Foto’s van hoe de Nederlandse punk fantastisch uit de hand liep

Panden kraken en protesteren tegen de woningnood maakt momenteel een van de grootste comebacks sinds de krakersrellen van de jaren tachtig, en net als toen is de soundtrack punk. Journalist Oscar Smit heeft net een boek uitgebracht over de vorige keer dat kraken en punk een ding was. Smit werkte in de punktijd onder andere voor muziekblad Vinyl en heeft de taak op zich genomen om alle punkgerelateerde gebeurtenissen in Nederland zorgvuldig te documenteren. De punkconcerten in Paradiso dienen daarbij als uitgangspunt, aangezien dat de plek was die veel punks in die jaren als hun huiskamer beschouwden. Oscar begon in 2017 met zijn reeks Paradiso Punkjaren en is inmiddels beland bij aflevering 4, over de jaren 1979-1981. Dat is de tijd waarin de krakers op hun lastigst waren en de punkmuziek ontaarde in gedeconstrueerde chaos, ver voorbij de bekende leren jasjes. We spraken Smit over zijn boek, dat vol staat met escalatie-inspiratie.

Oscar heeft allerlei onderbelichte obscuriteiten opgegraven uit de punkgeschiedenis, maar het is niet zo dat het allemaal vergeten verhalen zijn. De vergeten verhalen zijn namelijk écht vergeten. “Soms had ik een afspraak met iemand voor een interview over een bepaald concert, en dan waren we al na vijf minuten klaar,” zegt Oscar. “Vaak was er dan iemand anders die er ook bij was geweest, en als ik dat dan bij elkaar optelde ontstond er toch een mooi verhaal.”

Bij het reconstrueren van het kunstacademie-feest Maakt de Rietveld betere muziek dan schilderijen was het zelfs lastig om te achterhalen wie er allemaal heeft opgetreden, al is bekend dat onder andere de bands van legendarisch geworden kunstenaars als Rob Scholte en Peter Klashorst er stonden. “Dirk Polak van Mecano zegt dat hij daar ook heeft gespeeld, maar verder weet niemand daar wat vanaf. Veel mensen waren ook in een roes, drank en drugs speelde daar wel een rol,” zegt Oscar.

Van een ander feest, De nacht van de ontij, kon zelfs een video geen uitsluitsel geven. “Er is een twee uur durende opname van, grotendeels zonder geluid, en die heb ik aan een aantal mensen laten zien. Maar er is bijvoorbeeld een drumbattle van twee drummers, waarvan niemand meer weet wie dat waren.” Naast uit de nevelige artiestenbreinen putte Oscar onder andere uit het archief van Bacteria, een website die allerlei punkzines uit Groningen en de rest van Nederland gedocumenteerd heeft (ook een aanrader). 

Een feest dat beter gedocumenteerd is, en waar eerder al door Martijn Haas een volledig boek aan gewijd is, is het ‘terroristencongres’ van Stads Kunst Guerrilla uit 1980. Voor dat feest was Paradiso gedecoreerd met autowrakken, steigers en olifantenstront uit Artis, waar later op de avond ook mee gegooid zou zijn. De Rotterdamse dichter Jules Deelder zou tijdens dit spektakel optreden, maar dat ging niet door omdat zijn pak vies geworden was. Het was, kortom, een zootje, en volgens Oscar ving het feest daarmee perfect de tijdsgeest.

“De binnensteden in die tijd waren vervallen en vuil, en er werd veel gekraakt: in de Staatsliedenbuurt een derde van alle panden. Die sfeer hebben ze de Paradiso binnengehaald en ze hebben er een groot festijn van gemaakt.” Later dat jaar kwamen de perikelen uit de stad nog letterlijker Paradiso binnen. Toen kraakpand ‘De Grote Wetering’ werd ontruimd, waren de punkconcerten van die avond afgezegd, maar dat weerhield de rellende krakers er niet van om in Paradiso te komen schuilen voor de ME. 

Ook de muziek was inmiddels aan het ontaarden in chaos, met de komst van de Ultra, een soort karakteristiek Nederlandse postpunk met drumcomputers en rare kunstzinnige performances, waarvan op het Rietveld-feest al vroege voorbeelden te zien waren. Een van de meest iconische bands in het genre is Minny Pops, een groep die uiteindelijk op hetzelfde label als Joy Division terechtkwam. De zanger Wally van Middendorp, declameerde zijn vreemde teksten gekleed in een net pak, nauwelijks bewegend. Weinig mensen snapten de muziek, zelfs diep in de scene wisten ze niet goed wat ze ermee moesten. Dat bleek toen de stroming een eigen blad kreeg, Vinyl, waar Oscar voor ging werken. “In een van de vroege nummers staat een evaluatie, de vraag werd gesteld wat Ultra nou had opgebracht,” vertelt hij. “Volgens dat artikel niet veel. Maar terugkijkend zijn bands als Minny Pops en Mekanik Kommando heel belangrijk geworden.” De punk had zich op onontgonnen terrein begeven.

Paradiso Punkjaren 4 is nu verkrijgbaar bij verschillende boekwinkels in Amsterdam, bij platenzaak Concerto en online.