Hoe het is om niet mee te kunnen op eindexamenreis

Als ik op een regenachtige zomeravond door een fotoalbum blader, vallen m’n ogen op een polaroid vakantiekiekje. Ik zie mezelf tussen de vergeelde grassprieten in het Viktoriapark liggen. Naast me zitten drie studenten die ik eerder in de S-bahn had ontmoet. Een van hen geeft een joint door, in onze handen houden we blikjes Viltens. 

Deze reis naar Berlijn maakte ik een paar jaar terug, vlak na mijn laatste eindexamen. Ik vertrok in mijn eentje. Als ik eraan terugdenk, heb ik warme herinneringen. Voor het eerst ging ik zonder ouders de grens over, voor het eerst raakte ik niet overstelpt door hun plannen om toeristische kerkjes uit vakantiefolders te bezoeken.

Een échte examenreis (een zuipvakantie) zoals veel klasgenoten maakten, was mijn vakantie echter niet. Karaokefeestjes in Albufeira met foute Nederlandse muziek en uitgerekte stranden in Lloret del Mar zijn aan me voorbij gegaan. Dat ken ik alleen van instagramfoto’s en van wilde verhalen.

Als ik eerlijk ben, vind ik dat best jammer. Het voelt namelijk alsof ik iets heb gemist. Velen gaan natuurlijk wel op zo’n zuiptrip. Ook deze zomer zag ik genoeg beeldmateriaal uit ‘Albu’ op mijn instagramfeed verschijnen. Het is waarschijnlijk een mooie afsluiting van een periode, zo vlak voordat al je vrienden van je middelbare school naar een andere stad trekken en het contact langzaamaan verwatert. 

Na wat rondvraag bleek ik lang niet de enige te zijn die het na de laatste klas zonder een ‘echte’ examenreis moest stellen. Sommigen bleken net als ik FOMO te hebben. Ik vroeg ze hoe ze daar mee omgingen en hoe ze hun vakantie doorbrachten terwijl klasgenoten zich starnakel dronken. 

Toen ik de havo afrondde stroomde ik door naar het vwo. Al snel bleek dat ik niet helemaal matchte met mijn nieuwe klasgenoten en dat ze geen vrienden van me zouden worden. Gesprekken tussen mij en hen bleven een beetje inhoudsloos: we kletsten over topjes die we droegen of namen vluchtig elkaars weekend door. Over de dingen die ertoe deden viel geen woord. We spraken bijvoorbeeld nooit over gevoelens of mentale problemen. Ik vond hen oppervlakkig, misschien was ik hun type ook niet helemaal. Toch kon ik met veel klasgenoten aardig opschieten en lullen. Ze waren een soort kennissen. Alleen, een examenreis maak je met goede vrienden. 

Voor ik mijn vwo-klas leerde kennen, verheugde ik me op een examenreis. Ik stelde me voor dat ik naar Griekenland zou gaan met toekomstige vrienden, dat ik ‘s middags gezellig spelletjes zou spelen aan een zwembad om het ‘s avonds op een zuipen te zetten. Toen ik me realiseerde dat de band tussen mij en mijn klasgenoten niet hecht zou worden, ging er een streep door deze voornemens.

Hoewel ik weinig vrienden had, kon ik tijdens schoolpauzes altijd gemakkelijk praten met klasgenoten. Dat veranderde toen examenreizen in de loop van het jaar een populair gespreksonderwerp werden. Klasgenoten, die goed met elkaar bevriend waren, begonnen vaak plannen voor hun vakantie door te nemen. Niemand had me meegevraagd. Ik zat er ongemakkelijk bij. Meepraten kon ik niet. Ik pulkte aan mijn nagelriem, wist me geen houding te geven. Ik voelde me eenzaam. Dertig minuten pauze voelden als drie uur straf.

Gesprekken over examenreizen bleven dagelijks terugkomen. Bij welk groepje ik ook aanschoof, iedereen had het erover. Toen het einde van het schooljaar naderde besloot ik daarom om pauzes afgezonderd door te brengen. Ik zat in een hoekje van de aula en richtte mijn ogen op mijn telefoon, of op de grond. Dat was saai en vervelend. Maar ik hoefde dan in ieder geval niet te luisteren naar gesprekken waaraan ik niet kon deelnemen. In mijn eentje voelde ik me minder alleen dan met mijn klasgenoten. 

Direct na mijn laatste examen verliet ik mijn woonplaats. Ik reisde af naar Terschelling, want ik had schoon genoeg van mijn oude omgeving en wilde het laatste stukje van mijn examenjaar vergeten. Ik ontvolgde vrijwel al mijn klasgenoten op Instagram. Zo werd ik tenminste niet blootgesteld aan vakantiefoto’s, die me alleen maar jaloezie zouden bezorgen. Het was een vorm van zelfbescherming. Ondanks dat ik het naar mijn zin had op Terschelling, ervaarde ik FOMO. Ik stelde me vaak voor dat mijn klasgenoten feestend dat weekje zouden doorbrengen en meer plezier zouden hebben dan ik.

Het is twee jaar geleden. Inmiddels heb ik geaccepteerd dat mijn examenklas niet zo leuk was en dat ik ervaringen ben misgelopen. Maar wat doe ik eraan? In tegenstelling tot SO’s of proefwerken kan ik het verleden niet herkansen. 

