Ongeveer zeven jaar geleden hoorde ik voor het eerst over Doel, en hoe de poppen van kinderen er nog op straat zouden liggen, omdat het dorp ooit heel snel geëvacueerd moest worden vanwege een dreigende kernexplosie. Het zou er sindsdien verlaten zijn, spoken, en ergens in een zolderkamer zou een strop hangen waar iemand zich ooit aan heeft opgehangen. Die urban legend, waar helemaal niets van klopt, heeft het startsignaal gegeven voor de vernieling van wat ooit een toeristische trekpleister in de polders van het Waasland was. Daarvoor wijzen de inwoners (ja, die zijn er nog!) vooral de vinger naar de vele Nederlandse ramptoeristen.
“Heel Nederland lijkt ervan overtuigd dat dit dorp leeg staat, en dat alles hier kan en mag,” vertelt Doelenaar Guido van de Walle me. “Er komen natuurlijk ook Belgen en Duitsers kijken, maar het zijn vooral de Nederlanders die er een bende van maken. Ze hebben nul respect. Ze breken in, zelfs bij huizen die nog bewoond zijn, en laten een spoor van vernieling achter.”
Videos by VICE
Guido woont al zijn hele leven in Doel, hij heeft nog meegemaakt dat de Vlaamse regering in de jaren zestig meedeelde dat inwoners hun huizen zouden moeten verlaten voor de uitbreiding van de Antwerpse haven. In het begin weigerden de Doelenaars, maar onder hevige druk van de Vlaamse overheid druppelde gezin na gezin geleidelijk aan toch weg. Nu zijn er nog 28 officiële bewoners over, waarvan enkele nog eerder zouden sterven dan hun geboortedorp te moeten verlaten.
Hoe huizen er tegenwoordig uitzien in het vermeende Belgische spookdorp. Foto door Peter Detailleur
“Het is waar dat hier drie mensen zelfmoord hebben gepleegd omdat ze het dorp echt niet wilden verlaten, maar dat het hier spookt is een verzinsel. Iemand heeft ooit een filmpje gemaakt met de titel ‘spookdorp’ en dat op YouTube geplaatst, en toen is de bal gaan rollen. Nederlanders kwamen massaal hierheen, plaatsten daar nog meer foto’s en filmpjes van online, waarop nóg meer van hun landgenoten het een leuk idee vonden om hier vandaaltje te komen spelen.” Guido heeft al meer dan eens een Nederlander uit een van de Doelse huizen weggejaagd: “met een stok in mijn hand. Dan zie je ze gillen en wegrennen. Geloof me, spoken zijn niet waarvoor ze bang moeten zijn.” Dit jaar hopen de inwoners al het videomateriaal van YouTube te kunnen halen.
De ‘in Doel kan en mag alles’-mentaliteit begon toen een laatste grote groep gezinnenongeveer acht jaar geleden het dorp verliet. De Doelenaars besloten in een poging het dorp te doen heropleven een kunstproject op te zetten, waar onder andere de wereldbekende grafittiartiest ROA op af kwam. Mensen zagen dat jammer genoeg als een vrij ticket om de maanden en jaren daarop mooie en minder mooie grafitti op alle Doelse gebouwen te spuiten. Van daaruit is het vandalisme gegroeid.
Zodat je niet over een slapende oma struikelt tijdens je inbraak. Foto door Peter Detailleur
Op de vraag wanneer hij voor het laatst iemand op vandalisme betrapt heeft, begint Guido alleen maar te lachen. Sigy Artyn, een twintigjarige meid van actiegroep De Derde Generatie, knipt als antwoord enkele keren met de vingers: “op elke knip werd er iets vernield. Het is onmogelijk om bij te houden.” Als een groep toeristen niet veel later de binnenplaats van cultuurhuis De Doolen op loopt om het huis op de hoek binnen te dringen, roept Guido geërgerd uit: “Dat is verboden! Mensen wonen hier!” De ramen van De Doolen werden al meerdere malen met stenen ingegooid en een van de deuren aan de voorkant moest met houten platen afgeschermd worden. Ook andere bewoners hangen opschriften als ‘wij wonen hier nog’ aan de deuren van hun huizen om toeristen duidelijk te maken waar het nog meer zeer lomp zou zijn om per ongeluk in te breken.
