We leven in een wereld die ontworpen is voor en door mannen

In maart 2019 moest NASA de eerste all-female ruimtewandeling ooit op het laatste moment annuleren. Astronauten Anne McClain en Christina Koch konden niet allebei de ruimte in, omdat er slechts één pak beschikbaar was dat geschikt was voor vrouwenlichamen. McClain moest de ruimtewandeling dus opgeven.

Of het nu bedrijven of overheden zijn: wanneer ontwerpers en onderzoekers kijken naar welke behoeftes gebruikers zoal hebben, baseren ze zich over het algemeen op de lichamelijke kenmerken en karakteristieken van een witte man van tussen de 25 en 30 jaar, die 70 kilogram weegt. Deze standaardnormen zijn mannelijk omdat het ook grotendeels mannen zijn die al onze dagelijkse gebruiksvoorwerpen ontwerpen. Dezelfde gebreken dreigen nu ook in allerlei 'slimme' algoritmes te belanden.

Aangezien de ruimtewandeling van vorig jaar bewijst dat zelfs NASA met problemen te kampen heeft op dit gebied, kan je er wel vanuit gaan de lijst van slecht aangepaste voorwerpen enorm lang is. Deze vorm van seksisme is springlevend: sommige voorwerpen zijn zo ongeschikt voor vrouwen dat de situaties die ze veroorzaken levensgevaarlijk kunnen zijn voor hen.

In feite is dit een verhaal over de onzichtbaarheid van vrouwen, wiens behoeften simpelweg worden vergeten in het ontwerp- of onderzoeksproces. De Britse journalist Caroline Criado-Perez heeft er drie jaar onderzoek aan gewijd, wat resulteerde in haar boek "Invisible Women: Exposing Data Bias In A World Designed For Men".

Hieronder tonen we je een aantal van de voorbeelden uit dat boek, en een paar andere voorbeelden die we zelf verzamelden, omdat de lijst van de enkel op mannen gebaseerde ontwerpen en diensten helaas nog steeds pijnlijk lang is.

Crashtestdummy's worden ontworpen op basis van de gemiddelde grootte van een man. De overgrote meerderheid daarvan houdt dus geen rekening met de (nogal andere) lichaamsbouw van vrouwen, en dat heeft uiteraard dramatische gevolgen. Volgens een onderzoek van het Centrum voor Biomechanica van de Universiteit van Virginia hebben vrouwen bij een botsing 71% meer kans op een licht letsel, 47% meer kans op ernstige verwondingen en 17% meer kans om te overlijden dan mannen onder vergelijkbare omstandigheden.

De recente opkomst van vrouwelijke crashdummy's zou daar wel verandering in brengen, zou je denken, maar helaas is dat niet het geval. De vrouwelijke dummy's worden meestal enkel op de passagiersstoel getest, en niet als bestuurder. En daarnaast zijn de 'vrouwelijke' crashpoppen eigenlijk gewoon mannelijke modellen waarvan de verhoudingen verkleind zijn, in plaats van dummy's die werkelijk gebaseerd zijn op het vrouwelijke lichaam. Welke lichamelijke verschillen tussen mannen en vrouwen hebben dan juist een impact op hun veiligheid? "Wij vrouwen hebben een andere verdeling van de spiermassa, een lagere botdichtheid en een andere afstand tussen onze wervels. En laat al die verschillen nu net van cruciaal belang zijn voor het aantal verwondingen dat mensen oplopen bij verkeersongevallen," verklaart Caroline Criado-Perez in haar boek.

Naast het feit dat het op ethisch vlak ronduit walgelijk is, blijkt gezichtsherkenningstechnologie ook nog eens één grote seksistische en racistische mislukking te zijn. Het beruchtste voorbeeld daarvan is de gezichtsherkenningssoftware van Google Photos die in opspraak kwam nadat het twee Afro-Amerikanen bestempelden als gorilla's.

Rekognition, de facial recognition software van Amazon, is in hetzelfde bedje ziek. Volgens Joy Buolamwini, een digitale activist van het MIT Media Lab, heeft Rekognition moeite om gezichten van vrouwen te herkennen, al helemaal als ze zwart zijn. Het succespercentage bedraagt 100 procent voor witte mannen, 98,7 procent voor zwarte mannen, 92,9 procent voor witte vrouwen en slechts 68,8 procent voor zwarte vrouwen. Ook Oprah Winfrey is daar geen uitzondering op: op deze foto van haar ziet Amazon's Rekognition 'met 76,5 procent zekerheid een man'.

Op het eerste zicht lijken deze tests nog ver weg van ons dagdagelijks leven, maar in feite zijn we al gevaarlijk dicht bij een tijdperk gekomen waarin alle veiligheid gebaseerd zal zijn op gezichtsherkenningstechnologie. Het ergste valt nog af te wachten: zullen zelfrijdende auto's en hun voetgangersdetectiesystemen zwarte mensen wel kunnen herkennen? Ook op dat vlak zijn de eerste resultaten niet veelbelovend.

