Blut zijn is een ziekte bij Underearners Anonymous

Dit stuk verscheen eerder op VICE.com Canada.

Mijn bipolaire stoornis was opgelaaid, en hij was weer aan het wegebben toen mijn therapeut me aanraadde langs te gaan bij een bijeenkomst van de Australische Anonieme Onderverdieners: Underearners Anonymous. Zoals bij veel mensen met een bipolaire stoornis, hadden mijn creditcardschulden zich in mijn hypomanische fase opgestapeld. Terwijl de manie vervaagde, werd ik depressief en lukte het me niet om naar mijn werk te gaan. Uiteindelijk moest ik stoppen met werken, want ik kon niet meer uit bed komen. Ik was blut, maar voorbij de leeftijd waarop het nog wel schattig is om blut te zijn. Dus ik ging langs bij een bijeenkomst in mijn buurt.

Ik trof een diverse groep van berooide artiesten, acteurs die tijdelijk geen klussen hadden en werkloze PhD-studenten. De meesten waren ouder dan ik, boven de dertig. Een paar leden vertelden over hun problemen van de afgelopen week: de huur niet kunnen betalen, te laat zijn met rekeningen aflossen, continu werken maar niet op tijd betaald krijgen – allemaal bijproducten van de “ziekte” die onderverdienen heet. Aan het eind stonden we in een kring, hielden we elkaars handen vast en voelde ik me beter, omdat ik had toegegeven dat ik een beschamend probleem had. Maar het idee dat ik zélf dat probleem was, vond ik maar niks.

Underearners Anonymous (UA) is “een lotgenotengroep voor mensen die ofwel te weinig geld verdienen om in hun behoeften te voorzien, ofwel hun potentieel niet kunnen benutten,” zegt de 30-jarige Jeremy uit Sydney, die drie jaar lang lid is geweest, en zijn achternaam privé wil houden om zijn carrièreperspectieven te beschermen. UA is onderdeel van een verzameling van 12-stappengroepen die allemaal door hun eigen leden gerund worden – Workaholics Anonymous en Debtors Anonymous bijvoorbeeld. De laatste groep is uitsluitend bedoeld om mensen te helpen van ongedekte schulden af te komen. “Maar,” legt Jeremy uit, “sommige mensen hebben financiële problemen, zonder dat ze ooit in de schulden raken.”

De algemene opbouw van Underearners Anonymous is dezelfde als die van de andere 12-stappenprogramma’s, en veel van de kernprincipes komen overeen met die van Alcoholics Anonymous. In een deel van de bijeenkomst kunnen leden hun voortgang of problemen met elkaar bespreken, gevolgd door een toespraak en daarna een slotgebed. “De meeste mensen komen naar UA omdat ze een chronisch geldgebrek hebben,” zegt Jeremy. “Toen ik bijvoorbeeld bij UA ging, kon ik mijn huur nauwelijks betalen. Bij onverwachte uitgaven moest ik wanhopig bij familieleden aankloppen voor leningen.”

UA biedt een omgeving waar onderverdieners en achterblijvers steun kunnen vinden, in een gemeenschap die “het belang van zelfredzaamheid benadrukt,” zegt Jeremy. “En we kijken hoe je kunt voorkomen dat je jezelf verliest in het najagen van geld of prestige. [UA] gebruikt het 12-stappenplan om mensen te helpen zichzelf los te maken van de emotionele barrières, zodat ze zichzelf kunnen bevrijden uit hun hopeloze situatie.”

De groep werkt niet met seminars over persoonlijke financiën en budgetten: de focus ligt op strategieën om gedrag te corrigeren dat ten grondslag zou liggen aan chronisch onderverdienen. Bij de bijeenkomst leerde ik dat onderverdieners vaak bepaalde gedragspatronen hebben. Ze werken te veel voor te weinig geld, kunnen geen prioriteit geven aan betaald werk of stellen steevast alles uit. Volgens de UA-website zijn er nog andere symptomen: “zich vastklampen aan nutteloze bezittingen” bijvoorbeeld, uit angst dat er niet genoeg geld zal zijn voor vervangende spullen. Ook sociale isolatie wordt genoemd, en fysieke kwalen door een constante cyclus van overwerk en uitputting, wat het op zijn beurt weer lastiger maakt een duurzame inkomstenstroom te genereren.

Patronen van zelfondermijnend gedrag komen ook veel voor bij leden: het lukt leden bijvoorbeeld niet om afspraken na te komen die vooruitzicht bieden op werk. Toen Jeremy zich bij UA aansloot, leefde hij van een uitkering en werkte hij meer dan 50 uur per week aan bedrijfjes die hem geen geld opleverden. “Hoe harder ik werkte, hoe dieper ik zonk,” zegt hij. “Ik sliep nauwelijks en mijn creditcardschulden stapelden zich op. Ik had een paar jaar daarvóór nog bij Debtors Anonymous gezeten, dus een deel van de schulden was afgelost, maar ik kon mezelf niet volledig uit de schulden werken. Dat was ook niet echt verrassend. Het is lastig om schulden af te lossen als je jaarsalaris zo laag is.”

