DSC07702-Edit
Kiezen met VICE 2021

Sylvana Simons: 'Ik pas niet binnen het plaatje. Maar ik ben hier om te ontregelen'

Met BIJ1 wil lijsttrekker Sylvana Simons flink de oppositiepartij uithangen, als controleorgaan, maar ook om een tegengeluid te geven aan (extreem)rechts: "Je kan niet zeggen dat je verbinding wil als je niet optreedt tegen de ontbindende factoren."
Lisa Lotens
Amsterdam, NL
Tengbeh Martine Kamara
Rotterdam, NL
kiezenmetvice3
Op 17 maart gaat Nederland naar de stembus. Wij zijn jouw bron van verlichting in de democratische duisternis.

In de lente van 2015 zat Sylvana Simons aan tafel bij DWDD. Europa zat middenin de vluchtelingencrisis, en presentator Martin Šimek kwam vertellen over wat hij met bootvluchtelingen zag gebeuren aan de Italiaanse kust, in Calabrië, waar hij woont. Hij benoemde dat hij vriendschappen met ze sloot, ze omarmde, en noemde ze ‘zwartjes’. 

Advertentie

Vanaf dat moment besloot Simons haar mond open te trekken over het racismeprobleem in Nederland en nooit meer dicht te doen. Ze sloot zich aan bij DENK maar begon kort daarna toch liever zelf een partij, Artikel 1. Het uitgangspunt: radicale gelijkwaardigheid en economische rechtvaardigheid. Hoewel ze geen zetel haalde, ging ze moedig voorwaarts en vertegenwoordigde ze BIJ1 in de Amsterdamse gemeenteraad. Dat deed ze tweeënhalf jaar, totdat ze dacht: ik wil een vinger in de landelijke pap. 

En nu de Tweede Kamerverkiezingen. Feminisme, Metoo, Black Lives Matter, de coronacrisis én de klimaatcrisis hebben ongemakken blootgesteld, ons geweten op de proef gesteld en Nederland gedwongen om de spiegel ‘s af te stoffen. Politici hebben het opeens over seksisme, racisme en dat we af moeten van ongelijkheid in de samenleving – zelfs de VVD trekt hun kapitalistenkaak open om die boodschap over te brengen. 

En aan die omslag heeft Simons met zes jaar onverschrokken strijd als geen ander bijgedragen. Vorige week nog kreeg ze de Ribbius Peletier-penning omdat ze “een voorbeeld is voor de volgende generatie vrouwen en zich publiekelijk uitspreekt over de combinatie van seksisme en racisme.” Ik sprak de lijsttrekker over wat BIJ1 gaat betekenen voor jonge mensen, hoe ze wil afrekenen met kansenongelijkheid en hoe ze Sylvana’s Soul in de Kamer gaat brengen, mocht ze op het pluche terechtkomen. 

Advertentie
DSC07688-Edit.jpg

VICE: Ha Sylvana. Is de vibe anders dan vier jaar geleden?
Sylvana Simons:
De vibe is definitely anders. Politiek gezien, maar ook maatschappelijk. 2020 was natuurlijk een jaar van Black Lives Matter-protesten, en daarmee is het onderwerp niet meer weg te denken, en wordt het serieus genomen. Dat is heel anders dan vier jaar geleden, toen ik ervan beschuldigd werd dat ik uit m’n duim zoog dat er racisme, politiegeweld en andere ongelijkwaardigheid is in ons land. 

En binnen de partij?
We zijn veel beter uitgerust om campagne te voeren. En ik denk dat we meer respect hebben gekregen, ook door het werk dat we in Amsterdam in de gemeenteraad hebben gedaan. Mensen zien dat we impact maken. Ik voel dat we welkom zijn bij nieuwe groepen, ook jonge mensen, die begrijpen dat de klimaatcrisis ook over anti-racisme gaat, en dat de wooncrisis ook over anti-racisme moet gaan. Er hangt een heel andere vibe in de lucht, ik denk een goede. 

In een debat van de Amsterdamse gemeenteraad in februari 2019 kaartte je onder andere aan dat jongeren van kleur zich onveilig voelen bij de politie. Je werd afgemaakt. Na het protest op de Dam werd een spoeddebat aangevraagd. Jij trok opnieuw je mond open, en iedereen was muisstil. Welk gevoel hield je eraan over? 
Het was een hele pijnlijke manier om je gelijk te halen. Maar daarmee zijn we nog niet geholpen. Want zolang politiechefs racisme gedogen in appgroepen, en er nog nooit een agent veroordeeld is terwijl er bewijs is dat ze zich hebben misdragen, zij het in woord of daad, dan schieten we er niks mee op. 

