«Ήθελαν να Πετάξουν τα Παιδιά τους στη Θάλασσα» - Το Ναυάγιο του Εξπρές Σάμινα

Στις 22.05 της 26ης Σεπτεμβρίου 2000, ο υποπλοίαρχος του Εξπρές Σάμινα είδε για πρώτη φορά από τη γέφυρα του πλοίου το σήμα του φάρου βόρεια των βραχονησίδων Πόρτες, έξω από το λιμάνι της Πάρου. Το επιβατηγό θα έφτανε στο νησί σε λιγότερο από 20 λεπτά. Οι βραχονησίδες ήταν σε απόσταση τριών-τεσσάρων ναυτικών μιλίων μπροστά του και ο ίδιος υπολόγισε ότι θα τις περιέπλεε σε ασφαλή απόσταση. Ρώτησε τον δόκιμο, ο οποίος βρισκόταν πάνω από το ραντάρ, αν έβλεπε τις βραχονησίδες στη συσκευή κι εκείνος απάντησε ότι τις βλέπει και ότι «υπάρχει στόχος μπροστά, πολύ κοντά». Η ρότα του πλοίου, όμως, παρέμεινε σταθερή.

Ενάμιση λεπτό πριν από την πρόσκρουση, ο δόκιμος προειδοποίησε για δεύτερη φορά. Ο ανώτερός του σχεδόν τον έβρισε. Έδωσε εντολή στον πηδαλιούχο να κόψει τρεις μοίρες αριστερά, έπειτα πέντε μοίρες και αμέσως μετά δέκα. Μόνο όταν το Εξπρές Σάμινα έφθασε ελάχιστα μέτρα από τις βραχονησίδες –185 κατά τον υποπλοίαρχο, μόλις 50 μέτρα για τους επιβάτες που κατέθεσαν αργότερα- κάθισε ο ίδιος στο τιμόνι σε κατάσταση πανικού και το έκοψε «όλο αριστερά».

Στις 22.12 κι ενώ το Σάμινα έπλεε με ταχύτητα 18 κόμβων, προσέκρουσε με δύναμη στις βραχονησίδες Πόρτες, περίπου δύο ναυτικά μίλια από το λιμάνι της Παροικιάς. Οι επιβάτες και το πλήρωμα κλονίστηκαν. Άνοιξαν εννιά ρήγματα στη δεξιά πλευρά, κάτω και πάνω από την επιφάνεια του νερού. Το πιο σοβαρό ήταν στα ύφαλα, στο ύψος του κυρίως μηχανοστασίου. Είχε μήκος περίπου τρία μέτρα και πλάτος ένα μέτρο. Το πτερύγιο ευστάθειας του πλοίου έσπασε και γύρισε με δύναμη πάνω στη μεταλλική «κοιλιά» του.

Το Σάμινα της εταιρείας Minoan Flying Dolphins εκτελούσε το δρομολόγιο Πειραιάς-Πάρος-Νάξος-Ικαρία-Σάμος-Πάτμος-Λειψοί. Το μοιραίο βράδυ του ναυαγίου είχε αποπλεύσει με 472 επιβάτες και 61 μέλη πληρώματος. Από τον δικαστικό φάκελο του Εξπρές Σάμινα που είδε το VICE, προκύπτουν αποκαλυπτικά στοιχεία για τις κρίσιμες στιγμές μιας από τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες στην Ελλάδα, που στοίχισε 81 ανθρώπινες ζωές, μια ανάσα από τη στεριά.

Τεράστιος όγκος νερού εισέρευσε αμέσως στο κυρίως μηχανοστάσιο και έπειτα στα δύο βοηθητικά. Τα στεγανά –οι μεταλλικές πόρτες ασφαλείας που χωρίζουν τα τμήματα του πλοίου– ήταν ανοιχτά, κατά παράβαση των κανονισμών της θάλασσας. Οι κύριες μηχανές έσβησαν μετά την πρόσκρουση και το πλοίο συνέχισε τη πορεία του μέχρις ότου ακινητοποιήθηκε. Τα τρία πρώτα λεπτά, όπως αναφέρεται στα δικαστικά έγγραφα, εκτιμάται ότι εισέρευσαν 900 κυβικά μέτρα νερού, προκαλώντας αρχικά κλίση πέντε μοιρών.

Το νερό κατέκλυσε το εσωτερικό του Σάμινα, ανεβαίνοντας γρήγορα στους χώρους των επιβατών. Είκοσι λεπτά αργότερα, η κλίση είχε φτάσει τις 34 μοίρες. Η δεξιά κουπαστή του πλοίου, στο ύψος του καταστρώματος επιβίβασης στις σωστικές λέμβους, ακούμπησε στο νερό.

