niet alleen vanwege de ellende. Er is vooral ook de hoop ontstaan bij veel bezorgers dat ze een stap vooruit kunnen zetten, en daar speelt een vakbond een belangrijke rol bij. In heel Europa is er een beweging van bezorgers ontstaan, het steekt elkaar aan.
**Je zei eerder dat het de FNV niet goed lukt om bezorgers en flitsbezorgers effectief bij te staan. Weet jij hoe dat komt?
**Ik heb nog niet helemaal de vinger erachter waar het nou precies aan ligt. Een paar jaar geleden is er wel een initiatief geweest van de FNV, waar ook een aantal mensen die nu bij Radical Riders zitten bij betrokken waren, maar dat is ter ziele gegaan. Dat initiatief was behoorlijk mak, en vooral gericht op juridische problemen. Cultureel lag het ver af van de belevingswereld van riders en de onmiddelijkheid van de situaties waar zij in terechtkomen. Situaties als: mijn telefoon is kapot, dus ik mag niet werken, dus ik heb geen geld, dat is nu een probleem, dus ik heb nu mensen nodig die met mij naar de manager stappen. Het is een nogal rauwe markt, en de FNV is… vrij beschaafd.
Een tijdje heeft FNV Flex zich ermee bemoeid, maar die doen vooral rechtszaken. Ze hebben geen ledenorganisatie opgebouwd, dus dat blijft vrij ver van het bed van de riders. We zijn sinds onze inrichting wel in contact met FNV Young & United. Ik hoop dat er op die manier meer middelen vrij komen, want ik wil Radical Riders heel snel op gaan bouwen. Dit jaar wil ik nog honderden of zelfs duizenden leden hebben, voordat de economische bel barst, want daar drijft alles op. De bedrijven waar we voor werken, draaien namelijk alleen maar verlies.
**Dus jullie willen wel samenwerken.
**Ja, inderdaad. Hoe dat er dan precies uit zou moeten komen te zien, daar moeten we het nog over hebben. We wachten op een voorstel van hen. Het ledenparlement van de FNV wil vooral dat er meer mensen lid worden van de FNV, want die tent loopt een beetje leeg. Maar zo’n lidmaatschap ligt niet helemaal in de lijn met hoe riders erin staan. Lid moeten worden van een institutie, een jaar lang lidmaatschap moeten betalen voordat je hulp kunt krijgen…Voor riders moet de hulp direct zijn, en een beetje rauw.
**Hoe doen jullie dat dan precies?
**De dingen die wij doen zijn wat ondeugender. We hebben tijdens het werk heel veel stickers geplakt, dat vonden we heel leuk om te doen. Mijn vriend was op een rooster gezet terwijl hij eigenlijk al maanden ziek was en is vervolgens ontslagen omdat hij niet op kwam dagen. Toen zijn we naar het management gestapt en hebben we gezegd: wat zullen we nu krijgen? Dat heeft gewerkt. Zo hebben we al een aantal successen gehad. Bij Gorillas was het bijvoorbeeld zo dat je je telefoon niet vergoed kreeg als-ie viel. Daar hebben we in Oud-West, waar ik werk, een punt van gemaakt en gezegd: dit moeten jullie gewoon dekken, want dat staat in de wet. Nu vergoeden ze honderd euro van een gevallen telefoon. Niet genoeg natuurlijk, maar het is iets. In mijn eigen warehouse heb ik er op aangedrongen dat het onderhoud van de fietsen verbeterd wordt. Die dingen zijn namelijk boobytraps op wielen.
**Is werken als bezorger eigenlijk niet sowieso kut?
**Nee, het werk zelf is best wel oké. Fietsen door Amsterdam, dat is gewoon leuk. Amsterdam is een mooie stad. Of het nou regent of sneeuwt, maakt niet uit. En de meeste klanten zijn leuke mensen. Dat is het probleem niet, de meeste riders vinden dit werk leuk. Sterker nog, het is voor mij een stuk relaxter dan mijn andere carrière als programmeur. Lekker buiten zijn.
**Dus gewoon ander werk zoeken is geen oplossing?
**Nee. En voor veel mensen die dit werk doen, zijn er ook niet veel opties die beter zijn. Als je niet hoogopgeleid bent of gewoon liever met je handen werkt, dan zit je in een deel van de
de arbeidsmarkt dat ontzettend is veranderd in de afgelopen dertig jaar. Het is overal onzeker en precair geworden, met minimale lonen. Overal is kaalslag geweest. Dus dan stop je met je werk bij Gorillas, maar dan kom je in de afwashoek terecht, of in de toerismesector. En daar is het niet per se beter. Er valt dus niet zomaar van weg te lopen.
**Ook van buitenaf is er kritiek op flitsbezorgbedrijven. Ze zouden bijvoorbeeld de sfeer in de stad verpesten met hun geblindeerde dark stores, en gehaaste bezorgers zouden van de stoep een gevaarlijke plek maken*. Denk jij dat ethische flitsbezorgbedrijven mogelijk zijn?
**Ik denk dat het mogelijk is om warehouses te bouwen op plekken waar ze niet de buurt vernaggelen. Vroeger had je ook de melkboer en de aardappelboer die hun spulletjes langs kwamen brengen. Het gaat om de manier waarop en in welk volume het gebeurt. Gorillas kwakt alle fietsen voor de deur neer en bezorgers racen over de stoep, omdat alles binnen tien minuten bezorgd moet zijn. Er zitten ook warehouses op plekken die daar niet zo geschikt voor zijn. Alles gaat met zo’n rotgang dat er weinig bedachtzaamheid bij is. De flitsbezorgdiensten willen het consumptiepatroon veranderen, waardoor veel winkels verdwijnen. Dat is niet ethisch te maken, daar wordt de stad minder leuk van. De kosten van de bezorging zullen in de toekomst ook omhoog gaan, want nu wordt alles nog betaald vanuit kapitaalinjecties. Er wordt onder de markt gewerkt.
Wat ik er daar aan wil toevoegen: wij zijn niet de eersten die dingen op de fiets rondbrengen. Meer ervaren fietskoeriers zeggen tegen ons: luister, we zijn allemaal Amsterdammers, en dit is onze stad. Dus ik wil niet dat jij je fiets daar op de stoep zet, want daar moet mijn oma langs. En ik wil niet dat je over het zebrapad heen ramt, want daar lopen mijn mensen. Die taak hebben we ook als werkenden, we moeten niet alleen het bedrijf disciplineren, maar ook elkaar manieren leren. Door gezamenlijk te zeggen: we pikken die druk niet, wij willen op een relaxte manier met de mensen in onze stad omgaan. Daar ligt ook een rol voor ons, in alle steden waar bezorgdiensten actief zijn.
Tot slot: hoe zou jouw werk er volgens jou uit moeten zien? Ik zou willen dat we een leefbaar loon krijgen, en dat begint voor mij vanaf vijftien euro per uur. Ik wil dat we inspraak krijgen bij het opstellen van de roosters, zodat je leven niet meer wordt gedomineerd door het bezorgbedrijf omdat je alle kanten op gepland wordt. En ik wil dat Gorillas verantwoordelijkheid neemt voor de bedrijfsvoering en de bedrijfsmiddelen, zoals de fietsen en de telefoons. Als we die drie dingen hebben, dan is er al behoorlijk wat gewonnen.
Bedankt!
*Vlak na dit interview kwam het nieuws dat de gemeente Amsterdam een voorlopig verbod heeft ingesteld op het openen van nieuwe warehouses door flitsbezorgbedrijven.