Advertentie

Je hoopt natuurlijk op een zetel, of meerdere. Wat is het belang van BIJ1 voor de landelijke politieke arena?
We moeten in de ruimte zijn. Dat heeft al effect op hoe er over je, en de kiezers die wij vertegenwoordigen, gesproken wordt. Wij zijn de linkse luis in de pels, we trekken links altijd weer terug naar mensenrechten, solidariteit en humaniteit. En we praten veel over links en rechts in de politiek, maar het draait uiteindelijk om macht en tegenmacht. Want wie de macht heeft, moet gecontroleerd en bevraagd worden, en geïnspireerd raken door de ideeën die je aandraagt. Wij zijn een oppositiepartij pur sang. 

De pandemie heeft behoorlijk effect op het welzijn van jongeren, op werkloosheid en achterstanden in het onderwijs. Hoe zou BIJ1 jonge mensen uit de crisis willen loodsen?
Als ik het voor het zeggen had, zou ik vooral willen ontzorgen, dus de druk verlagen als het gaat om de kosten van hun studietijd. Het afschaffen van het leenstelsel, dat ongelijkheid veroorzaakt, is heel belangrijk. Het is ook belangrijk om jonge mensen niet hun leven in te sturen met enorme schulden. Leren is een recht, en tot 18 jaar zelfs een plicht, en zodra het geen plicht meer is, dan moet je daar ineens heel veel geld voor betalen. Dat is vreemd. 

Het lerarentekort moet worden opgelost, en leraren moeten meer betaald worden. Maar ik zeg wel steeds: als je daarbij niet focust op anti-racisme, dan hebben we meer leraren voor de klas maar dan worden kinderen alsnog ondergeadviseerd in groep 8, en hebben ze nog steeds met vooroordelen te maken op school. Dus alles wat je doet, of het nou over wonen gaat, over de arbeidsmarkt, over het onderwijs, over het klimaat, je zult er altijd met een antiracistische blik naar moeten kijken.

Advertentie

Dat werd wel pijnlijk duidelijk in de documentairereeks Klassen.
Ik kon er niet naar kijken. Het is me te emotioneel. Ik heb een motie in de Amsterdamse gemeenteraad ingediend die dat discriminerende element van onderadvisering uit het proces haalt, namelijk het niet langer meewegen van de achtergrond van de ouders. Of je uit armoede komt, of dat je ouders laaggeletterd of analfabeet zijn, doet er niet meer toe. Het gaat om jou, jouw kennis, jouw skills en jouw eigenaarschap over je eigen schoolcarrière. Dat is aangenomen, en wordt nu uitgevoerd. Ik word daar heel emotioneel van, want dat raakt aan toekomstige generaties kinderen die een grotere kans hebben op een eerlijk schooladvies. 

Maar hoe gaat kijken met een anti-racistische en gelijkwaardige blik op als het gaat om hele praktische dingen, zoals windmolenparken of kerncentrales bouwen?
Je dient je altijd af te vragen: wie raakt dit beleid? Ook bij windmolens. Wie gaat ervan profiteren? En bij wie staat-ie straks in de achtertuin? Dat mis ik vaak in het huidige beleid. Neem het Toeslagenschandaal. Daar is eenzijdig gekeken. We moeten fraudeurs oppakken, was de gedachte. Maar welke prijs gewone burgers daarvoor moesten betalen werd niet meegewogen. Het feit dat Rutte tijdens het lijsttrekkersdebat Groningen noemt als plek om een kerncentrale te bouwen, is er ook een goed voorbeeld van. Hij zei dat ze juist graag een groene economie willen. Ja, dat willen ze omdat ze geen slachtoffer meer willen zijn van de fossiele industrie, niet omdat ze zo graag groen willen zijn, of zitten te wachten op een kerncentrale in hun achtertuin. 

Advertentie

Dus wat jullie betreft geen kerncentrale in Groningen?
Absoluut niet, we moeten sowieso geen kerncentrale willen bouwen in Nederland. 

Heb je ooit gedacht, als ik vier jaar geleden die zetel had gehad, dan had zoiets als de Toeslagenaffaire nooit deze omvang gehad?
Ja. Want ook hier geldt weer: de mensen spraken wel, maar hun stem werd niet gehoord. Als je niet aan de voorkant luistert en je zet mensen weg alsof ze in een slachtofferrol kruipen, wat zeg je dan eigenlijk? Dat je slachtoffers niet serieus neemt? Ja, ik ben ervan overtuigd omdat ik merk dat zelfs iemand als Pieter Omtzigt, die zich zo ontzettend hard gemaakt heeft voor deze ouders, een blinde vlek had voor het herkennen van racisme en racistische patronen. Hij zei tegen mij: “Sylvana, ik heb het gewoon twee jaar niet gezien.” Dat kan, en ik geloof hem ook. Maar ik had het twee jaar geleden meteen gezien. I can smell this shit. 