Jeremy heeft de 12 stappen van het programma doorlopen. “Langzaam ben ik er weer bovenop geklommen en uiteindelijk ging het écht veel beter”, zegt Jeremy. “Ik heb mijn droombaan gevonden en mijn bedrijf werd eindelijk winstgevend. Ik ben van 30,000 dollar per jaar naar bedragen van dik zes cijfers gegaan.” Nu is zijn doel in het programma om eindelijk financieel onafhankelijk te worden en “mijn kwaliteit van leven te verbeteren, zodat ik fatsoenlijk kan verdienen zonder zo veel te hoeven werken.”

UA-leden beschrijven onderverdienen als een “ziekte”, of een “procesverslaving”, zoals Jeremy het noemt. Maar dat is een ietwat misplaatste kijk op de manier waarop sommige mensen daadwerkelijk blut zijn geworden. Jeremy is wit en komt naar eigen zeggen uit een “bevoorrecht” milieu. Hij had toegang tot “uitstekende opleidingsmogelijkheden” toen hij opgroeide en stelt dat de meeste blokkades in zijn financiële succes bij hemzelf zijn ontstaan. Hij erkent echter dat onderverdienen niet uitsluitend voorkomt bij “gekwelde narcisten” die “verslaafd zijn aan mislukking”, zoals Caroline Durlacher de leden van UA typeerde in The New Inquiry in 2016.

“Ik weet dat er een hoop mensen zijn voor wie het veel moeilijker is om de situatie naar hun hand te zetten. Dat kan komen door financieel misbruik door een partner, door huiselijk geweld, rassendiscriminatie, genderdiscriminatie, gezondheidsproblemen of stupide overheidsbeleid waardoor vluchtelingen niet kunnen werken,” zegt Jeremy. “Dergelijke situaties zijn zwaar klote en veel lastiger te overkomen.”

Jeremy zegt dat UA niet zozeer bedoeld is – of bereid is – om grotere, structurele problemen aan te pakken die mensen ervan weerhouden geld te verdienen. “De algemene visie van UA is dat er acties zijn die mensen kunnen ondernemen om hun situatie te verbeteren, ongeacht de oorzaak van het onderverdienen. Dat kan een beetje naïef overkomen. En het houdt de mythe van de meritocratie in stand.”

Hoewel UA het ultieme redmiddel kan zijn voor mensen zoals Jeremy – in die zin dat het financiële stabiliteit koppelt aan een soort van spirituele bewustwording – heeft het 12-stappenprogramma weinig te bieden aan mensen die in armoede leven en die slachtoffer zijn van sociaal opgelegde, structurele blokkades waar ze zelf weinig invloed op hebben. Het idee van een hogere macht is een centraal onderdeel van veel 12-stappenprogramma’s, maar is spiritueel en moet vooral “onvoorwaardelijke steun en liefde bieden” wanneer sommige problemen “het menselijke kunnen echt lijkt te ontstijgen”. De insteek van de groep – onderverdienen als “individuele ziekte” of een “persoonlijke fout” – bagatelliseert het probleem van generationele armoede: een probleem van de gehele mensheid, waar spiritualiteit niet per se een oplossing voor biedt. En Jeremy erkent dat het kleinerend en zinloos kan zijn om mensen te vertellen dat ze gewoon harder hun best moeten doen.

“Ik ken een boel mensen die gestopt zijn met 12-stappenprogramma’s en die hun herstel hebben volgehouden, of zelfs hebben verbeterd. Andere mensen stoppen en komen later in een nog slechtere staat terug,” zegt hij. Ook beschrijft hij de angstmechanismen waardoor veel leden blijven terugkomen terwijl ze geen echte verbetering doormaken: ze zijn bang dat ze zullen “vervallen in oude gewoontes” als ze stoppen met het programma.

Zelf ben ik na vijf bijeenkomsten gestopt. Misschien waren dat er te weinig om echt vooruitgang te kunnen boeken, maar ik zag er geen nut in om terug te gaan naar een deprimerend uur van reflectie op alle redenen waarom ik een blut misbaksel met een “ziekte” zou zijn. Ik wíst dat ik een ziekte had – opgroeien met emotionele instabiliteit en een onbehandelde bipolaire stoornis is de reden waarom ik überhaupt in die groep terechtgekomen was. Wat ik nodig had was niet zozeer God, als wel dat ik mijn rekeningen ging betalen en een baan zocht.

Toch ben ik blij dat ik erheen ben gegaan. Ik heb nu een baan en ik neem medicijnen. Ik ben nog steeds bezig de winkelschulden van mijn hypomanische periode af te lossen, maar dat doe ik consistent en op tijd. Ik hou mijn inkomsten en uitgaven bij, hou me aan mijn budgetten en met de hulp van een paar online cursussen heb ik een plan gemaakt om te kunnen gaan sparen. “Naarmate het herstel van een onderverdiener vordert, wordt geld steeds minder een zorg en komt de focus te liggen op prestatie,” zegt Jeremy. “Je kunt immers geen gezondheid en geluk kopen met geld.”

Nee, dat kan niet. Maar het helpt wél.

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: