Deze schrijver ziet verveling als iets heel positiefs

Je hoort tegenwoordig geregeld dat je het beste uit het leven moet halen en iedere seconde ten volste moet benutten. Niemand bedoelt daarmee dat je ieder rustig moment zou moeten vullen door te doomscrollen of ludieke dansjes op TikTok te bekijken, maar daar draait het toch vaak op uit. We zoeken dan de eerste de beste afleiding die binnen ons bereik ligt, ondanks dat dit eigenlijk weinig voldoening geeft – sterker nog, het weerhoudt ons ervan om deze zulke rustige momenten juist te omarmen, en hun verborgen potentieel te benutten.

Dat zegt Pietro Minto, een Italiaanse auteur die schrijft hoe technologie onze notie van tijd beïnvloedt. In zijn nieuwe boek Come annoiarsi meglio (‘Hoe je jezelf beter kunt vervelen’, alleen in het Italiaans verkrijgbaar) beschrijft hij hoe je de controle over je vrije tijd terug kunt krijgen – wat zeker sinds de pandemie best wel een dingetje is gebleken.

VICE: Ciao Pietro, hoe kwam je op het idee voor dit boek?
Pietro Minto: Ciao! Drie jaar geleden dacht ik er al aan om een boek over verveling te schrijven, omdat ik daar een groot fan van ben. Toen ik research deed kwam ik erachter dat er al best veel over verveling is geschreven, maar dat die boeken zelf eigenlijk best saai zijn. Dus toen dacht ik: laat ik er eens wat leuks van maken. Dat was begin 2020 – de pandemie bleek er een goede katalysator voor te zijn. En nu is het boek dus af.

Is de mensheid in de loop der jaren anders tegen verveling aan gaan kijken?
Dat heeft vooral met religie samengehangen. Toen het christendom groter werd, begonnen mensen op een wat dieper niveau over verveling na te denken, maar werd het ook een beklemmender concept. Op een gegeven moment werd het zelfs als duivelse kracht beschouwd. In het oosten, maar ook in het westen, afgezien van de abrahamitische religies zoals het jodendom, het christendom en de islam, werd verveling altijd wat meer omarmd, en ging het niet per se gepaard met een schuldgevoel. Verveling is een menselijke gemoedstoestand: je hoeft je er niet tegen te verzetten, maar zou het juist moeten erkennen.

Tegenwoordig heeft verveling best een negatieve connotatie.
Vrije tijd is niet saai, maar ook niet per se leuk – het is gewoon iets dat is vrijgemaakt van iets anders. Een stuk grond waar nog niemand op gebouwd heeft. Of we ons gaan vervelen hangt af van de manier waarop we van die tijd gebruikmaken.

Ik zie verveling meer als centraal onderdeel van een wat complexer mechanisme: de manier waarop we onze tijd indelen. Verveling vindt meestal plaats als we veel afleiding hebben. Die afleidingen willen onze tijd innemen en opvullen met dingen die ons eigenlijk niet boeien.

De input van social media, YouTube en Netflix loopt de spuigaten uit. Je zou zeggen dat je je met al die dingen juist niet kunt vervelen, maar dat kan dus gewoon nog steeds – alleen op een wat minder duidelijke manier. Het gaat er vooral om dat we ons nauwelijks bewust zijn van hoe we onze tijd gebruiken, of dat nou vrije tijd is of niet.

Kun je een voorbeeld geven?
Doomscrollen. Je zit op je telefoon alsof je door een magneet naar een of ander zwart gat wordt getrokken. Dat is echt zoiets waarvan je daarna denkt: wacht, wat ben ik aan het doen? Hoe ben ik hier beland?

Het probleem zit hem dus niet zozeer in de verveling zelf – die heeft best positieve kanten – maar meer in de tijd die we verspillen zonder dat we dat echt doorhebben, puur en alleen om maar te voorkomen dat we verveeld raken. Je kunt prima even tien minuten de tijd nemen om helemaal niks te doen. Ook gewoon even naar de muur staren kan een onverwachte wending krijgen.

Over welke positieve kanten heb je het precies?
Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat verveling – een gevoel van leegte op een moment dat er weinig gebeurt – creativiteit kan stimuleren. Ik zat zelf ook in zo’n situatie toen ik bedacht dat ik dit boek wilde schrijven.

Verveling staat ook in verband met je geestelijke gezondheid. Het is een soort eiland, een moment van introspectie waarop je vat kunt krijgen op dingen. Als je niks doet betekent dat nog niet dat er niets gebeurt – het dwingt je om te reflecteren en vrij te associëren.

Het belangrijkste is dat je de controle over je tijd terugkrijgt, dat je je bewust wordt van hoe je ermee omgaat. Een saai leven vol impulsen en notificaties is goed op te vangen met positieve verveling. Misschien ga je je wel minder boos, verdrietig of gefrustreerd voelen, omdat je de tijd wat minder weg laat glippen.

Heeft ons onvermogen om te ontspannen op rustige momenten ook te maken met fear of missing out (FOMO)?
Veel mensen hebben last van FOMO; we willen aan de lopende band weten wat anderen aan het doen zijn. Maar tijdens de eerste grote lockdown hadden we daar juist veel minder last van – die druk viel ineens weg, en we vroegen onszelf af of we onszelf normaal gesproken misschien te veel dwingen om dingen te doen waar we eigenlijk niet zoveel zin in hebben.

De Amerikaanse blogger Anil Dash heeft een ander acronym voor FOMO bedacht: JOMO, dat staat voor ‘joy of missing out’. Omdat je er op een gegeven moment in je leven ook juist van kan genieten om even lekker thuis te blijven. Zelf zou ik NOMO ook wel op zijn plaats vinden, waarbij de N staat voor ‘noncuranza’, wat betekent dat het je allemaal niet zoveel interesseert. Dus dat je er niet per se van geniet, maar ook niet bang bent om dingen te missen – het boeit je gewoon niet.

Tijdens de pandemie hebben we veel tijd gehad om na te denken over onze productiviteit. Ik heb begrepen dat jij niet zo’n fan bent van multitasken. Kun je uitleggen waarom?
We hechten sinds een paar jaar veel waarde aan het vermogen om te multitasken. Maar uit meerdere onderzoeken blijkt dat mensen van nature helemaal niet in staat zijn om steeds van activiteit te wisselen: alles wat we doen heeft een bepaalde hoeveelheid aandacht en oefening nodig. En verschillende taakjes worden geregeld door verschillende gedeeltes in je brein, dus je zou technisch gezien wel om de vijf seconden wat anders kunnen doen, maar uiteindelijk leidt dat tot stress, waar je uitgeput van kunt raken.

Bij influencers lijkt het vaak alsof ze geld verdienen door gewoon hun leven te leiden, ook door gewoon te delen hoe hun vrije tijd eruitziet. Kun je dat nog vrije tijd noemen?
De grote hoeveelheid burn-outs onder youtubers en influencers laat zien hoe riskant het kan zijn om je leven zo in dienst te stellen van het maken van content. Het verschilt natuurlijk erg per geval, maar grenzen tussen werk en privé zijn uiteindelijk altijd belangrijk. Mensen zijn vaak jaloers op influencers, alsof het de profvoetballers van deze tijd zijn. Alsof ze rijk en beroemd zijn en daar helemaal niks voor hoeven te doen. Maar in werkelijkheid zit dat anders, denk ik, en is het zelfs schadelijk.

In je boek schrijf je dat we de tijd hebben gebroken. Wat bedoel je daarmee?
Op zich gaat het prima met de tijd zelf, maar onze perceptie van tijd is wel veranderd: die is niet meer lineair, maar verdraaid. Door technologie is ons idee van snelheid, gelijktijdigheid en nabijheid totaal veranderd.

We zitten nu denk ik in een soort tussenfase. Misschien hebben we over een paar jaar een nieuwe manier gevonden om met onze tijd om te gaan, maar nu is alles vooral nogal verwarrend. In mijn boek ga ik vooral in op deze fase.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Italië.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.