Waarom hebben insecten gay seks?

Foto door Vvillamon, via Flickr

Decennialang hebben biologen homoseksueel gedrag in de natuur geobserveerd en vastgelegd. De beroemde ontdekkingsreiziger George Murray Levick schrok zo van de “ongelofelijke perversiteit” tussen mannelijke Adelie pinguïns dat hij de aantekeningen van zijn onderzoek maar liefst honderd jaar voor ons achterhield. De walgende avonturier spreekt, zich ontdoend van iedere vorm van objectiviteit, van “hooligans” nadat hij in detail beschreven heeft hoe de pinguïns elkaar verkrachten, de jongen mishandelen, niet schuwen voor de nodige necrofilie en volop homoseksuele relaties met elkaar aangaan.

Nadat deze observaties door onze culturele vooroordelen lange tijd verzwegen werden, heeft recentelijk onderzoek aangetoond dat een groot deel van het dierenrijk zich blijkbaar bezighoudt met allerhande vormen van seks, zonder dat dit het voortplanten als doel dient. Terwijl ook de bewijzen dat seksen met hetzelfde geslacht in het dierenrijk volop voorkomt zich opstapelen, kwamen wetenschappers met tal van verklaringen waarom gay seks de evolutie ten goede komt, ondanks het feit dat er geen kindjes door gemaakt zullen worden. Sommige onderzoekers veronderstellen bijvoorbeeld dat een orgasme op welke manier dan ook een prima manier is om het sperma vers te houden, waar anderen geloven dat dieren de oefening prima kunnen gebruiken, of menen dat seks met hetzelfde geslacht de sociale band versterkt en een hiërarchische structuur in stand houdt. Weer andere wetenschappers suggereren dat de dieren het gewoon voor de lol doen.

Uit observaties in het lab blijkt dat maar liefst 85 procent van de mannelijke insecten andere mannen anaal neemt. Een nieuwe studie oppert dat de reden dat gay seks onder insecten zo populair is misschien wel gewoon komt doordat de beestjes het verschil tussen man en vrouw niet zien. In een stuk dat onlangs gepubliceerd werd in het wetenschappelijke tijdschrift Behavioural Ecology and Sociobiology, halen de biologen Inon Scharf van de Tel Aviv universiteit en Oliver Martin van het ETH Zurich de “evolutionaire paradox” van seks met hetzelfde geslacht onderuit. Zij merken op dat “de gevolgen” van gay seks duidelijk zijn maar dat “de positieve bijdrage zich nog moet uitwijzen”. 

Na een analyse van studies die het seksleven van 110 verschillende insectensoorten vastlegden, zeggen de onderzoekers dat ze geen bewijs kunnen vinden van opzettelijk homoseksueel gedrag van insecten. Ze concluderen dat de insecten gewoon intens geil zijn en simpelweg geen zin hebben om even te checken van welk geslacht degene waarop ze hun lusten botvieren eigenlijk is. Ze hebben nooit een behoorlijk vermogen ontwikkeld om een vruchtbaar vrouwtje te onderscheiden van een willekeurig passerend mannetje, en soms doen ze het zelfs gewoon met een vrouwtje dat van een geheel andere soort is. Zelfs levenloze objecten zijn niet veilig (de wellustige Australische juweelkever staat bekend om het neuken van onweerstaanbare bierflesjes).

Deze tactiek van “alles neuken wat los of vast zit”, is volgens Scharf en Martin toch dienstig. Hoe meer de insecten in de rondte neuken, hoe groter de kans dat ze ook een keer raak schieten en een vrouwtje bevruchten. Schard en Martin schrijven dat er geen bewijs is dat deze neuken-of-je-nu-wil-of-niet-strategie onderdeel is van elk homoseksueel verlangen. Het is eerder het gevolg van een simpele berekening: “Het is vervelender dat je misschien een mogelijk vruchtbare paring met een vrouwtje misloopt, dan dat je per ongeluk met een mannetje staat te seksen.” 

Ik sprak met Inon Scharf over het libido van een insect, over vergelijkende dierenstudies en over hoe klote het moet voelen om een verkeerd gekozen lustobject te zijn voor insectenmannetjes. 

VICE: Waarom zouden insecten geen beter vermogen hebben ontwikkeld om geslachten te onderscheiden? Bestaan er ook voordelen van deze “hiermee moet het wel lukken”-mentaliteit waar wij van kunnen leren?

Inon Scharf: Dit doet me denken aan het grappige gezegde: “Het is beter om rijk en gezond te zijn dan ziek en arm.” Natuurlijk is het beter om geslachten 100 procent van elkaar te kunnen onderscheiden en homoseksuele paringen te voorkomen (als we er vanuit gaan dat het inderdaad een vergissing is). Dieren zijn echter niet perfect, en er zijn veel verschillende wisselwerkingen in de natuur. Neem nou de wisselwerking tussen nauwkeurigheid en snelheid. Snelle besluiten vergroten de kans op het maken van vergissingen. Het zou beter werken als je zowel snel als accuraat beslist, maar dat gebeurt meestal niet. Soms zijn snelle keuzes veel nuttiger dan trage en zorgvuldige keuzes. Dit kan hier ook het geval zijn. Stel je twee mannen voor. De een maakt 100 procent accurate keuzes qua sekspartner (en kiest alleen vrouwen), en de ander maakt een paar fouten maar is veel sneller. Als er sprake is van extreme concurrentie, kan de man die veel sneller maar onnauwkeurige keuzes maakt, veel succesvoller zijn. Van deze wisselwerking wordt verondersteld dat het de variatie in de natuur verbetert. 

Wat levert de wetenschappelijke vergelijking van het gedrag tussen verschillende soorten op? Hebben de meeste genoemde insecten uit de verschillende studies niet een geheel andere bouw en verschillende gedragingen? Hoe hangt de seksualiteit van insecten samen met andere soorten in het algemeen?

Dat is een goed punt, en een vraag die kan worden gesteld bij elk vergelijkend wetenschappelijk onderzoek. Aan de ene kant heb je natuurlijk gelijk, elk organisme is uniek en heeft zijn eigen eigenschappen. Aan de andere kant is een belangrijk doel van wetenschap om beter zicht te krijgen op het leven, door bijvoorbeeld studies en soorten met elkaar te vergelijken en te kijken naar veelvoorkomende gevallen (ieder uniek organisme in acht nemend). Kortom, generalisaties zijn heel belangrijk in de biologie, zelfs als dat ten koste van de nauwkeurigheid is. 

Hoe zit het met de insecten die worden gepenetreerd door andere mannetjes? Zijn er nadelige gevolgen voor insecten die voor vrouwtjes worden aangezien en worden bereden?

Ja, die zijn er, al is er niet veel over bekend. Allereerst kost het ze tijd, die ze veel beter kunnen steken in andere activiteiten (zoals het paren met vrouwtjes). Dat is vooral belangrijk als hun leven of de paringsperiode kortstondig is. Daarnaast kunnen ze gewond raken doordat het allemaal simpelweg niet past of doordat ze zich verzetten. Ten slotte kunnen ze geïnfecteerd raken met een SOA zonder dat er ook maar iets positiefs tegenover staat (zoals bijvoorbeeld het overdragen van hun sperma op een vrouwtje). 

@roseolm

Meer over seks in de dierenwereld:

VIDEO: Colombiaanse ezelminnaars

Dolfijnen zijn verschrikkelijke dieren, hier is waarom

De Duitse overheid wil verbieden dat deze gast zijn hond paalt