Εκείνες τις κρίσιμες στιγμές, τίποτε δεν λειτούργησε σωστά. Προκλήθηκε πανικός στους επιβάτες, ο οποίος ενισχύθηκε από το γενικό μπλακ-άουτ. Η εφεδρική γεννήτρια στο Κατάστρωμα 7 δεν λειτούργησε. Τα εγχειρίδια λένε ότι η βοηθητική μηχανή έπρεπε να τεθεί αυτομάτως σε λειτουργία, ένα με δύο λεπτά αφότου θα σταματούσαν οι κύριες ηλεκτρομηχανές, κι επίσης να αντέξει μέχρι η κλίση του σκάφους να φθάσει στις 22,5 μοίρες. Αντίθετα, φαίνεται ότι λειτούργησε μόλις πέντε λεπτά, πριν επικρατήσει γενική συσκότιση στις καμπίνες, τους διαδρόμους και τα καταστρώματα του Σάμινα.

«Έσβησαν τα φώτα και κατευθείαν το καράβι πήρε κλίση, χωρίς να πει κανένας τίποτα. Ήταν ένα σκοτεινό μέρος και δεν ξέραμε τι να κάνουμε, δεν ξέραμε πού να πάμε. Φώναζε ο κόσμος εδώ, φώναζε ο κόσμος εκεί», είπε αργότερα μία από τις επιβάτιδες. «Όλα τα θυμάμαι, κάθε μέρα. Κάθε μέρα. Εγώ στη θάλασσα ακόμα δεν έχω μπει να κάνω ένα μπάνιο».

VICE Video: Το Τέλος της Μόριας

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Το πλοίο έπαιρνε ολοένα και μεγαλύτερη κλίση, όμως ο συναγερμός γενικής κατάστασης ανάγκης δεν ενεργοποιήθηκε. Κανείς δεν συντόνισε το πλήρωμα, ούτε καθοδήγησε τους επιβάτες. Κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν ήταν δυνατόν να υπάρξει σχέδιο ασφαλούς εγκατάλειψης του πλοίου. Επιβάτες πηδούσαν απελπισμένοι στο νερό ή κρέμονταν από τις σωστικές λέμβους. Στις 23.00, περίπου 45-50 λεπτά μετά την πρόσκρουση, το πλοίο χάθηκε από την επιφάνεια της θάλασσας. Πολλά από τα 81 θύματα παρέμειναν εγκλωβισμένα σε καμπίνες και εσωτερικούς διαδρόμους.

Επιπλέον, όπως αναφέρεται στα έγγραφα, οι αξιωματικοί του πλοίου δεν έδωσαν στον ασυρματιστή το ακριβές στίγμα, ώστε να μεταδοθεί στον θάλαμο επιχειρήσεων του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Αρχικά, το ΥΕΝ έδινε μια καθησυχαστική εικόνα για το περιστατικό, η οποία θόλωνε από τις απεγνωσμένες κλήσεις επιβατών προς τα Μέσα Ενημέρωσης. Το λιμεναρχείο Πάρου διέταξε όλα τα παραπλέοντα σκάφη να σπεύσουν στον τόπο του ναυαγίου. Πρώτοι και με αυταπάρνηση έφτασαν οι ψαράδες του νησιού, που έσωσαν πολλές ψυχές. Ο λιμενάρχης της Πάρου, Δημήτρης Μάλαμας, υπέστη καρδιακή προσβολή το ίδιο βράδυ, λόγω της τεράστιας πίεσης, και δεν τα κατάφερε.

Το Εξπρές Σάμινα είχε οκτώ σωστικές λέμβους και 26 φουσκωτές σχεδίες, που συνολικά μπορούσαν να χωρέσουν 1.404 άτομα, αριθμό σχεδόν τριπλάσιο των επιβατών τη μοιραία νύχτα. Ωστόσο, από τις οκτώ λέμβους χρησιμοποιήθηκαν μονο οι τρεις. Αρκετοί επιβάτες κατέθεσαν αργότερα ότι οι μηχανισμοί καθέλκυσης ήταν χαλασμένοι και τα συρματόσχοινα σκουριασμένα ή βαμμένα με μπογιά. Το δικαστικό πόρισμα, πάντως, δέχτηκε ότι οι σωστικές λέμβοι ήταν λειτουργικές. Το γεγονός ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν οφείλεται στη σύγχυση και τον πανικό που επικράτησε.

«Όλοι έκλαιγαν, προσεύχονταν, κρατούνταν χέρι-χέρι. Δεν ακούστηκε καμία σειρήνα ούτε μας είπαν τι να κάνουμε», δήλωσε διασωθείσα του ναυαγίου σε τηλεοπτικό ρεπορτάζ. «Πολλοί κρατούσαν αγκαλιά τα παιδιά τους και ήθελαν να τα πετάξουν σε αυτούς που ήταν στη θάλασσα. Ήταν φρικτή σκηνή».

