Sophie Straat maakt smartlappen over de seksistische voetbalwereld en gentrificatie

Luidkeels meejanken met een smartlap in een rokerige kroeg in de Jordaan en tegelijk de strijd aangaan met seksisme in de voetbalwereld lijkt niet meteen de meest voor de hand liggende combinatie, maar dit is precies waar muzikant en kunstenaar Sophie Schwartz (26) levensliederen over maakt.

Onder de naam Sophie Straat bracht ze vorig jaar haar eerste plaat uit, ‘T is niet mijn Schuld. In haar muziek behandelt ze alles wat haar kwaad maakt. Zo zingt ze in De Pijp met een sappig Amsterdams accent over hoe De Pijp, waar ze opgroeide, wordt overrompeld door yuppen. Jessie gaat over Jessie van de Zuidas, die de sleur van haar leven doorbreekt met hier en daar een sleutelpunt. Haar eerste nummer, Groen Amsterdam, gaat over Amsterdammers die zichzelf hartstikke ecologisch verantwoord vinden, omdat ze hun auto vervangen door een elektrische bakfiets. Eén thema keert altijd terug: haar liefde voor de stad Amsterdam en hoe ze als gevolg van gentrificatie de stad zelf moest verlaten.

Sophie Straat staat dit weekend op ESNS 2021 op de planken – weliswaar niet voor een live publiek, maar wel voor duizenden mensen die vanuit huis uit de livestream kunnen bekijken. Wij spraken haar over opgroeien in Amsterdam, verliefd worden tijdens het muziek maken en waarom de smartlap een comeback gaat maken.

VICE: Vorig jaar was je nog een kunststudent zonder enige zangervaring, nu sta je op ESNS als smartlappenzanger. Hoe is dit in godsnaam gebeurd?
Sophie Straat: Dat ging per ongeluk. Ik maakte vorig jaar een afstudeerwerk over gentrificatie voor de kunstacademie in Den Haag en ik ging op zoek naar de juiste vorm om mijn boodschap over te brengen. Ik besloot een videoclip te maken, maar daarvoor had ik natuurlijk een nummer nodig. Ik had op dat moment nog nooit zelf muziek gemaakt. Nog een probleem: de deadline van mijn tussenopdracht was de avond dat ik besloot om een clip te maken. Ik stuurde iedereen die ik ook maar een beetje kende uit de muziekindustrie de vraag of ze me die avond nog konden helpen. Zo kwam ik in contact met Wieger Hoogendorp (producer van Goldband, red.).

Hoe ging dat?
Ik kende hem helemaal niet goed, had hem een keertje gezien op een feestje. Maar dat ging dus heel goed en uiteindelijk zijn we ook verliefd geworden op elkaar. Omdat we een excuus nodig hadden om meer tijd samen te spenderen, bleven we naar de studio gaan om nummers op te nemen. In twee maanden hebben we een volledig album gemaakt.

Jeetje, het lijkt me erg spannend om met je nieuwe geliefde een plaat op te nemen.
Er waren wel momenten dat het niet lukte, maar dan zei ik: “Kijk even niet naar me terwijl ik dit inzing.” Het ding is: hij kent me alleen op deze manier. Ik denk sowieso dat we heel veel van elkaar hebben geleerd: ik heb sowieso de volledige commerciële muziekwereld leren kennen door hem en hij heeft van mij geleerd om echt plezier te hebben in muziek maken. 

Amsterdamse acteur en smartlappenzanger Danny De Munk zingt ook op Groen Amsterdam, je allereerste nummer. 
Ja, dat is heel gek. Toen ik mijn eerste nummer aan het maken was, luisterde ik weleens naar zijn muziek als voorbeeld. Op een dag belde Wieger en zei hij dat Danny de Munk in de studio aan het opnemen was. Ik ben meteen die kant op gegaan en vroeg hem of hij de tweede stem kon inzingen.

Waarom koos je eigenlijk voor de smartlap?
Ik had wat onderzoek gedaan naar wat nou typisch Amsterdamse muziek was en ik kwam terecht bij twee genres: de smartlap — het levenslied — en drillrap. Die eerste avond probeerden we de twee genres te combineren, maar we vonden al snel dat smartlap toch meer met Amsterdam te maken had. 

Ben jij zelf ook opgegroeid met smartlappen?
Ik kom uit De Pijp en dan krijg je het wel mee; André Hazes kwam hiervandaan. En ik heb ook in verschillende cafés gewerkt in Amsterdam. Mijn ouders zijn allebei niet Nederlands (haar vader komt uit Amerika, haar moeder uit Engeland, red.), dus smartlappen werden bij ons nooit gedraaid. We groeiden op met The Rolling Stones en The Beatles. 

Je plaat gaat vooral over gentrificatie, en hoe dat Amsterdam verkloot. Waarom wil je hierover zingen?
Omdat ik het van dichtbij heb meegemaakt. Aan de ene kant ben ik slachtoffer van gentrificatie: ik kan niet meer de huur betalen in de stad waar ik vandaan kom, dus woon ik nu in Den Haag. Al een jaar lang hospiteer ik zo’n drie keer per week in Amsterdam, in de hoop dat ik een betaalbare kamer vind. Het schiet niet op: ik zie het niet zitten om 700 euro te betalen voor een kamer waar net een bed in past. 

Aan de andere kant ben ik deel van het probleem: ik ga ook naar hippe feestjes in Amsterdam-Noord, waardoor ik zelf de reden ben dat de buurt verandert. Volgens mij is het cruciaal dat jonge mensen die naar een nieuwe buurt verhuizen, zich inlezen in wie er eerst woonde en wat de geschiedenis is van die buurt. 

Je moeder woont wel nog in de Pijp. 
Ja, in een sociale huurwoning. Ze maakt zich erg veel zorgen; ik heb dat een beetje van haar. Ze is erg betrokken en zit bijvoorbeeld in de grote appgroep van De Pijp. Ze ziet dat alle buurthuizen sluiten en merkt dat al haar vrienden moeten vertrekken uit de buurt. 

Waarom denk je dat erover zingen in een cheesy smartlap de manier is om het probleem aan te kaarten?
Ik heb altijd al lopen schreeuwen over wat er niet goed is in de wereld. Al het werk dat ik maakte als kunstenaar, heeft een sociaal-maatschappelijk thema. Ik heb projecten gedaan over ongelijkheid op scholen, maar nu ik muziek maak, luisteren mensen opeens echt naar me. Iemand schreef eens over mijn nummer: “Door haar weet ik wat gentrificatie is.” Dat is het grootste compliment dat ik kan krijgen.

Je zingt ook over seksisme in voetbal. 
Ja, dat nummer moet nog uitkomen. Het gaat over de ongelijkheid in de voetbalwereld — en hoe ik er toch die liefde voor voel. Ik voel zoveel liefde voor voetbal en specifieker Ajax, mijn club. Maar wat nou als je homo bent of een vrouw? Dan wordt meedoen al een stuk moeilijker. Ik heb mijn hele leven gevoetbald en wat ik meekreeg op de club was dat de vrouwen altijd op het slechtste veld moesten spelen. We betaalden hetzelfde clubgeld als de mannen, maar kregen nooit een trainer. Scheidsrechters voor de wedstrijd moesten we allemaal zelf maar regelen. We kregen ook geen eten op de club, terwijl iedereen dat wel kreeg. 

Jeetje. Je muziek is dus een protestlied en geen parodie van het levenslied?
Nee, absoluut niet. Ik denk dat het belangrijk is om humor te gebruiken bij een serieuze boodschap. Ik snap wel dat ik een gevaarlijk domein betreed, omdat mijn muziek snel op een parodie kan lijken, maar ik denk juist dat ik op deze manier mensen kan bereiken.

Veel oudere mensen kunnen deze muziek ook waarderen, dat is fijn om te horen.

En denk je dat ook jonge mensen kunnen genieten van smartlappenmuziek?
Absoluut. Ik denk dat mijn generatie hier heel veel behoefte aan heeft. Jonge mensen zetten in de kroeg eerder nostalgische smartlappen aan dan nieuwe muziek. Daarom is het ook nodig om een moderne vorm van het levenslied te maken. 

Door het activistisch te maken.
De smartlap komt al uit een activistische hoek: vroeger droegen protestzangers het levenslied voor. Ook was de smartlap altijd heel interessant als je het hebt over inclusiviteit en exclusiviteit. Enerzijds was het inclusief, omdat iedereen met z’n allen kon meezingen. Anderzijds was het ook heel exclusief: het komt vanuit een witte cultuur, en op plekken waar ik de muziek heb gehoord was soms sprake van racisme, waardoor mensen werden buitengesloten. Hopelijk kan ik dit veranderen in het genre.

Dankje!

Bekijk hier de livestream van het optreden van Sophie Straat op zaterdag 16 januari om 21u30.