Aan het einde van haar studie doet Joy Buolamwini een oproep aan Amazon: stop onmiddellijk met het gebruik van gezichtsherkenning en elk ander type van gezichtsanalysetechnologie in alle gevoelige of mogelijks gevaarlijke situaties; zoals wanneer de technologie gebruikt wordt door politiediensten of als overheidstoezicht.

Dat telefoons geen knoppen meer hebben, en je niet meer vier keer op de '7' toets moet drukken om de letter 'S' te typen, lijkt op het eerste zicht een goede zaak. Maar steeds groter wordende touchscreens hebben zo hun eigen uitdagingen.

Uiteindelijk wil je een zo groot mogelijk scherm voor optimaal visueel comfort, terwijl je je smartphone toch met één hand wil kunnen gebruiken. Dat vrouwen meestal kleinere handen hebben dan mannen, wordt door smartphoneproducenten maar al te graag vergeten. De gemiddelde schermdiagonaal van 14 centimeter (of 5,5 inch) is namelijk gebaseerd op de de gemiddelde grootte van een mannenhand.

Naast het risico om je telefoon te laten vallen en met een beetje pech een heel maandloon voor je neus naar de klote te zien gaan, kan het gebruik van een te grote telefoon ook spier- en gewrichtsproblemen veroorzaken. Dat zijn niet bepaald leuke vooruitzichten in een wereld waarin we allemaal belachelijk veel tijd doorbrengen met een smartphone in onze hand.

Dit voorbeeld is bijzonder schrijnend, aangezien er juist méér situaties zijn waarin vrouwen naar het toilet moeten gaan, zoals menstruatie of het feit dat zij vaker blaasontstekingen oplopen. En toch maakt de manier waarop wc's ontworpen zijn het vrouwen niet makkelijker in deze (nood)situaties, integendeel zelfs.

Dat wachtrijen langer zijn aan de vrouwenwc's, komt heus niet omdat ze daar nog zo graag wat blijven kletsen. Het komt simpelweg omdat de oppervlakte voor mannen- en vrouwenwc's in praktisch elk gebouw even groot is, maar vrouwencabines veel meer ruimte innemen dan de urinoirs op de mannenkant.

Ook op vlak van wc-gelijkheid is er dus nog heel wat werk aan de winkel. In juni 2005 ondertekende Michael Bloomberg, de toenmalige burgemeester van New York, de Women's Restroom Equity Act, die voorschrijft dat er twee keer zoveel toiletten voor vrouwen moeten zijn als voor mannen. De meeste van die maatregelen zijn echter alleen van toepassing op nieuwe gebouwen, aangezien het aanpassen van bestaande gebouwen vrij complex kan zijn.

In oktober 1997 staat de Londense agent Nina Mackay op het punt een man in zijn huis te arresteren. Voordat ze binnenvalt, trekt ze haar kogelvrije beschermingsvest uit. De vest zit namelijk zo slecht dat ze er de deur niet mee kan inrammen. Eens ze, zonder kogelvrije vest, in het appartement belandt, steekt de verdachte, een paranoïde schizofreen, Mackay meteen in de buik en doodt haar daarmee.

Twee jaar later verklaart een andere Britse politieagent, Jackie Smithies, een borstverkleining te hebben ondergaan om zich minder oncomfortabel te voelen in haar kogelvrije beschermingsvest, die ze verplicht moet dragen tijdens haar dienst. Al was het een persoonlijke beslissing, ze had niet echt een keus als ze dezelfde job wilde blijven uitoefenen.

Daarop besloot de politie nieuwe vestmodellen te ontwerpen. Maar volgens een rapport gepubliceerd door het Trade Union Congress (TMC), een vakbondsorganisatie, heeft dat de problemen nog niet verholpen. De vesten veroorzaken nog steeds bij heel wat vrouwen klachten aan de borst, schouders, rug, nek of heupen.

Hoewel vrouwen nog steeds in de minderheid zijn in hogere functies, vormen ze over het algemeen wel de helft van het totale personeel van een bedrijf. Ook op werk worden vrouwen benadeeld, toont het Fanger-model aan, dat de ideale temperatuur berekent voor mensen aan de hand van hun omgeving, kledij en activiteit.

Nochtans is het metabolisme van vrouwen trager als dat van mannen, waardoor vrouwen zich pas bij een temperatuur van vier graden meer (oftewel 25 graden) even comfortabel voelen als mannen bij 21 graden.

Volgens de "Battle for the Thermostat" studie zou je baas er voordeel uit halen om af te wijken van de Fanger-standaard: de temperatuur met één graad verhogen zou de prestaties van vrouwen op vlak van wiskundig en cognitief denken, en ook hun verbale expressie verbeteren. De prestaties bij mannen zouden wel ietsje dalen, maar de productiviteit zou in totaal toch stijgen. Omhoog met die thermostaat dus.