Τις βάρκες προσπαθούσαν να ρίξουν στη θάλασσα είτε επιβάτες είτε μέλη του πληρώματος, που δεν είχαν εκπαιδευτεί γι’ αυτό. Σύμφωνα με το σχέδιο συναγερμού του πλοίου, χρειάζονταν 30 λεπτά για να κατέβουν όλα τα σωστικά μέσα στο νερό. Στην πράξη, η διαταγή για εγκατάλειψη δόθηκε με τουλάχιστον δέκα λεπτά καθυστέρηση, όταν το πλοίο είχε πάρει κλίση δέκα μοιρών. Αν υπολογιστεί η ταχύτητα βύθισης, τότε ο διαθέσιμος χρόνος για την καθέλκυση των λέμβων στη θάλασσα ήταν μόλις πέντε λεπτά.

Στο νερό βρέθηκαν τρεις από τις οκτώ μεγάλες σωστικές λέμβους. Η καθεμιά χωρούσε τουλάχιστον 75 άτομα, όμως σε καμία δεν επιβιβάστηκαν περισσότερα από 35 – σε μια από τις λέμβους επιβιβάστηκαν αρχικά μέλη του πληρώματος, τα οποία περισυνέλεξαν αργότερα ναυαγούς από τη θάλασσα.

«Λόγω της ανύπαρκτης οργάνωσης εγκατάλειψης του πλοίου, οι επιβάτες, όταν είδαν ότι στον χώρο των λέμβων δεν υπήρχε πλήρωμα, το οποίο να έχει την ευθύνη και τη δυνατότητα να τις καθαιρέσει και οι προσπάθειες των ιδίων ήταν αναποτελεσματικές και εν τω μεταξύ το πλοίο βυθιζόταν ταχέως λαμβάνοντας μεγάλη κλίση, αυτοί υπό το κράτος πανικού αναζήτησαν άλλους τρόπους διάσωσης», αναφέρεται στα επίσημα έγγραφα. Αναφορικά με τις φουσκωτές σχεδίες, διαπιστώθηκε ότι ρίχτηκαν στο νερό από άτομα που δεν γνώριζαν τον τρόπο, με αποτέλεσμα να σπάσουν τα σχοινιά τους και να τις πάρει ο αέρας μακριά από το πλοίο.

Επαρκής ήταν και ο αριθμός των ατομικών σωσιβίων, έστω και αν πολλά δεν είχαν φωτιστικές συσκευές και σφυρίχτρες για τον εντοπισμό των ναυαγών τη νύχτα ή ήταν φθαρμένα από τον χρόνο. «Είδα ένα μεγάλο κασόνι με σωσίβια και κάποιον που τα μοίραζε. Μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι αυτός πρέπει να ήταν μέλος του πληρώματος. Μας έδωσε σωσίβια σε όσους ήμασταν εκεί και μάλιστα μας έδειξε πώς να τα χρησιμοποιήσουμε και πώς να ανάψουμε το λαμπάκι, δηλαδή να το στρίψουμε», κατέθεσε επιβάτης που διασώθηκε.

«Το σωσίβιο, τουλάχιστον το δικό μου, ήταν καλό και αυτό με έσωσε. Λειτουργούσε και το λαμπάκι του. Επίσης, έβλεπα και τα λαμπάκια των άλλων σωσιβίων. Το σωσίβιό μου είχε σφυρίχτρα, αλλά την είδα όταν βγήκα στη στεριά. Όταν βγήκα στη στεριά δεν άκουσα παράπονα για σωσίβια, μάλιστα οι πατριώτες μου, που συναντήθηκα εκεί, είπαν ότι τα σωσίβια μας έσωσαν».

Πέντε μέλη του πληρώματος καταδικάστηκαν πρωτόδικα σε ποινές από 19 χρόνια κάθειρξης ως 15 μήνες φυλάκισης. Ο πλοίαρχος και ο υποπλοίαρχος οδηγήθηκαν στη φυλακή. Στο Εφετείο, οι ποινές τους μειώθηκαν και αποφυλακίστηκαν. Δύο στελέχη της πλοιοκτήτριας εταιρείας επίσης καταδικάστηκαν σε εξαγοράσιμη ποινή τεσσάρων ετών φυλάκισης. Δύο μήνες μετά το ναυάγιο, ο Παντελής Σφηνιάς, εφοπλιστής και διευθύνων σύμβουλος της Minoan Flying Dolphins, στην οποία ανήκε το Εξπρές Σάμινα, έβαλε τέλος στη ζωή του, πηδώντας από τον έκτο όροφο του κτιρίου της εταιρείας, στην Ακτή Κονδύλη στον Πειραιά.

Ακολουθήστε τον Κώστα Κουκουμάκα στο Twitter.

Περισσότερα από το VICE

Αληθινές Φωτογραφίες Ανθρώπων που Κάνουν Clubbing στη Γουχάν

Ο Κορονοϊός στην Ελλάδα: Οι Νέοι σε Κατάσταση Σοκ και οι Ηλικιωμένοι με Άγχος Θανάτου

Ο Σπήλιος Φλώρος Είναι «Βύσμα»

Ακολουθήστε το VICE σε Twitter, Facebook και Instagram.