Het offerritueel
Het soefisme is een mythische tak van de islam die redelijk onpopulair is in de islamitische wereld. Soefi’s hebben een onorthodoxe benadering van het geloof die zich meer richt op het esoterische aspect, en streeft naar directe en persoonlijke ervaringen met god.
Toen de islam arriveerde in Kazachstan, werd soefisme gecombineerd met de animistische overtuigingen van de lokale nomadische culturen en sjamanistische tradities die er al waren. Zogenaamde “baksy”, de traditionele genezers en zieners, bekeerden zich en gingen verder met hun praktijken als soefistische derwisjen.
Videos by VICE
Veel mensen geloven dat Bifatima Dualetova een van de laatste soefistische derwisjen in Kazachstan is. Ik ontmoette haar voor het eerst in september 2010 toen ik door Centraal-Azië reisde. De familie waarbij ik logeerde in Almaty vertelde me over een vrouwelijke sjamaan die aan de rand van het kleine dorpje Ungurtas woonde, vlakbij de grens met Kyrgyzstan. “Het laatste huis van het dorp, aan de voet van de Heilige Heuvel,” zeiden ze.
Toen ik bij het huis aankwam, was ze niet thuis. Maar haar volgelingen en patiënten, die vanuit alle hoeken van de voormalige Sovjet-Unie waren gekomen, vertelden me dat Bifatima was vertrokken op een bedevaart naar heilige soefiplekken in het zuiden van Kazachstan. Haar volgelingen vertelden me verhalen over de krachten van Bifatima, waarin ze in gelijke mate leken te geloven en bang voor te zijn. Ze boden me een bed aan in een ondergrondse moskee, waar ik kon slapen tot ze terugkwam. Bifatima kwam een week later terug, maar mijn visum was bijna verlopen, dus ik kon niet al te lang blijven.
Twee maanden later reisde ik met mijn busje van Litouwen naar India, in de hoop het zuiden te halen voordat het begon te sneeuwen. Ik had het weer echter onderschat, en kwam vast te zitten in Tajikistan. Het busje ging constant kapot, en ‘s nachts was het soms twintig graden onder nul. Als ik de motor meer dan een uur uitzette, bevroor de diesel in de tank. Omdat ik niet verder kon, besloot ik m’n plannen te wijzigen. Ik ging naar Kazachstan om Bifatima weer op te zoeken.
Ik bleef twee maanden bij haar, van januari tot maart 2011, om haar rituelen vast te leggen, schapen te hoeden, en aan mijn busje te sleutelen. Bifatima beweert dat ze haar eerste profetische visioenen had op elfjarige leeftijd, en dat deze haar – na duizenden kilometers te voet hebben afgelegd – naar de Heilige Heuvel in Ungurtas leidden. Volgens haar is het een plek vol krachtige kosmische energie.
Een ritueel dat ze vaak uitvoert is de qurban, een islamitisch offerritueel waarbij ze een schaap slacht boven haar volgelingen, om ze te bevrijden van kwade geesteden door god in ruil een dierenziel te geven. Een volgeling moet twee schapen meebrengen, een mannetje en een vrouwtje. Hij of zij kruipt dan onder het dier terwijl Bifatima de qurban voltrekt, en het mannelijke schaap slacht. (Het vrouwtje wordt later bij haar kudde gevoegd.) Daarna moet de volgeling een ijskoud riviertje in duiken, waar Bifatima hun zondes weg wast. Het is een proces, legt ze uit, dat parallel loopt aan de geboorte: je gaat door het geboortekanaal, onder het bloed, en wordt daarna schoongewassen.
Het was niet alleen fascinerend om de rituelen te zien, maar ook om met al deze verschillende mensen te zijn. Sommigen komen maar voor een paar dagen; anderen die Bifatima zien als een goeroe blijven er jaren. De meeste deelnemers vallen in een van drie categorieën: ze hopen van een dodelijke ziekte genezen te worden, ze willen van hun drugsverslaving af, of ze willen zwanger worden. New agers uit Rusland die nieuwe spirituele hoogtes willen bereiken zijn er ook veel.
Gedurende de dag werkt de hele gemeenschap rond de boerderij, en elke alledaagse taak krijgt een symbolische lading. Bifatima legt nooit veel uit, en je maakt stallen schoon, hoedt de schapen, of jaagt op ganzen omdat zij zegt dat dit is wat de geesten van de voorouders willen.
De traditionele Kazachse cultuur is misschien schokkend voor westerlingen, maar wordt in dit deel van de wereld met veel respect behandeld. Tijdens mijn verblijf bij Bifatima verloor ik mezelf in haar vermeende wonderen. Ik werd bijna gedwongen om mijn brein uit te schakelen om alles te begrijpen dat er om me heen gebeurde.
Bekijk meer werk van Denis Vejas hier en op zijn Instagram.
Een schaapskop wordt bereid voor het eten
Bifatima Dualetova
Elke ochtend begint met een meditatie op de Heilige Heuvel
Gedurende de dag verwelkomt de sjamaan de bezoekers met thee en brood
Een schedel bij het huis
Bifatima zegent een man met rivierwater
Een schaap bevalt van een lammetje
Een man helpt bij de bevalling
De sjamaan bidt
Een man kruipt onder een schaap dat geofferd wordt
Een ritueel waarbij de sjamaan alle deelnemers in de nek stompt om vastzittende energie los te maken
De volgelingen van de sjamaan wassen zich in de rivier na de qurban
Aksulu komt al drie jaar lang regelmatig bij Bifatima
De sjamaan reinigt een van de volgelingen door hem met een schapenlong te slaan
Bifatima houdt een schaapslong vast. De tekst op de muur zijn dingen waarvan ze verwacht dat ze aan de commune gedoneerd zullen worden
Een keer per maand scheert de sjamaan alle volgelingen kaal
Restjes van het ritueel worden vaak aan de hond gevoerd
Bifatima neemt haar volgelingen mee op bedevaart naar heilige plekken
De volgelingen bezoeken het mausoleum van Khoja Ahmed Yasawi, een soefistische leider
Bifatima bidt voor het mausoleum van Khoja Ahmed Yasawi
Avondgebed op de Heilige Heuvel
Bifatima met een paar Russische volgelingen
Jumagali, de rechterhand van Bifatima
Leden van de commune
Een volgeling die onder het schaapsbloed zit drinkt thee na de qurban
Nachtelijke meditatie in een ondergrondse moskee
De weg naar Ungurtas
