In de oorlog tegen de Islamitische Staat is deze week een belangrijke overwinning behaald. De stad Raqqa – vaak de hoofdstad van IS genoemd – in het noorden van Syrië werd namelijk heroverd. Nu er een halt is toegeroepen aan de bezetting is het tijd om te kijken hoe de stad er bij ligt. Raqqa Is Being Slaughtered Silently, een journalistengroep die verslag doet van de misdaden van IS sinds zij het gebied in januari 2014 innamen, meldt dat meer dan 95 procent van de ooit zo bruisende stad is verwoest. “Hele families zijn onder puin bedolven, en we zijn nog steeds op zoek naar mensen die uit het niets verdwenen zijn,” zo vertelt Abdel Aziz al-Hamza, de woordvoerder van de groep, mij deze week.
De burgers die wel uit Raqqa zijn ontsnapt, en die dus ontsnapten aan de terreur van IS en de reeks aanvallen van de bevrijders hebben overleefd, leven ondertussen onder erbarmelijke omstandigheden in vluchtelingenkampen op het platteland. Sinds de herovering in juni begon, zijn er in totaal al ongeveer 450.000 inwoners uit de stad weggevlucht, zegt Hamoud al Mousa, een ander lid van Raqqa Is Being Slaughtered Silently. Abdel Aziz geeft aan dat er alleen al in het Ain Aissa-kamp, 50 kilometer ten noorden van Raqqa, zo’n 100.000 mensen leven.
Videos by VICE
IS lijkt de afgelopen weken, toen de nederlaag aanstaande was, te hebben bedacht zoveel mogelijk burgers te vermoorden. Er zijn op bijna elke hoek van de straat landmijnen gelegd: “Ze stopten bommen in koelkasten, wasmachines, badkamers, potten. Overal waar je je maar kan voorstellen,” vertelt Abdel Aziz. “We krijgen bijna dagelijks een bericht van iemand die wordt gedood door een landmijn terwijl hij zijn eigen huis in probeert te komen. Een vriend van mij is laatst omgekomen terwijl hij de deur van zijn huis opendeed.”
Hoewel de terreur van ISIS goed is gedocumenteerd, zijn enkele huidige en voormalige inwoners gefrustreerd dat men nu met het idee leeft dat de herovering van Raqqa een soort goddelijke ingreep was. Ze zijn bang dat de stad haar reputatie als een activistisch anti-Assad broeinest zal verliezen.
Nog geen twee jaar nadat de Syrische Revolutie begon in 2011, was Raqqa volledig onafhankelijk. Zaina Erhaim, een prijswinnende Syrische journaliste, herinnert zich burgerorganisaties in de stad die “werkten aan dingen die als taboe werden beschouwd door de Syrische overheid — dingen als vrouwen- en mensenrechten, vrijheid van meningsuiting en journalistiek.”
“Ze hadden zelfs tientallen lokale kranten die overal kritiek op hadden, ook op de gewapende groepen die Raqqa overnamen,” vertelt ze me.
Inwoners zijn nu bang dat groepen rebellen de stad zullen innemen en haar zullen heropbouwen en herinrichten naar hun eigen inzicht. Waarschijnlijk zullen zij hun stad dan niet meer herkennen.
“Ik heb gemengde gevoelens over de herovering,” zegt een voormalig inwoner van Raqqa, die vanwege zijn veiligheid anoniem wilde blijven. “Ik wil heel graag IS vernietigd zien worden, maar tegelijkertijd is er nu niets meer om naar terug te keren. De stad is weg. Zij zal verwoest blijven, want niemand zal haar binnenkort gaan herbouwen.
Enkele andere voormalig inwoners vrezen dat de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF), de rebellen die de herovering van de stad leidden, Raqqa nu zullen bezetten. Ze zijn bang dat er opnieuw— al is het veel milder — mensenrechten overtreden zullen worden.
“Als radicale groepen de leiding hebben over een zogenoemde bevrijding, brengt dat geen blijvende vrede,” zegt een vluchteling uit Raqqa die nu in Turkije woont. “Het zal Irak en Syrië niet verlossen van de versplintering en het gebrek aan onderling vertrouwen, gevoed door IS in de afgelopen vier jaar. Daarom weiger ik het een bevrijding te noemen.”
Toch zijn er Syriërs die de luchtaanvallen die hun huizen verder vernielden als een noodzakelijk kwaad zien. “Helaas was dit nodig om IS uit Raqqa te krijgen,” vertelt een andere Syrische vluchteling. “Ik kan geen andere manier bedenken om ze te verjagen uit hun zogenaamde hoofdstad.”
Tegelijkertijd hebben de door de VS geleide bombardementen, waarbij honderden burgers zijn omgekomen, geen vruchtbare bodem achtergelaten voor de toekomst. “Ik ben bang dat deze burgers geradicaliseerd zijn nadat ze dit allemaal hebben meegemaakt,” voegt de vluchteling toe.
“Het gebruik van extreem geweld is wat sommige Syriërs radicaliseert. Het zou me niet verbazen als deze burgers, die hun hele familie begraven zagen worden door Amerikaanse bommen, ook radicaliseren. Mensen zijn moe en helemaal klaar met deze oorlog.”
