De Italiaanse maffia zit nu op TikTok

Eerder dit jaar ging op de Italiaanse TikTok een video rond met het liedje Sì, Sto’ Carcerato van Tommy Riccio. De tekst gaat over hoe zwaar het is om in de gevangenis te leven, en wordt gezongen in de kenmerkende ‘neomelodische’ stijl van Napels – een muziekgenre dat er weleens van wordt beschuldigd dat het misdaad verheerlijkt. 

Het opvallende aan de video is dat hij ook is opgenomen in een gevangenis. De zwaarbeveiligde vleugel van de Avellino-gevangenis om precies te zijn, op 50 kilometer ten oosten van Napels. In Avellino zitten veel criminelen die in verband worden gebracht met de Camorra, de Napolitaanse maffia. De gevangene die de TikTok-video had gemaakt was erin geslaagd om een telefoon de cel in te smokkelen. Nadat de video viral ging werd-ie offline gehaald, maar op YouTube is hij nog steeds te bekijken. 

Het is een van de vele voorbeelden van jonge Camorristi die TikTok gebruiken om hun maffialeven in de schijnwerpers te zetten. Zo proberen ze onder de aandacht te komen bij de mensen die hogerop in de maffiawereld staan. Je kunt het dus zien als een soort auditie voor hogere posities binnen de organisatie.

De afgelopen maanden hield VICE de hashtags, liedjes en gebruikers die te maken hebben met de maffiawereld goed in de gaten. We ontdekten dat jonge maffiosi steeds vaker gebruikmaken van TikTok in plaats van Facebook, en dat oudere maffiosi dit voorbeeld steeds vaker volgen. 

De aanwezigheid van de Camorra op TikTok biedt een verrassend inkijkje in de grotere veranderingen binnen de structuur van de maffia. Voor alle duidelijkheid: de Camorra heeft geen ledenlijst, dus we kunnen niet hardmaken dat deze jonge TikTokkers ook echt bij de organisatie horen. Het is bovendien een soort geboorterecht om opgenomen te worden in de Camorra: nieuwe leden komen allemaal uit een paar grote families.

Tegenwoordig proberen jonge aspirant-maffiosi vooral angst te zaaien en respect te winnen door grof geweld op straat te plegen. Ook zetten ze posts op social media over wapens en hun criminele levensstijl. Daarmee breken ze met de traditionele gang van zaken bij de maffia, die juist altijd de neiging heeft gehad om de schijnwerpers te ontwijken.

De Camorra is een criminele organisatie die gespecialiseerd is in drugs- en mensenhandel, maar ook geld verdient met illegale bouwcontracten en afvalverwerking. De organisatie bestaat uit kleine, hiërarchische groepen die bekendstaan als ‘clans’ en van oudsher geleid worden door de families die de baas zijn in specifieke gebieden. Zowel de clans als de gebieden die onder hun controle staan worden naar de achternaam van hun baas vernoemd. De clans binnen de Camorra ontstaan langzaam, worden over een langere periode gevormd en “zijn pas echt gevestigd als een familie de autoriteit over een van de smokkelsectoren weet te krijgen,” zegt professor Luciano Brancaccio, die een boek over dit onderwerp heeft geschreven. Om de controle te behouden moeten de families “rationeel” geweld gebruiken: door moorden en gewelddadige conflicten tot een minimum te beperken, voorkomen ze dat de lokale bevolking zich tegen hen keert. 

Sinds het begin van deze eeuw worden er steeds meer oudere clanleiders gearresteerd, waardoor kinderen en jongeren hun plek kunnen innemen. Ook zijn groepen tieners, vaak uit dezelfde straat of buurt, in omvang toegenomen. Zij komen samen om stennis te schoppen – in het Italiaans fare i guai. Die jongerenbendes zijn berucht geworden om hun willekeurige gewelddadige acties. In een rapport uit 2019 van de Italiaanse Anti-Maffia Onderzoeksraad (Direzione Investigativa Antimafia) werden de bendes bestempeld als de “Camorra-academie”, omdat ze fungeren als een trainingsplek en kweekvijver voor de toekomstige leiders. In het rapport stond ook dat veel van deze jongeren geen familiebanden met de maffia hebben, maar wel “met hetzelfde geweld” te werk gaan.

