Het radicale geluid van Hanatarash, de band die een graafmachine op het podium bracht

Tokyo, 1985. Nadat hij zijn publiek een vrijstelling liet ondertekenen reed Yamataka Eye – frontman van de Japanse noiseband Hanatarash – een graafmachine door de zijkant van de concertzaal en vernielde hij het podium. Hij stond op het punt om nonchalant een molotovcocktail het publiek in te gooien, maar werd toen door concertgangers tegengehouden. 

Eye’s dramatische stunt volgde op een reeks steeds gewelddadigere praktijken, die er uiteindelijk toe leidden dat de Japanse overheid de band verbood om überhaupt live op te treden. Bij een andere show hakte Eye een dode kat in tweeën met een machete en gooide hij het karkas in het publiek. Hij kwam ook ooit het podium op met een cirkelzaag om zijn rug gebonden. Hij had met het apparaat geknoeid zodat het niet zo ophouden met draaien, en amputeerde tijdens de show per ongeluk bijna zijn eigen been.

Het zal niemand verbazen dat de band al snel een hoop aandacht kreeg – zowel van fans als van de politie. Tijdens een andere show vroeg Eye aan het publiek om een vrijstelling te ondertekenen, om vervolgens gebroken glas en kapotte apparaten het publiek in te gooien. Toen de overheid de band in de smiezen kreeg kwamen ze nog één keer samen voor een laatste, zeer luidruchtige en met graafmachine vernielde show. Ze gingen kort daarna uit elkaar, nadat ze slechts een jaar samen waren geweest. In 1990 kwam de band weer bij elkaar om tot 1998 muziek te maken, dit keer zonder het intense geweld. 

Hatanarash, dat in het Japans iets als “snotneus” of “zeurpiet” betekent, wordt vooral herinnerd vanwege hun buitensporige optredens, maar de band was meer dan alleen dat. Hun stortvloed van performatieve chaos en vernietiging is onderdeel van een grotere artistieke visie die beter bekend staat als noise, een kunstvorm op zich die zijn oorsprong vindt in de avant-garde muzikale en artistieke stromingen van de twintigste eeuw. 

Noise is de kunst van non-muziek, of liever gezegd lawaaimuziek. “Het leven was vroeger erg stil,” schreef de Italiaanse schilder en componist Luigi Russolo, aan wie de theoretische onderbouwing van noise wordt toegewezen, dankzij zijn futuristische manifest The Art of Noises. “In de negentiende eeuw, toen de machine werd geboren, werd het Lawaai ook geboren,” ging Russolo verder. “Tegenwoordig zegeviert het Lawaai en heerst het over de gevoeligheid van de mens.”

Het grote domein van noisemuziek en -kunst haalt zijn inspiratie veelal uit stedelijke omgevingen, vaak onbewoonbaar en vol met geluiden waar we ons aan storen. Tijdens de twintigste eeuw experimenteerden verschillende kunststromingen met lawaai, van de Fluxus-muziekcompositie-beweging tot free jazz, van het dadaïsme tot de meest gedeconstrueerde, radicale vormen van rock. 

In 1975 introduceerde de Amerikaanse muzikant Lou Reed noise in de mainstreamcultuur met zijn album Metal Machine Music, vier lange nummers die volledig bestaan uit gitaar-feedback die op verschillende snelheden wordt afgespeeld. Het was bepaald geen populaire release – het merendeel van Reeds fans voelde zich van hem vervreemd en de critici konden hun traditionele waarden erop botvieren. 

Veel andere genres en subgenres probeerden ook noise in hun geluid te verwerken – power electronics, grindcore, glitch, punk. In de jaren tachtig begonnen er na het wereldwijde succes van Britse bands ook nieuwe niche en experimentele bands in Duitsland de kop op te steken, waaronder de vooruitstrevende industriële groep Einstürzende Neubauten.

Tijdens zijn werk als stagehand bij een concert van de Duitse band in Japan ontmoette Eye Mitsuru Tabata, de andere oprichter van Hanatarash. Ze vonden allebei dat punkmuziek te verfijnd en gepacificeerd was geworden, te mainstream, en ze besloten om een paar van de meest schokkende en revolutionaire elementen van het genre in een nieuwe band opnieuw op te roepen. De groep bracht tussen 1984 en 1985 drie albums uit, plus nog wat albums na 1990. 

De eerste drie albums van Hanatarash zijn niet makkelijk om naar te luisteren. Hoewel er wel enige vorm van artistieke regie te bekennen is, kunnen ze niet echt worden gewaardeerd zonder de context van de uitzinnige live-optredens. Maar dat is ook hoe de band ten onder ging – hun poging om noise naar Japan te brengen was radicaal, maar hun buitensporige drang naar geweld er vernietiging betekende ook dat ze het niet lang vol zouden kunnen houden. Ondanks het feit dat ze uit elkaar zijn gegaan is de noise scene van Japan behoorlijk gegroeid en zelfs zijn eigen subgenre geworden, Japanoise.

Na Hanatarash heeft Eye aan een hoop soloprojecten en samenwerkingen gewerkt. In 1986 richtte hij samen met andere Japanse muzikanten Boredoms op, een band die op de Hatanarash-ervaring voortbouwde maar ook ruimte maakte voor meer gestructureerde geluiden en lagen van melodie. In tegenstelling tot diens buitensporige voorgangers gaat Boredoms al tientallen jaren mee en heeft het steeds bijgedragen aan het verleggen van de grenzen van rock, met diens langdurige composities en nieuwe psychedelische geluiden. 

Een van hun interessantste concepten is hun live album 77 Boa Drums, dat op 7 juli 2007 in New York is opgenomen. Het album bestaat uit een 77 minuten durend live-optreden van Eye die zingt, elektronische instrumenten bespeelt en ook met een speciaal gemaakt instrument genaamd Sevena in de weer gaat, plus de drie andere bandleden – Yoshimi P-We, Yojiro Tatekawa en Muneomi Senju – en 74 andere muzikanten op de drums. In totaal speelden er 77 drummers, plus Eye als lid nummer 0. Het album werd in Japan voor 7,777 yen (ongeveer 70 euro) verkocht. 

De show werd op 8 augustus 2008 opgevolgd door twee evenementen genaamd 88 Boa Drums waar 88 drummers aanwezig waren – een in Los Angeles, aangevoerd door Boredoms, en een in Brooklyn, aangevoerd door de experimentele rockband Gang Gang Dance. 

Terwijl ik naar Eye’s meer recente werken luisterde realiseerde ik me dat zijn werk al vanaf het begin allereerst naar de toekomst heeft gekeken – en dat waarschijnlijk ook altijd zal blijven doen. Hoewel zijn syncopische ritmes niet voor iedereen zijn weggelegd zal er ergens een jong persoon zijn die net iets raarder en vooruitziender is dan de rest, en die deze geluiden ontzettend inspirerend zal vinden. 

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE France.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.