“Wie niet horen wil, moet maar voelen.” Zo luidt vandaag, 6 december, het motto voor vrouwen en kinderen op Ameland. Daar vieren ze namelijk Sunneklaas: een geheimzinnig feest waarbij gemaskerde mannen de straat op gaan, op hoorns blazen en met stokken op de grond slaan. Vrouwen en minderjarigen mogen niet naar buiten, want dan worden ze terug naar huis gejaagd of zelfs geslagen.
Dat haast niemand ooit van Sunneklaas gehoord heeft, komt omdat Amelanders er alles aan doen om te voorkomen dat het uitlekt. “Het is geen feest voor pottenkijkers,” zoals ze zelf zeggen. Rond deze dagen vertonen ze dan ook een godsgruwelijke hekel aan nieuwsgierige vastelanders, toeristen en kutjournalisten. Ze stellen geen hotels beschikbaar en waarschuwen je bij de boot alvast met strooibiljetten voor ‘minder plezierige ervaringen’.
Videos by VICE
Vaak worden journalisten hardhandig weggejaagd. Van een aantal is de opnameapparatuur al geconfisqueerd toen ze het eiland weer wilden verlaten. Bewegend beeld is er dus amper. Zelfs op YouTube is er geen kaas van te maken.
Gelukkig is er een eikel op Flickr die eens de hele avond een flinke flitser op iedereen z’n gemaskerde bakkes projecteerde en ermee wegkwam.
“Oprotten.”
Boe!
Ook geschreven stukjes over Sunneklaas jagen Amelanders op de kast. Of zoals een Amelandse jongen ons aan de telefoon vertelde toen we hem vertelden dat we er een artikel over wilden schrijven: “Ik had maar niet geprobeerd hier een stukje over te maken als ik jullie was.” Marginaal blogfiguur Rolandow schreef er als één van de weinigen wel wat zinnetjes over. Dat moest hij direct bekopen met een hoop woedende eilanders:
“jimme motte allemaal jimme koppe houwe over ons sunneklaas begrepen jim motte ramadamgaan vieren!” – visser
“jou lijfspreuk sunneklaas is voor allemaal klopt van geen kant sunneklaas is namelijk alleen voor de amelanders. ps: en als ik je op de sunneklaas dagen tegen kom zou ik maar hard rennen want ik laat geen spaan van je heel.” – rolandow hater
“zak stront” – ameland :)
Dit is wat er bekend is over Sunneklaas. Officieel begint het ritueel om 17:00. Dan gaat alle verlichting op Ameland uit. Wie zijn licht aanlaat krijgt als cadeau een ingetikte of geverfde ruit. Vervolgens gaan mannen in lakens gehuld en bewapend met stokken de straat op voor het ‘banevegen’. Witte schimmen razen dan in het aardedonker over straat, blazen op hun hoorns (het ‘gnorren’) en slaan alle vrouwen en minderjarigen naar huis.
Om te checken of vrouwen en kinderen zelf niet onder die lakens zitten, doen ze het zogenaamde ‘fûskje’, waarbij ze elkaar als test stevig de hand drukken. Anders worden ze alsnog naar huis gejaagd. Een Amelands meisje dat verder niet wilde meewerken aan dit artikel vertelde dat er eens een vrouw ontmaskerd werd die zich als man voordeed. “Dat was in Hollum. In dat dorp wordt het meest traditionele feest gegeven. Die vrouw heeft echt flink klappen gekregen.” Bedankt, meisje dat niet wilde meewerken!
“Kijken of je geen echte paddenstoel bent. Anders knuppel ik je hoogstpersoonlijk terug naar Super Mario Land.”
Ongeveer twee uur later begint het echte feest. De mannen doen maskers op en verkleden zich en gaan dan langs de vrouwen die zich inmiddels gegroepeerd hebben in ‘open huizen’. Ook dan testen de mannen elkaar nog voor de zekerheid met het fûskje.
Je moet er wat voor doen, maar dan luisteren ze tenminste wel een keertje.
Eenmaal in zo’n open huis tikken de gemaskerde mannen (‘omes’ geheten) met de stok op de grond. De vrouwen moeten dan een dansje doen of er overheen springen. Soms wordt er ook gewoon met elkaar gedanst. Of de vrouw wordt in de maling genomen. Soms drinken ze een borrel samen. Kortom: een hoop onsamenhangende gebeurtenissen. Hier een plaatje van een open huis:
Bwèèèèèp (maar dan angstaanjagend en heel hard).
Wat hier zo leuk aan is? Paul Vogt (één van de weinige mensen die dit feest heeft mogen documenteren) verklaart: “Ze leven er maanden naartoe op dat eiland. Het is de lol dat je elkaar niet herkent. Zelfs eigen familieleden herkennen elkaar niet. Om nog onherkenbaarder te zijn, zet iedereen een kopstem op. In Hollum vindt er ook geen demasqué plaats, zodat sommigen er nooit achter komen wie precies wie was, terwijl je wel echt contact met elkaar hebt.”
Maar voordat je denkt, wat een gedoe om dat misogyne inteeltcarnaval, willen we wel graag duidelijk maken dat Sunneklaas veel dieper gaat dan dat. Het stamt vanuit een voorchristelijke Sinterklaastraditie waarin mensen duivels probeerden te verjagen. Daarmee is het één van de laatste eeuwenoude rituelen die ons land rijk is, terwijl onze eigen traditie op het vasteland inmiddels allang is vertroebeld door het Rooms-Katholicisme, slavernij, commercie en vraatzucht. Nu het authentieke aspect van Sunneklaas ook dreigt te verdwijnen door bemoeizucht van de vastelanders (zoals WIJ) en de laagdrempeligheid van de hedendaagse media, kunnen we ons de paranoia van de eilanders enigszins voorstellen. Dus bij dezen: fijn Sunneklaas de komende eeuwen! En mep niet te hard!