DSC07752-Edit.jpg

Gaat BIJ1 extra op dit soort dingen toezien? 
Nou, de wetgeving is vanaf het begin niet gegaan zoals het hoort. Het vloeit allemaal voort uit een participatiewet waar ik niet in geloof. Het is zo dubbel. Je ontwerpt een participatiewet omdat je wil dat mensen participeren, dus je gaat het afdwingen, op straffen van allerlei boetes, in plaats van dat je zegt: ik richt de samenleving zo in, dát mensen kunnen participeren. Maar dat zou betekenen dat je rekening moet houden met inderdaad, anti-racisme, validisme, de positie van lhbti'ers, al die mensen. De keuze is lui, makkelijk en niet oprecht. Als je werkelijk wil dat mensen gaan participeren, maak dan mogelijk dat ze participeren, zorg dat je gebouwen toegankelijk zijn, zorg dat je werkplekken toegankelijk zijn, zorg dat iedereen mee kan doen. 

Advertentie

Zijn jullie niet een beetje te veel bezig met identiteitspolitiek?
Politiek is per definitie identiteitspolitiek, want je bent altijd bezig met het verdedigen van belangen van identiteiten, ondernemers, boeren of wat dan ook. Dat doet Rutte, voor het grootkapitaal en de multinationals, en het CDA, voor de boeren en hun gelovige achterban. 

Het is juist dankzij identiteitspolitiek dat BIJ1 is ontstaan. Dat ik de behoefte voelde om andere identiteiten inspraak te gunnen. Ik zie niet in wat er mis is met een partij die zich enkel en alleen bezighoudt met een van de grootste maatschappelijke problemen van onze tijd, en dat zijn racisme, discriminatie en ongelijkheid. 

Ik denk weleens: BIJ1, ik vind het goed waar ze voor staan, maar ik weet niet helemaal zeker of ze grote, ingewikkelde geopolitieke kwesties kunnen aanpakken, of eraan kunnen bijdragen dat we over twintig jaar niet onder water staan.
We hebben een programma van 170 pagina's en tientallen achtergrondstukken. Onze ideeën reiken van landbouw tot defensie tot internationale samenwerking, tot arbeid en inkomen, asiel en migratie. We hebben overal ideeën over omdat we een visie hebben voor de toekomst. Dat vraagt een nieuw systemische aanpak. Verdiep je dan een beetje in ons, zou ik willen vragen. 

BIJ1 wordt in de media weleens een Randstadpartij genoemd, of dat jullie je alleen maar bezighouden met racisme. Ik kom uit een ondernemersdorp, in het gebied eromheen is er veel groente- en fruitteelt. Jonge mensen daar maken zich ook zorgen over een betaalbaar huis en werk vinden. Ben je er ook voor deze jongeren?
Voor heel Nederland geldt: woonruimte is niet te vinden, en als je het vindt, is het onbetaalbaar. Dat komt door allerlei regelgeving die er nu is voor verhuurders, die verhuurdersheffing moeten betalen en dat verhalen op de huurders. Het komt door de kostendelersnorm, waardoor jonge mensen niet makkelijk thuis kunnen blijven wonen omdat hun ouders anders gekort worden. Dat zijn allemaal zaken waar BIJ1 zich druk over maakt, en dat zijn ook zaken die ook jongeren in jouw dorp treffen.

Advertentie

En de ondernemers?
We vinden dat de groente- en fruitindustrie, die daar floreert, gestimuleerd moet worden, omdat we afscheid moeten gaan nemen van de enorme vleesconsumptie. Ikzelf ook, want ik eet ook vlees. We willen groente en fruit goedkoper maken door er geen belasting op te heffen. Als je vlees duurder maakt, maak je het ontoegankelijker, maar als je groente en fruit niet belast, wordt het toegankelijker voor iedereen. 

En de gedachte dat racisme alleen de slachtoffers treft, is een beetje naïef. Want racisme veroorzaakt een grote verdeling in de samenleving die voor iedereen gevaarlijk is. Er wordt ons verteld dat we bang moeten zijn voor elkaar, door types als Rutte, Wilders en Baudet. We worden tegen elkaar uitgespeeld, terwijl de multinationals er met de buit vandoor gaan. 

Dit land polariseert, jullie heten BIJ1. Hoe gaan jullie de boel weer verbinden?
Mensen zeggen heel vaak tegen mij: “Kom jij nou maar eens verbinden,” in plaats van dat ze zeggen: “Zullen we eventjes Wilders en Baudet de democratie uit trappen omdat ze ondemocratische shit verkopen?” De opdracht tot verbinden ligt niet bij ons, de opdracht van verbinden ligt bij de mensen die de samenleving bewust, willens en wetens, uit elkaar trekken. Je kan niet zeggen dat je verbinding wil als je niet optreedt tegen de ontbindende factoren. 

Hoe moeten we dat doen?
Kijk, dit land functioneert prima dankzij verbinding. We hebben een schoolsysteem, de treinen rijden, we hebben een goed wegennet en we leven samen: mannen, vrouwen, non-binaire mensen, hetero’s, homo’s, transmensen, we doen het elke dag. Maar wat er vervolgens gebeurt is dat rechtspopulisten, die zogenaamde sociale politiek verkopen over de rug van nieuwkomers, vreemdelingen en moslims, de boel tegen elkaar opzetten. De een na grootste partij van dit land heeft in haar programma een voorstel staan tot de deportatie van moslims, en daar wordt maar weinig ophef over gemaakt. We moeten dat harder bestrijden.

Advertentie

De hoofdtaak is dus eerst de confrontatie aangaan?
Ja, dat is onze taak. En onze taak is daarnaast niet om elke PVV-stemmer ervan te overtuigen dat ze ongrondwettelijk bezig zijn, maar wel om de gelijkgestemden te verenigen zodat je een goed tegengeluid kan geven aan het geweld van rechts en extreemrechts. 

Kunnen jullie genoeg tegenwicht bieden?
Dat hoop ik. En we gaan met het aantal zetels dat we hebben doen wat we kunnen, maar ik maak me wel zorgen, ook over het gebrek aan oppositie hiertegen. Zelfs GroenLinks vindt dat je fascisten geen fascisten mag noemen. Ik vind dat jammer. 

In NRC gaf Julia Wouters, schrijver van het boek De Zijkant van de Macht, een tip over vrouwelijk leiderschap: “Eigenlijk weten we nog niet goed wat vrouwelijk leiderschap is, dus leef jezelf uit.” Hoe geef jij dat vorm?
Dat weet ik niet. Ik hoop dat ik een natuurlijke leider ben. In mijn leiderschap mag wel alles er zijn. Het heeft ruimte voor emotie, het niet weten, onzekerheid. Ik vind het gevaarlijk om te zeggen dat dat komt door mijn vrouwelijkheid, ook al zal dat wel zo zijn. Ik hoop dat het open en warm is, maar ik ben ook scherp, en fel, en ik stel ook hoge eisen aan mijn mensen. En als ik iets niet goed vind, dan eh, dan weet men dat wel. 

Advertentie

Maak je weleens het ‘duimpje op de vuist’-gebaar? Zoals alle andere politici doen?
Als ik mezelf daarop betrap, dan vind ik dat echt walgelijk, ik heb mezelf er weleens op betrapt, trouwens, maar nee, dat is niet mijn ding. 

Ik zat in de voorbereiding voor dit gesprek even jouw gemeenteraadsdebatten te bekijken, en toen zag ik dat je, als je een punt wil maken, met je handen naar binnen wijst, richting, eh ja, je hart.
Echt waar? Ja, dat is waar mijn politiek vandaan komt. Ik ben niet de politiek in gegaan met het oog op een flitsende carrière. Ik was 45 toen ik voor het eerst publiekelijk m'n mond open durfde te doen over bepaalde onderwerpen. BIJ1 is er meer voor de BIJ1'ers dan dat we het politieke spelletje nou zo graag willen spelen. We moeten wel. Ik hoop dat mijn leiderschap door het hart wordt gedragen. Open, hoop ik. 

Maar straks zit je in Den Haag, waar je inderdaad niet om het spel heen kan, en je soms meer moet inleveren dan je lief is. Hoe ga je dat doen?
De grootste uitdaging is trouw blijven aan onze eigen idealen en je niet laten meezuigen door het spel, dat past mij goed. We gaan niet naar Den Haag omdat we ons willen nestelen in het Haagse, we gaan naar Den Haag om de spelregels te veranderen, om het gesprek te beïnvloeden. En natuurlijk moet je netwerken, samenwerken, allianties aangaan en contacten hebben als je dingen voor elkaar wil krijgen. Dat kan prima, zolang je zelf ook maar een fijn mens blijft.

Advertentie

Wat wil je allereerst aanpakken als je op 't pluche komt? 
Ik wil heel graag mijn onderwijsmotie landelijk doorvoeren en afrekenen met het reproduceren van armoede en achterstelling. Ik zal ook moeten investeren in de relaties en samenwerking met andere partijen. Want dat heb je nodig in de democratie. En ik zou gewoon heel graag schoon schip willen maken, bij de politie, bij de ambtenarij en bij alle overheidsinstituties. The racists have got to go. 

Denk je dat je aan een zetel genoeg hebt om beleid radicaal te beïnvloeden zoals jij dat wil?
We zien wat we bereiken met een zetel in de Amsterdamse gemeenteraad, daar beïnvloeden we al het beleid. Met name over opvang voor gedocumenteerden, opvang voor daklozen tijdens de coronacrisis, maar ook extra steunpunten voor alleenstaande moeders. De klimaatcrisis is in Amsterdam uitgeroepen dankzij een motie van BIJ1, en er is een klimaatparagraaf opgesteld die elk beleid aan de voorkant toetst op de impact op klimaatdoelen. Dat zijn grote dingen waar ik heel trots op ben, en waarvan ik geleerd heb dát en hoe ik ze voor elkaar kan krijgen.

Maar dat is natuurlijk wel anders dan in de Tweede Kamer.
Ja, ik realiseer me dat er een hele andere verhouding en dynamiek is in de Tweede Kamer. Ik zal ook zeker niet vol bravoure binnenstormen en zeggen: ik ben er, dus we gaan het 's effe helemaal anders doen. 

Ook wel weer jammer.
Maar je kunt verwachten dat we...je zegt jammer...ik merk dat ik dan gelijk ga denken: Hm, maybe I should, maybe I should.

Heeft Black Lives Matter een steun in de rug betekent, als in: een bevestiging van waarvoor je het doet?
Absoluut, ik zit vaak te huilen achter m'n telefoontje van de lieve dm’s die ik krijg. Iemand zei: het is dat gevoel wanneer je iets krijgt waarvan je niet wist dat je het nodig had. Het vult een leegte bij mensen. Bij BIJ1 is dat dat ze op de kandidatenlijst kijken en denken: ik herken mezelf. Die zit, bijvoorbeeld, net als ik in een rolstoel. 

Het gaat in de media vaak over de haat en drek die jullie over je heen krijgen, maar minder over de behoefte die mensen aan zo’n partij hebben. 
Ik herhaal het heel vaak: ik ben een tv-presentator. Het feit dat ik een politieke partij moet beginnen is het failliet van de gevestigde orde. 

Ik vergeet soms dat je bij TMF bent begonnen.
Ja, en it will stay with me forever. Ik neem er ook geen afstand van. Ik heb heel vaak het ongevraagde advies gekregen dat ik me wat meer politiek moet gedragen en ik zeg: nee. Ik ben van Sylvana’s Soul. Met Sylvana’s Soul deed ik hetzelfde als dat ik nu doe, namelijk: het grote publiek kennis laten maken met een tot dan toe onzichtbaar stukje van onze cultuur, van onze samenleving, van ons samenzijn. En dat is precies wat ik meeneem in mijn leiderschap en politiek.  

Ga je ook fashion brengen in de politiek?
Zeker. Ik heb mode al mijn hele leven leuk gevonden. Mensen kennen dat van mij, dus ik ga me daar niet aan aanpassen, ik ga niet opeens in mantelpakjes lopen. En waarom zou je niet goed gekleed politiek kunnen bedrijven? Waarom zou je niet het belangrijk vinden om met je haar bezig te zijn? Dat is ook de reden dat mensen mij zo ingewikkeld vinden en mij vaak niet begrijpen want hè, je bent toch een entertainmentmiepje? Hoezo heb je ideeën over kernenergie? Dat kan niet. Ik pas niet binnen het plaatje. Maar ik ben hier to disrupt. 

De kans bestaat ook dat je het niet redt. Wat ga je dan doen?
Ik ga echt voor de winst, en ik denk dat ik de vorige keer heel goed begreep waarom ik toen geen zetel haalde. Stel dat we een teleurstellend resultaat hebben, dan zijn volgend jaar de gemeenteraadsverkiezingen, en we hebben afdelingen door het hele land, van Leeuwarden tot Eindhoven tot Maastricht. De partij heeft nog genoeg te doen, deze zetel is ook niet het einde voor ons, hooguit een begin.