Op 5 mei 1990 vond in Antwerpen de eerste Roze Zaterdag plaats. Homoseksualiteit kwam in de schijnwerper te staan en politieke standpunten werden met spandoeken verdedigd. Niet veel later werd het evenement wegens het grote succes omgedoopt tot de Belgian Lesbian and Gay Pride. De parades trokken duizenden bezoekers en werden ieder jaar groter, feestelijker en uitgebreider. Uiteindelijk veranderde de organisatie in 2010 de naam naar Belgian Pride, om zo ook expliciet het thema rondom gender erbij te betrekken. Afgelopen zaterdag had de 25e editie van de Pride plaats moeten vinden, maar Corona gooide roet in het eten. Samen met Chille Deman (71) blikken we terug op de eerste optochten. Hij was van 1995 tot 1999 de voorzitter van de Pride en maakte de beginjaren mee van dichtbij.
VICE: Hey Chille. Wat doet het met je als je al die oude foto’s weer ziet?
Chille: Het is 25 jaar later bijna onvoorstelbaar om te bedenken hoe het er destijds aan toeging. Vergeleken met het massa-evenement van nu, hadden de eerste Prides meer weg van een betoging. Het begon al in 1990 met de Roze Zaterdagen en het opstellen van een eisenplatform. Om de twee jaar organiseerden we de optochten in een andere stad. Toen uiteindelijk Brussel aan de beurt was in 1996, werd het zo’n succes dat we besloten het evenement altijd daar te houden. Sindsdien gingen we verder met een nieuwe naam: “Belgian Lesbian and Gay Pride” (BLGP).
Videos by VICE
Hoe verliep de dag zelf?
Er kwamen meer dan 2.000 mensen op af, dat was in die tijd een geweldige mijlpaal. We hadden deelnemers uit Vlaanderen, Wallonië en zelfs uit het buitenland. Het was een groot feest, maar onze eisen stonden voorop. We maakten onze boodschap duidelijk door een 50 meter lange regenboogvlag met ons mee te dragen en we regelden van alles om onze eisen uit te beelden. Zo reed er bijvoorbeeld een koets mee in de stoet met daarin twee koppels: twee mannen en twee vrouwen. Dat deden we voor de erkenning van het koppel.
Ons parcours was helaas minder geweldig: we kregen geen toegang tot het centrum en we marcheerden door wijken waar geen volk te bekennen was. De toenmalige burgemeester, François-Xavier de Donnea, beweerde dat de winkeliers van het centrum de stoet liever uit hun buurt hielden. Toen we hier later een petitie voor rond lieten gaan, bleek dat het merendeel er helemaal geen probleem mee had. Maar de burgemeester had daar geen oren naar, er was altijd wel iets dat in de weg stond.
Omdat er door buitenstaanders op een andere manier naar werd gekeken?
Er kwamen een stuk minder positieve reacties binnen dan nu. Tijdens de eerste twee Prides waren er deelnemers die alleen gemaskerd mee wilden doen zodat ze niet herkend zouden worden. Je had behoorlijk wat moed nodig om met ons mee te lopen. Uiteindelijk droeg op de dag zelf bijna niemand een masker, maar we werden wel op sommige plekken met argwaan bekeken. Er waren mensen die langs de zijlijn hun duim naar beneden staken zodra wij langsliepen, om te laten blijken dat ze het niet tolereerden.
De media speelden hierin ook een rol. In de stoet reed bijvoorbeeld ook een praalwagen van La Démence mee met daarop glimmende spierbundels in string, poserend tussen enkele dragqueens. De praalwagen viel op, maar niet meer dan de rest van de parade. De pers maakte er vervolgens een verhaal van alsof die praalwagen het belangrijkste was van de hele Pride. Je kreeg niets te zien van de regenboogvlag of koppeltjes in een koets. Er was alleen maar oog voor die blote basten en “travestieten”.
In de eerste jaren werd er niks met de eisen gedaan. Hoe frustrerend was dat?
Ach, op sommige momenten had ik er wel eens genoeg van. Het is zoveel werk voor één dag. Maar als die ene dag dan weer aanbrak en je zag wat het allemaal teweegbracht, dan was het weer goed. De groep werd ieder jaar groter en de mentaliteit werd steeds beter. In 2000 telde de Pride al ruim 10.000 deelnemers en toen Freddy Thielemans het jaar daarop de nieuwe burgemeester van Brussel werd, veranderde dat alles voor ons. Voordien werden we door de politiek alleen maar getolereerd, nu werden we omarmd en ondersteund. Bij de inwilliging van de eerste eis was ik buiten mezelf van vreugde. Het was onvoorstelbaar: als mensen mij in 1996 hadden verteld dat we binnen tien jaar huwelijksrechten zouden krijgen, dan had ik ze zot verklaard.
Wat zijn de grootste verschillen met nu?
Als je 25 jaar geleden deelnam aan de Pride dan was je meestal een activist of werkzaam binnen de organisatie. Dat is inmiddels helemaal veranderd. Iedereen die min of meer voor diversiteit is, komt met ons meevieren…
Betekent dit dat de idealen zijn veranderd?
Tja, dat hangt ervan af. Er zijn meer dan 70 verenigingen en organisaties die met elkaar moeten samenwerken en iedereen heeft daarbij zo zijn eigen invalshoek. Vroeger was het makkelijk: de overkoepelende eisen zorgden voor vereniging. Nu zijn alle eisen ingewilligd en merk je dat mensen meer willen handelen op gevoel: sommigen vinden de feeststemming geweldig, anderen vinden het te commercieel worden en vrezen voor “pinkwashing”. Zelf ben ik voor een Pride waar er plaats moet zijn voor iedereen, dus ook voor commercie, maar we moeten wel uitkijken dat de verenigingen en de activisten de overhand behouden.
In de afgelopen 20 jaar is er veel veranderd op het gebied van LHBT+-rechten; er werd aan zowat alle eisen toegegeven. Zijn we er bijna?
Op politiek vlak zijn we er zo ongeveer, maar op maatschappelijk gebied is er nog heel wat werk aan de winkel. Ik maak altijd de vergelijking met het vrouwenstemrecht. Die wet werd ruim 70 jaar geleden ingevoerd, maar de gelijkheid tussen man en vrouw is nog altijd niet waar het zou moeten zijn. Er is serieus werk voor nodig om bepaalde denkbeelden te doorbreken.
Wat de Pride betreft, zou de identiteit van eenieder die hier onderdeel van is, gerespecteerd moeten worden. Niet alleen de identiteit van homo’s en lesbiennes, maar ook die van transgenders, intergenders en ga zo maar door. Om totale aanvaarding te verwezenlijken moeten er in elke laag van de samenleving veranderingen plaatsvinden. Diversiteit moet aanvaard worden… niet alleen formeel, maar ook in de praktijk.