Vrouwen riskeren meer dan enkel een verkoudheid op kantoor. Voor wie zich bijvoorbeeld op een werf waagt, blijft de uitrusting een belangrijk aandachtspunt. Dingen als veiligheidsschoenen, helmen, beschermende handschoenen en broeken zijn vaak nog steeds niet beschikbaar in aangepaste maten. Maar buiten het ongemak dat dat veroorzaakt voor vrouwen, is het ook gewoon onveilig: een slecht passend veiligheidsharnas of te grote veiligheidsbril kan nu eenmaal best ongewenste gevolgen hebben.

Verschillende merken doen wel hun best om hun assortiment ook aan vrouwen aan te passen. Maar aangezien er maar zo weinig vrouwen zijn die deze beroepen uitoefenen, besluiten maar weinig bedrijven om ook veiligheidskledij voor vrouwen aan te bieden.

In hun rapport adviseert de Britse vakbondsorganisatie TMC vrouwelijke werknemers om vragen over beschermende kleding te melden bij hun vakbond, maar ook om de job niet aan te nemen als de werkgever geen aangepaste kledij wil aanbieden.

In 2016 ontdekt taalonderzoeker Rachael Tatman dat Google's spraakherkenningssoftware eerder de stem van een man dan die van een vrouw correct kan herkennen, en dat kwam niet omdat het volume of de verstaanbaarheid van vrouwelijke stemmen slechter presteren. Het verschil ontstond simpelweg omdat spraakherkenningstechnologie beter wordt naarmate dat mensen er meer tegen spreken, en ze zo 'getraind' wordt. En omdat de onderzoekers die aan spraakherkenning werken, en die software dus trainden, vooral mannen zijn, kreeg de software vooral mannenstemmen te horen.

Bij het vergelijken van de prestaties van de spraakherkenningssoftware zag Tatman dat de automatische subtitles van YouTube 60% van de mannelijke stem correct ondertitelt, vergeleken met 47% van de vrouwelijke stem.

“Het is natuurlijk geen kwestie van leven of dood dat deze ondertiteling van YouTube verkeerd zijn. Maar er zijn ook toepassingen die heel wat meer gevolgen kunnen hebben, zoals medische dicteersoftware die gebruikt wordt om medische dossiers snel in te voeren. En dan heb ik het nog niet eens over de veiligheidskwesties van spraakherkenning in auto's,” zegt Tatman.

Het probleem van stemherkenning is eigenlijk nog veel groter: de UNESCO heeft een rapport gepubliceerd waarin ze keken naar de vrouwenstemmen die standaard geprogrammeerd staan op voice assistants zoals Siri of Alexa, en de genderstereotypen die daardoor in stand worden houden. Deze vrouwelijke spraakassistenten blijken namelijk het beeld van de dienstbare en onderdanige vrouw te versterken. En als ze geconfronteerd worden met vieze, verbale agressie; reageren de voice assistants vaak passief, of zelfs gewoon met wat humor. De UNESCO stelt dat "Amazon en Apple [wiens ingenieurs voornamelijk mannelijk zijn, red.], stellen dat mensen graag een mannenstem horen als het gaat om bevelen geven, en een vrouwenstem als het gaat om mensen te helpen.”

Ook bij autismestoornissen en hart- en vaatziekten worden vrouwen en mannen niet op dezelfde manier behandeld, simpelweg omdat deze ziekten altijd al in verband zijn gebracht met het mannelijke geslacht. Mannen hebben bijvoorbeeld vier keer meer kans om gediagnosticeerd te worden met autismespectrumstoornissen. Maar dat betekent niet perse dat dat minder vaak voorkomt bij vrouwen. Vrouwen hebben simpelweg heel verschillende symptomen, die de geneeskunde nog niet volledig heeft bestudeerd.

Het merendeel van medicijnen en therapieën wordt getest op mannen. Maar omdat de stofwisseling van de twee geslachten anders is, werkt de uiteindelijke behandeling duidelijk niet op dezelfde manier bij mannen en vrouwen. Een behandeling gericht op de verlaging van het cholesterolgehalte veroorzaakt bij vrouwen bijvoorbeeld bijwerkingen die bij mannen niet voorkomen: krampen of spijsverteringsproblemen, wat mogelijks lijkt op de klachten die zouden optreden bij een overdosis. Mogelijks, want daar zijn nog niet genoeg onderzoeken over gedaan.

Krijg elke week onze 10 beste verhalen gemaild: schrijf je nu in voor de gratis VICE-newsletter.

Volg VICE België op Facebook, Twitter en Instagram voor meer originele verhalen over alles wat ertoe doet in de wereld.