Ontsnappen aan de oorlog: een verhaal over de vlucht uit Oekraïne

Deze week ben ik aangekomen aan de Poolse grens om verslag uit te brengen over de oorlog in Oekraïne. Ik ben intussen al zo’n 15 jaar fotojournalist en werk vooral voor het foto persagentschap Hans Lucas  - ik rapporteer veel over migratiebewegingen aan de Europese grenzen en over de verhalen van de mensen die ik daar ontmoet. 

Terwijl ik woensdagochtend foto's maakte op het treinstation van Przemyśl, waar vluchtelingen uit Oekraïne arriveren, riep een man me in het Frans toe: "Neem me niet kwalijk, ik hoorde u telefoneren, spreekt u Frans?" Zijn naam is Eric. Onder zijn Royal Wear-jas draagt hij een trainingspak in de kleuren van Oekraïne. Eric vertelt me dat hij de dag voordien vanuit Frankrijk vertrokken is. Hij reed in een ruk 18 uur om hier te geraken.

Eric vertelt me dat hij in de Jura drie bakkerijen heeft. De eerste keer dat hij naar Oekraïne kwam, is zo’n vijftien jaar geleden: "Dat was in 2007. Ik was meteen verliefd op het land. Vandaag kan ik zeggen dat ik meer Oekraïens dan Frans ben. Mijn dochter heet Odesa, met één "s", dat was de voorwaarde van mijn ex-vrouw om haar die naam te geven. Mijn bakkerij heet "Le fournil d'Odessa".

Eric vertelt over de redenen van zijn reis: "Ik ben hier naartoe gekomen om een paar vrienden op te halen die Oekraïne proberen te verlaten. Ik heb een appartement in Frankrijk waar ik hen kan onderbrengen. Maar mijn zoon en mijn ex-vrouw willen het land niet verlaten, ze willen uit puur patriottisme in Odessa blijven.” Eric’s zoon wordt vandaag 12 jaar, het is zijn verjaardag. Als ik hem vraag of hij niet bang is voor hem, zegt hij dat hij trots is op zijn zoon. Hij zegt ook dat als hij niet de vader van nog twee andere kinderen in Frankrijk was geweest, hij waarschijnlijk ook in Oekraïne was gebleven. “Maar als er Tsjetsjeense troepen naar Oekraïne komen, zullen mijn ex-vrouw en ik toch even serieus moeten praten," voegt hij eraan toe. “Het is uitgesloten dat mijn zoon dan nog in het gebied blijft, dat is te gevaarlijk.”

Eric vertelt dat hij na het begin van de oorlog drie dagen niet kon slapen. “Ik had contact met iedereen die ik ken in Oekraïne," zegt hij. “Op vrijdag besloot ik zo hard mogelijk te werken in de bakkerij, zodat ik op maandag kon vertrekken.” In het weekend verneemt hij dat twee van zijn vrienden in de strijd gesneuveld zijn: "Ik aarzelde geen seconde om te vertrekken.” Onderweg stopt Eric bij een supermarkt en koopt hij voor meer dan 400 euro aan levensmiddelen om uit te delen in de geïmproviseerde vluchtelingenkampen langs de grens. Hij vertelt dat hij daar twee Oekraïense gezinnen ontmoette, en contact opnam met Duitse vrienden om voor die mensen een appartement te vinden in Berlijn.

Samen verlaten we Przemyśl voor Medyka, een stad niet ver hiervandaan. Sinds vanmorgen blijven de sms'en binnenstromen, de aankomsttijd van zijn vrienden op het treinstation van Medyka wordt voortdurend uitgesteld: "Ze zouden gisteren aankomen, maar zitten vast aan de grens. Er is een rij van treinen die allemaal gecontroleerd moeten worden. De douane haalt iedereen eruit en controleert paspoort voor paspoort. Het duurt zo lang omdat er duizenden mensen aankomen.” De avond valt en de stress begint toe te nemen. Eric moet weer aan het werk en de weg naar Frankrijk is lang.

Sinds vanmiddag is Eric het contact met zijn vrienden verloren. Hij is ongerust en loopt verschillende keren rond het station om informatie te bekomen over de treinen die hier aankomen vanuit Oekraïne, voorlopig zonder succes. Soms doet hij zich even voor als tolk om andere mensen te helpen.

Het is bijna 21.00 uur als Eric eindelijk een spraakbericht ontvangt: de trein wordt nog altijd geblokkeerd aan de grens. Het wordt koud en de mensen zijn gespannen. Ter plaatse spreken ze over een aankomst rond 23.00 uur. Om middernacht, als de vermoeidheid niet meer te ontkennen valt, besluiten we voor een paar uur een slaapplaats te zoeken. Na 3 minuten ligt Eric al te snurken.

Rond 2 uur 's nachts worden we wakker door het gerinkel van Eric’s telefoon. Het is een Pools nummer. Ze zijn onderweg. We trekken onze jassen aan en gaan de koude, Poolse nacht in. Eric loopt rond het station. Katarina, zijn zus en zijn nichtje zijn er eindelijk geraakt. “We gaan meteen terug naar Frankrijk," zegt Eric.

“Ik heb Katarina beloofd dat ik een job voor haar zou vinden. Haar zus is van plan om terug te keren naar Oekraïne van zodra de oorlog voorbij is. Gelukkig kan haar dochter met mijn twee kinderen spelen, die vloeiend Russisch spreken. Ze zal zich niet vervelen.”

Over zo’n 18 uur komt Eric opnieuw aan in zijn atelier om brood te bakken. Voor zijn vrienden begint er een nieuw leven.

En ik, ik trek verder naar Oekraïne om verder verslag uit te brengen.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.