Waar komt de liefde van queers voor de rolschaats vandaan?

Rolschaatsen is sinds de pandemie hartstikke populair. En wat opvalt: queer en inclusieve skate- en rolschaatsclubs schieten overal als bonte paddenstoelen uit de grond. Ook nu binnensport weer mogelijk is, blijven ze het asfalt claimen in parken of parkeerplekken, om effe heerlijk te rollen. Zo heb je de Queer Skate Alliance in Los Angeles, We Got This en Queer Skate LDN in Londen, Queer Quads in Toronto, de Jam Skate Club in Berlijn, en de Queer Skate Club in Amsterdam. In een video van het het Youtube-kanaal Queer Girl Straight Skates, dat in 2019 in leven is geroepen en 104k abonnees heeft, wordt de vraag Why do people love roller skates uitgediept. Eén persoon antwoordt: “This is where the lesbians are.” Genoeg reden lijkt me om uit te zoeken hoe de liefde tussen de rolschaats en de queer te verklaren valt. 

Mijn zoektocht begint bij de Queer Skate Club, die in april 2021 werd opgericht. Ze skaten elke zondag met elkaar bij het EYE in Amsterdam. Ik spreek Lin, een van de oprichters, over diens liefde voor de rolschaats. Lin kocht drie jaar geleden een eerste paar rolschaatsen voor een wedstrijdje rollerderby (die rolschaatssport waarbij je vooral je tegenstander omver moet rammen om de weg vrij te maken en punten te scoren). “Ik vond het aantrekkelijk omdat je je lekker vrij kan bewegen in een superinclusieve omgeving die niet oordeelt. Je voelt je bij derby geen moment ongemakkelijk over je lijf of over wat je wel of niet kan.”  

Voor Lin hield het derby’en tijdelijk op door de coronacrisis. “Ik ging daarom buiten rolschaatsen met een vriend, en bedacht toen: hoe leuk zou het zijn als we van andere rolschaatsers trucs kunnen leren. Ik miste bovendien een plek waar ik mezelf kon herkennen in anderen, want de stad loopt niet over van queerplekken, en tijdens corona was er al helemaal niets meer. Ik wilde niet naar een skatepark, dat is toch te intimiderend voor de meeste queers vanwege de masculiene en competitieve sfeer, dus dacht ik: onder EYE is de perfecte spot. Ik denk dat derby’ers van over de hele wereld zo’n zelfde soort idee hebben gehad, en buiten vrij zijn gaan rolschaatsen.” 

Ik bel Job Bulder (47), eigenaar van rolschaatswinkel THE Derby Shop in Amsterdam, rolschaatser en derby-speler van het eerste uur. Ik vraag haar of ze merkt dat rolschaatsen de afgelopen twee jaar populairder is geworden, en of ze misschien ook merkt dat de liefde tussen de queer en de rolschaats flink is opgebloeid. Ze vertelt me dat er sinds de pandemie veel vraag is naar de recreatieve rolschaats, voor buiten. “Wat ik weet is dat de rolschaatscommunity in z’n algemeenheid heel open is. En dat maakt, denk ik, dat sommige queer mensen er zich eerder thuisvoelen dan bij andere, meer heteronormatieve sporten,” zegt Job. “Maar de rolschaatscommunity heeft altijd al clubjes gehad en is altijd inclusief en aanmoedigend geweest, en niet alleen voor queer mensen,” benadrukt ze. Ze noemt ‘Community in Bowls’ als voorbeeld, een wereldwijd initiatief van rolschaatsers die in verschillende steden clubs opzetten (ook in Nederland) om met elkaar te rolschaatsen in skateparken.

Een editie van de Queer Skate Club in een parkeergarage.

Lin denkt dat niet-queers heus ook een aandeel hebben gehad in de heropleving van het rolschaatsen. Maar dat queers en de rolschaats zo goed met elkaar samengaan is volgens Lin inderdaad opvallend, en zou te maken kunnen hebben met rollerderby, en de geschiedenis van de rolschaats, die verankerd is in sociale rechtvaardigheid-bewegingen. 

Derby, bijvoorbeeld, heeft inclusiviteit al sinds de oprichting hoog in het regenboogvaandel staan: het begon in 1930 als gemengde sport in de VS, en werd er later vooral een vrouwensport waar lhbt’ers en mensen van kleur meer dan welkom waren. Het bleef niet altijd even populair, maar in 2003 beleefde de sport een renaissance onder queers en feministen. Want: bij derby mogen vrouwen meedogenloos zijn, en elk lichaam heeft een functie. Ben je breed gebouwd dan kan je een mep uitdelen, ben je tenger dan zoef je zo je tegenstander voorbij. Een verademing voor vrouwen als je je voorstelt dat je er in die tijd bij moest lopen als een lattenbodem. “Dat is het leuke aan derby,” vertelt Lin. “Je wordt niet alleen fysiek, maar ook mentaal sterker gemaakt. Als meisje leer je van jongs af aan dat je zo weinig mogelijk ruimte in mag nemen, vooral als je niet past binnen het plaatje. Maar bij derby wordt juist gezegd: laat alle verwachtingen van de samenleving los, je hoort erbij, we kunnen je lijf goed gebruiken, en beuk alsjeblieft iedereen die je in de weg zit voorbij. Dat durf ik nu dus ook veel meer in het dagelijks leven, door bijvoorbeeld in de metro niet meer aan de kant te gaan als er een grote man wijdbeens langsloopt.” 

