Volgens mij zit mijn vriendin in een ongezonde relatie. Hoe vertel ik het haar?

In Vraag het VICE beantwoorden we, met de hulp van psychologen, experts en ervaringsdeskundigen, jullie levensvragen.

Hoi VICE,

Een van mijn allerbeste vriendinnen, laat ik haar Elisa noemen, zit momenteel in een relatie die mij nogal onevenwichtig lijkt. Ik weet dat het woord ‘giftig’ te veel en te vaak wordt gebruikt, dus daar zal ik het niet over hebben, maar ik heb wel een paar vragen.

Ik heb hun relatiedynamiek de afgelopen twee jaar stukje bij beetje opgemerkt. Elisa’s partner, ik noem hem hier Robert, heeft de neiging haar te kleineren waar iedereen bij is. Ook zie ik Elisa eigenlijk nooit meer zonder dat Robert erbij is. Ik heb Robert vaak dingen als “je begrijpt er niets van” tegen haar horen zeggen, of hij neemt ongevraagd beslissingen voor hen beiden. 

Als dit gebeurt, maakt Elisa zich kleiner en glimlacht ze beteuterd, of ze haalt haar schouders op zonder echt iets terug te zeggen. Ik weet niet of ze dit ook doen als ze alleen zijn, maar het lijkt me niet gezond.

Elisa en ik kennen elkaar al een paar jaar. We zagen elkaar altijd veel, we gingen samen uit tot de zon opging en we belden elkaar ook de hele tijd. Zo ging dat ook toen Elisa en Robert net bij elkaar waren, toen alles nog geweldig leek. Nu zien en horen we elkaar steeds minder. Als ik Elisa nu mee uitvraag zegt ze dat ze al andere plannen heeft met Robert, of dat “Robert liever met z'n tweeën is”.

Voor de duidelijkheid, ik ben niet haatdragend. Ik herken de dynamiek omdat ik in het verleden soortgelijke ervaringen heb gehad. Maar als ik er met Elisa over praat, bagatelliseert ze de situatie. Ik wil niet dat onze vriendschap nog meer onder druk komt te staan, maar ik wil ook niet dat Elisa op een dag wakker wordt en zegt: “Maar waarom heb je me verdomme niet verteld wat je dacht?”

Dus, hoe bespreek ik de situatie zonder in een vermoeiende discussie te belanden? Zijn er manieren om pijnlijke dingen te zeggen zonder dat het voelt als een mes in de rug?

Bedankt,

A.

–

Hoi A,

Je aandachtige observaties betekenen dat je een goede vriendin bent, vooral omdat je informatie verzamelt voordat je overgaat tot handelen. Het is ook goed dat je weigert de term ‘giftig’ te gebruiken om deze relatie te beschrijven. Jij zou dat ook als een scherp oordeel ervaren als het werd gebruikt om jou te beschrijven. Je lijkt te begrijpen dat relaties complex zijn en dat disfunctioneel gedrag kan opduiken en na verloop van tijd ook weer kan verdwijnen.

Toch is het feit dat je vriendin in het openbaar door haar partner wordt vernederd een zorgelijke situatie. Volgens klinisch psycholoog en seksuoloog Dania Piras is het herhaaldelijk kleineren van een partner een schoolvoorbeeld van disfunctioneel gedrag dat om verschillende redenen in relaties voorkomt.

Op basis van je beschrijving zou het kunnen gaan om “een man-vrouwrelatie waarin helaas nog steeds sprake is van een genderkloof en paternalistische denkbeelden”, aldus Piras. Deze situatie kan ook het gevolg zijn van “het feit dat beide partners zijn opgegroeid in een omgeving waarin er veel werd gekleineerd”, zegt Piras. Helaas is niet iedereen die te maken krijgt met dit soort machtsdynamiek zich daarvan bewust, vooral niet als ze verliefd zijn of als ze onder sociale of culturele druk staan.

In ieder geval gaat de relatie tussen Elisa en Robert voorlopig gewoon door, dus waar we ons nu mee bezig kunnen houden is je persoonlijke ongemak over de situatie. De vraag die je jezelf moet stellen, volgens Piras, is: Wat wil je bereiken? Wat wil je echt zeggen?

Als je net iets bent begonnen met iemand, is het normaal om je op die persoon te concentreren en andere relaties op een lager pitje te zetten. Dat geldt vooral in veel monogame relaties die “de neiging hebben om onbewuste regels te volgen die deel uitmaken van mononormativiteit,” vervolgt Piras. “Prioriteit wordt gegeven aan de partner, vrienden komen later, ze staan een beetje aan de zijlijn.”

Tegelijkertijd kan de jaloezie van haar partner bijdragen aan de vervreemding die je voelt ten opzichte van je vriendin. Ongeacht geslacht en seksuele geaardheid kunnen sommige partners “zich bedreigd voelen door de nauwe intimiteit die we met iemand anders delen”, aldus Piras. Toch is dit een genuanceerde kwestie, dus je moet niet te snel conclusies trekken.

“Als je vriendin zich niet ongemakkelijk voelt of je niet om hulp heeft gevraagd, kun je niet verwachten dat je je gedachten vrijelijk kunt delen in een gesprek,” zegt Piras. Concentreer je op het oprecht uiten van je persoonlijke gevoelens. “Er is een verschil tussen een oordeel vellen over andermans relaties – ‘Hij behandelt je slecht, je moet hem verlaten’ – en communiceren hoe iets ons doet voelen.”

Volgens Piras zou je het gesprek kunnen beginnen met: ‘Sinds je met Robert bent, voel ik me een beetje aan de kant gezet. Ik mis de relatie die we hadden, ik zou je graag wat vaker zien. Wat denk jij? Wat vind je hiervan?’

Wat je ook zou kunnen proberen is Robert beter te leren kennen. Toenadering tot hem zou de afstand tussen jou en je vriendin kunnen verkleinen en hierdoor zou je de situatie grondiger kunnen evalueren. Uiteindelijk, als je nog steeds het gevoel hebt dat de relatie met Elisa problematisch is, kun je beginnen over je eigen ervaringen te praten en voorzichtig een paar vragen te stellen.

De meest zinvolle benadering van dit soort gesprekken ontstaat uit oprechtheid en eerlijkheid. “Het vereist een zeer sterk zelfbewustzijn en een redelijke mate van afstand om over je eigen ervaringen te kunnen praten zonder te impliceren dat dat bij de ander ook het geval is,” vervolgt Piras. “Je moet dat onthouden zodat je geen muren opwerpt.

Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen: ‘Als Robert je kleineert waar iedereen bij is, voel ik me ongemakkelijk omdat ik vind dat je met respect behandeld zou moeten worden. Hoe voel jij je als deze dingen gebeuren? Ik zie dat je niet reageert, dus vind je het prima?’ stelt Piras voor.

Het stomste wat je kunt doen in deze situatie is het gesprek aangaan met de verwachting dat je meteen gehoord gaat worden of dat je vriendin op een bepaalde manier zal reageren. Je moet onthouden dat Elisa “een persoon is die zelf kan nadenken, die haar emoties, verlangens en perspectieven autonoom beleeft,” zegt Piras. Dus zelfs als je denkt dat je een soortgelijke situatie hebt meegemaakt, moet je bedacht zijn op het “risico van vooringenomenheid, de neiging om je eigen ervaring te abstraheren en universeel te maken voor iedereen.”

Uiteindelijk zal je vriendin alleen luisteren en hulp aanvaarden als ze er klaar voor is. Als Elisa blijft weigeren enige kwetsbaarheid te laten zien of defensief reageert, kun je gewoon zeggen: ‘Sorry, maar ik moest dit delen. Weet dat ik er altijd voor je ben als je problemen hebt.’ Die boodschap overbrengen is al de helft van de strijd.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Italië.

 Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.