“Alles in Doel wordt systematisch stukgemaakt,” vertelt Sigy. Het laatste winkeltje in het dorp was een kleine elektronicawinkel. Volgens haar werd ook dat platgebrand door vandalen. “Een buurtwinkel? Het is onmogelijk om hier iets in stand te houden. Er zijn niet genoeg mensen meer, en twee dagen na opening zou een winkel leeggestolen en vernield zijn.”
Met de gezinnnen die vertrokken nam ook de sociale controle in Doel af. Zonder glurende buren of een politiekorps is het gemakkelijk om met van alles weg te komen. “Veel van de drugs in België komen via de Antwerpse haven het land in. Waarlangs denk je dat ze het binnensmokkelen?,” vertelt Guido, “Dat ‘verlaten’ dorp aan de linkeroever natuurlijk. Het is best vreemd als je op regelmatige basis een man een volle sporttas in een dikke BMW ziet laden.”
Foto door auteur
Af en toe houden de bewoners nachtwacht, en dit voorjaar nog hebben ze een burgerwacht opgezet. Ze stonden aan de slagboom aan de ingang van Doel en stopten elke auto die het dorp binnen wou rijden om hen te vragen naar hun intentie en om hen al dan niet weg te sturen. Hier was Marc Van De Vijver, de burgemeester van Beveren en tegelijk hun burgemeester, niet blij mee. Guido vertelt waarom: “Burgerinitiatief is in principe verboden, maar het politiekantoor in Beveren onderneemt te weinig om Doel te beschermen. Af en toe rijdt er een politiewagen door het dorp, en die stopt nauwelijks om ramptoeristen te zeggen dat ze uit de huizen moeten blijven. Inbrekende toeristen horen eigenlijk een boete van van 150 euro te krijgen.” Sigy vult aan dat de burgemeester hun initiatieven tegenhoudt, omdat die duidelijk maken dat hij niets doet om het dorp te beschermen: “De burgemeester doet heel goed zijn best om te vergeten dat Doel bestaat.”
De menselijke nieuwsgierigheid naar de binnenkant van vervallen huizen is normaal, maar Sigy spreekt voor het hele dorp als ze zegt dat het inbreken en vernielen van verlaten huizen vooral het idee van Doel als dorp nog verder van de realiteit wegschuift. “We vragen respect en aandacht voor het feit dat Doel nog steeds een bewoond en geliefd dorp is,” zegt ze, “elk stukje materiaal dat kapot gemaakt wordt vernietigt een stukje van het idee waar wij zo hard voor vechten, dat Doel nog steeds leeft.”
De laatste inwoners van Doel krijgen de ene onteigeningsbrief na de andere, en tegen 2020 zou het dorp met de vloer gelijk gemaakt moeten zijn. Ze blijven in beroep gaan tegen de uitbreidingsplannen van de Antwerpse haven. Ze zijn zelfs aan het vechten om Doel en het omliggende poldergebied op de lijst van UNESCO werelderfgoed te krijgen.
Het zelfgebrouwen bier dat Doelenaars verkopen om geld te pompen in advocaten. Foto door auteur
“Alle opbrengst van de Doelse Feesten die we hier jaarlijks organiseren, fakkeltochten, ons zelfgebrouwen bier en sponsors gaat rechtstreeks naar ons juridisch gevecht,” vertelt Guido. “Het Waasland, het land van de Vos Reinaert, is kunsthistorisch landschap. De typische eindeloze polderweggetjes, het unieke stratenplan, gebouwd als een dambord, een van de oudste molens van België, dat moet beschermd worden.”
Een plan uitdenken voor wanneer ze uiteindelijk onder dwang Doel moeten verlaten, doen de inwoners niet. “Dat voelt als ideologisch verraad,” vertelt Sigy, “als wij niet meer geloven dat Doel kan blijven bestaan, wie dan wel?”
De boodschappen van de inwoners aan de onteigeningscommissaris zijn duidelijk. Foto door auteur