Rond de kerstvakantie besloot ik dat ik niet mee zou gaan op examenreis. Vrienden van me hadden toffe vakantieplannen uitgestippeld en stuurden hoteloffertes van booking.com door in groepsapps. Toen ik de prijzen zag, schrok ik een beetje. Tenzij je ergens onder een rottende brug op Mallorca wil slapen, ben je voor een examenreis minimaal 500 euro kwijt. 

Een goedbetaald bijbaantje had ik niet, ouders die veel geld kunnen bijleggen ken ik alleen van vrienden. 500 euro was voor mij onbetaalbaar, voor mijn vrienden een paar maanden zakgeld. 

Zeggen dat ik niet meeging was een beetje ongemakkelijk. Je wil niet beperkt worden door je achtergrond. Mijn vriendengroep reageerde een beetje verontwaardigd op mijn mededeling. Ze zeiden dat ik maar meer uren moest maken, of geld moest lenen. Ze bedoelden het lief en opbeurend, ze probeerden me te steunen. Ik realiseerde me dat geldgebrek alleen te begrijpen is als je zelf last van hebt. 

Niettemin voelde ik wel sociale druk en natuurlijk wilde ik met hen mee. Daarom heb ik het nog even heroverwogen, gekeken of ik écht niet meer kon werken. Maar uiteindelijk was zo’n examenreis financieel onhaalbaar. Bovendien ga ik volgend jaar studeren, ook dat kost een vermogen. Ik kan nu beter daarvoor sparen.

Via Instagram en Snapchat kreeg ik veel mee van de examenreis van mijn vrienden. Ik zag hoe ze in de Portugese zon baden en hoe ze de kroegen onveilig maakten. In Nederland regende het. Ik werkte vooral. Een heel bijzondere tijd maakte ik niet door. Het contrast was groot. Ik vond het jammer dat ik niet mee kon gaan en raakte een beetje jaloers bij het zien van al die beelden. Ik realiseerde me dat ik niet alleen in euro’s armer was, maar ook aan ervaringen.  

Tegelijkertijd, heel veel last had ik er nu ook weer niet van. Doordat ik nooit veel geld had, moest ik in de jaren daarvoor vrijwel alle studie- en schoolreisjes aan me voorbij laten gaan. Ik wist hoe het voelde om ervaringen te missen: om foto’s te zien waarop ik afwezig was, om te luisteren naar anekdotes vol namen en gebeurtenissen die me niets zeiden. Op een gegeven moment wen je eraan. 

Misschien, als ik meer geld heb, dat ik over een paar jaar nog wel op reis ga met vrienden, gewoon om het in te halen. Al weet ik ook wel dat een examenreis een unieke ervaring is, je maakt voor het eerst een lange trip met je maten en kan even los na jaren van ploeteren op de middelbare school. Het blijft vervelend, maar vooral oneerlijk. De plek waar je wieg staat heeft zoveel invloed op de dingen die je meemaakt, of juist niet meemaakt. 

Eigenlijk had ik tijdens mijn examenjaar amper vrienden. Dat was niet altijd zo. In de onderbouw had ik wel een hechte groep waarmee ik optrok. Na de derde veranderde dat, toen werden klassen door gehusseld. Hierdoor ontmoetten mijn vrienden anderen. Stukje bij beetje verloren ze mij uit het oog. Het deed pijn, een groot deel van de bovenbouw heb ik doorgebracht in mijn eentje. Ik was eenzaam en werd onzeker. Doordat ik geen deel meer uitmaakte van een vriendengroep, had ik niemand om mee op examenreis te gaan. Ik besefte dat snel en had er vrede mee. Veel alternatieven had ik niet. 

Terwijl anderen de zon opzochten, bleef ik thuis. Sociale media had ik op dat moment nog niet, dus van examenreizen van klasgenoten heb ik weinig meegekregen. Hierdoor had ik niet het idee iets te missen.

Zelf had ik die vakantie een vast schema. ‘s Ochtends bezorgde ik kranten, in de middag hielp ik mee op het werk van mijn vader. Avonden bracht ik door op de tennisbaan. In mijn vrije tijd, als ik die al had, keek ik series. Achteraf gezien waren het niet zulke sociale dagen, maar ongelukkig was ik niet. Ik had tenminste iets om handen. Ik gaf mezelf misschien ook wel geen tijd om me ongelukkig of eenzaam te voelen. 

FOMO ervaarde ik pas een paar weken later. Tijdens de introductieweek van de universiteit hielden anderen mooie verhalen op over hun examenreizen. Ze deden uitgebreid verslag van de stranden van Kos en kroegentochten in Albufeira. Aangezien ik me voorgenomen had om nieuwe vrienden te maken, wilde ik voor de dag komen met de sociaalste versie van mezelf: ik stelde de examenreisgangers vragen en grinnikte mee als er een vakantie-anekdote verteld werd. Maar als mij gevraagd werd om uit te weiden over de zomer, had ik geen vergelijkbaar avontuurlijk vakantieverhaal. Echt onderdeel van zulke gesprekken werd ik daardoor niet.

Gelukkig ging het niet die hele week over examenreizen en kon ik het uiteindelijk goed vinden met mijn studiegenoten. Ik werd alleen wel geconfronteerd met het feit dat ik iets gemist heb, dat er gespreksonderwerpen zijn waar ik niets mee kan. Het lullige is dat je zo’n examenreis niet opnieuw kunt doen. Nog altijd vind ik het jammer. Maar het is niet anders.