Er zijn meer voorbeelden van hoe de rolschaats onderdeel is geweest van het strijdtoneel van gemarginaliseerde groepen. Rolschaatsbanen werden rond de jaren dertig in de Verenigde Staten een ongelooflijk populair fenomeen, maar niet iedereen was er welkom. De banen waren gesegregeerd, net als een hoop andere plekken waar zwarte mensen vertier konden vinden. Gedurende de burgerrechtenbeweging in de jaren vijftig en zestig werd rolschaatsen een daad van verzet. Zelfs na een periode van desegregatie bleven veel eigenaren de toegankelijkheid van hun rolschaatsbanen beperken: ze organiseerden bijvoorbeeld ‘speciale’ Soul Night-avonden voor mensen van kleur. Toen disco opkwam eind jaren zeventig, namen de zwarte en queer gemeenschappen de rinks alsnog over – met op de voorgrond Bill Butler, die het rolschaatsen verhief tot een kunstvorm (en Cher schaatste soms ook mee!). Rollerdisco’s sluiten in de VS nu juist in sneltreinvaart, wat weer een nieuwe strijd oplevert voor de zwarte gemeenschap, te zien in de HBO-documentaire United Skates (2019). 

Terug naar Nederland. Lin kon bij de eerste editie van de Queer Skate Club rekenen op zo’n 25 mensen. “We zagen opeens queers van alle achtergronden binnendruppelen, ook veel mensen van kleur. We hadden niet verwacht dat er zoveel aanwas zou zijn, en dat telkens dezelfde mensen zouden terugkeren. Dat was fantastisch,” vertelt Lin. Vorig jaar organiseerden ze samen met Black Pride een groot zomerfeest, als afsluiter van het eerste seizoen. 

Sinds een aantal weken is Jayliah (24) één van de vaste gasten van de club, een ex-atleet die tot voor kort nog op internationaal niveau liep, maar noodgedwongen moest stoppen. “Mijn astma werd te veel, en ik maakte afgelopen november kenbaar dat ik transvrouw ben. Om die reden kan ik niet meer meedoen met wedstrijden,” vertelt ze. “In de atletiekwereld is enorm veel toxic masculinity. Ik raakte in één klap mijn hele sociale omgeving kwijt.” Jayliah besloot van Eindhoven naar Amsterdam te verhuizen, en haar inline skates weer af te stoffen. “Maar toen ik zes weken geleden bij de skateclub mensen zo vrij zag rolschaatsen en dansen, dacht ik: dit wil ik ook.”

Wat is volgens Jayliah de reden dat queers juist op dit moment zoveel liefde voelen voor de rolschaats? “Je zag de afgelopen twee jaar viral video’s op TikTok en Insta, vooral van Amerikanen die door corona misschien vanuit de rinks naar buiten zijn getrokken. En op die video’s zag je soms ook de stoerste mannen die niet per se queer zijn maar hartstikke sierlijk dansen op skates. Daarom is het aantrekkelijk voor de queer community: je ziet allerlei soorten mensen op skates die zich onttrekken aan sociale verwachtingen. Het is een hele vrije hobby.”

We filosoferen nog even door. “Als je kijkt naar de jaren tachtig en de outfits die mensen toen aan hadden tijdens het rolschaatsen, neongroene croptops, glanzende regenboogrolschaatsen, het was allemaal heel artistiek en stond symbool voor hoe vrij mensen zich voelden of willen voelen. Die skatecultuur van toen komt nu weer op in de queercommunity omdat we onszelf meer zichtbaar willen en durven maken, in ons activisme maar ook in hoe we onszelf presenteren, vooral omdat we in de coronaperiode heel onzichtbaar zijn geweest. En rolschaatsen is bij uitstek een activiteit waar je je eigen draai aan kan geven. Je kan sierlijk of energiek dansen, stunten, of kunstrolschaatsen. In die zin is de rolschaats veel meer fluïde dan bijvoorbeeld inline skates, waarbij het vooral draait om snelheid en tricks, en wat dus veel meer prestatiegericht is,” aldus Jayliah.  

Daar is Lin het mee eens. “Er zitten superveel identiteiten in die ene rolschaats, en het voelt vet dat we met de Queer Skate Club ruimte kunnen claimen bij het EYE. We laten zien: wij bestaan, we hebben onze Pride-vlaggen en kleurrijke outfits, en we zijn dit moois. We dragen bij aan de zichtbaarheid van queer mensen, en daar ben ik heel trots op.” 

Bekijk hieronder meer foto’s van de Queer Skate Club bij het Eye: