Het zwarte gat in onze Melkweg is ineens veel helderder en niemand weet waarom

Het superzware zwarte gat in het midden van ons sterrenstelsel is de laatste tijd mysterieus aan het fonkelen, en niemand weet waarom.

De donkere kolos, die bekendstaat als Sagittarius A* (Sgr A*), heeft vier miljoen keer meer massa dan de zon. Hoewel er uit het gat zelf geen licht kan ontsnappen, kunnen astronomen waarnemen hoe het gat invloed uitoefent op de heldere sterren of gaswolken eromheen.

In de nacht van 13 mei 2019 keken UCLA-astronoom Tuan Do en zijn collega’s naar Sgr A* met de Keck-telescoop op de top van Mauna Kea op Hawaï. In slechts twee uur zagen ze het zwarte gat 75 keer helderder worden in de nabij-infraroodband van het lichtspectrum.

Die bewuste avond bereikte het superzware zwarte gat van de Melkweg “veel helderdere fluxniveaus dan ooit eerder werden gemeten in de nabij-infrarode golflengten,” volgens het onderzoek dat geleid werd door Do en binnenkort zal verschijnen, maar alvast gepubliceerd werd op de arXiv-preprintserver.

“De helderheid van Sgr A* wisselt voortdurend,” zegt Do in een e-mail. “Tussen minuten en uren wordt hij helderder en zwakker – in wezen flikkert hij als een kaars. We denken dat er dit jaar iets ongewoons aan het gebeuren is, omdat het zwarte gat nog meer in helderheid lijkt te wisselen dan normaal. Er is een helderder niveau bereikt dan we ooit in het verleden hebben gezien.”

Deze ongewone fonkeling in de galactische kern werd waarschijnlijk veroorzaakt door interacties tussen Sgr A* en het materiaal eromheen, volgens het onderzoeksteam.

De rand van een zwart gat, die de waarnemingshorizon wordt genoemd, bestaat uit intense krachten die alles verorberen wat maar in de buurt komt. Zodra een zwart gat objecten in de buurt verslindt – zoals sterren of gaswolken – warmen die op aan de rand van de waarnemingshorizon. Dat leidt tot fonkelende lichtshows die kunnen worden waargenomen met telescopen.

Do en zijn collega’s speculeren dat de ster S0-2, die ongeveer 15 keer zoveel massa heeft als de zon, misschien het object is geweest waardoor deze specifieke lichtshow ontstaan is. In 2018 kwam S0-2 op minder dan 17 lichturen van het superzware zwarte gat. Dat is zo dichtbij dat de gassen die rondom de waarnemingshorizon hangen, mogelijk opgeschud zijn. Dat kan op zijn beurt weer hebben geleid tot deze ongewone helderheid.

Een andere mogelijke dader is de gaswolk G2, die in 2014 op ongeveer 36 lichturen langs Sgr A* vloog. Wetenschappers voorspelden dat G2 door het zwarte gat uiteengereten zou worden, maar het bleek uiteindelijk teleurstellend en “saai” te zijn voor astronomen.

Die teleurstelling was misschien voorbarig, want op dit moment zien we misschien de “vertraagde reactie” van het langzame opbranden van de gaswolk die op weg is naar Sgr A*, zegt het onderzoeksteam.

“Er zijn veel astronomen die Sgt A* deze zomer in de gaten houden,” zegt Do. “Ik hoop dat we dit jaar zoveel mogelijk gegevens verzamelen als we kunnen, voordat het gebied van de hemel waarin Sgr A* ligt weer achter de zon verdwijnt en we alles pas volgend jaar weer kunnen observeren.”

“Misschien wordt het zwarte gat wel wakker. Er is veel dat we op dit moment niet weten, dus we hebben meer gegevens nodig,” zegt hij. “Pas dan kunnen we erachter komen of dit is grote verandering is in wat het zwarte gat voedt, of dat het slechts een korte gebeurtenis was.”