In veel van de TikToks scheppen de jonge Camorristi op over wapens, tatoeages, auto’s, motoren en andere luxeproducten – allemaal onder begeleiding van neomelodische of traplodische (een mix tussen trap- en neomelodische) liedjes, waarin in het lokale dialect gezongen wordt. Het populairste nummer, Paradies Rmx van Bl4ir, gaat over opgroeien in een moeilijke buurt. Een van de zinnen is: “Als de politie voorbijrijdt / geef me een waarschuwing”.

In geen enkele video is een expliciete misdaad te zien, maar de terugkerende thema’s, hashtags en nummers lijken wel te wijzen op een band met de georganiseerde misdaad. “Beter te sterven dan te verraden,” staat bij een video waarin mogelijke jonge Camorra-leden te zien zijn. Veel andere TikToks gaan over het leven in en buiten en de gevangenis. In een video praat een jongen over zijn “broeder” in de gevangenis. In het bijschrift staat: “De gevangenis kan hem niet stoppen.” In een andere video is iemand aan het vieren dat zijn vriend net uit de gevangenis is vrijgelaten. De vriend wordt in de video omschreven als de koning van de piazza – wat ‘plein’ betekent, maar ook jargon is voor plekken om drugs te dealen. 

De emoji’s die de jonge bendeleden het meest gebruiken zijn de leeuw (als symbool van kracht en agressie), geweren en mannetjes die elkaars handen vasthouden (als symbool van broederschap). De ogen-emoji is ook populair en staat voor de geheimhoudingsplicht die wordt opgevolgd door de bendeleden, en de mensen die in de gebieden wonen waar de maffia de baas is. 

In het rapport uit 2019 wordt ook benadrukt dat de traditionele clans het potentieel van de jonge bendes zien. Ze dragen kleine beetjes macht en territorium over en vermijden tegelijkertijd elk geweld dat hun imago zou kunnen schaden. In 2015 kwam de negentienjarige bendeleider Emanuele Sibillo in opstand tegen een lokale Camorra-baas, waarna hij werd vermoord. Die zaak leverde negatieve aandacht op, en sindsdien proberen de clans social media te gebruiken om hun imago te herstellen – waarbij ze zich vooral op TikTok richten.

Een goed voorbeeld is de Amato-Pagano-clan. Aan het begin van deze eeuw brak er een maffiaoorlog uit in Scampia, een Napolitaanse buurt die beschouwd wordt als het epicentrum van de Italiaanse drugshandel. De Amato-Pagano-clan verraadde naar verluidt de Di Lauro-clan, waarna de Amato-Pagano-clan bekend kwam te staan als “de separatisten”. 

In reactie daarop gingen ze zichzelf “Gli Spagnoli” (de Spanjaarden) noemen. Dat is een bijnaam die van hun clanleider Raffaele Amato komt, omdat hij een tijdje als voortvluchtige aan de Spaanse Costa del Sol heeft geleefd. In veel video’s die we vonden zijn nu emoji’s van de Spaanse vlag en het kroontje te zien. In een van hen racet een enorme scootercolonne door een van de historische gebieden van de clan, in de buitenwijken van Napels.

Marcello Ravveduto, professor Digitale Publieksgeschiedenis aan de Universiteit van Salerno, vindt het logisch dat de maffia nu TikTok gebruikt om hun boodschap te verspreiden. “We vergeten vaak dat criminele organisaties en social media een belangrijk ding gemeen hebben: een netwerk,” zegt hij. En nu de zichtbaarheid van de Camorra op TikTok groeit, wordt het ook steeds makkelijker om nieuwe leden te werven.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Italië