Dit is het verhaal van de eerste muziek die werd gemaakt op xtc

Xtc-pillen zijn tegenwoordig zo onlosmakelijk verbonden met het nachtleven dat het moeilijk is om je een avondje voor te stellen zónder pupillen als schoteltjes, knarsende kaken en de onvermijdelijke “Hoe ga jij?”-gesprekken.

De omarming van xtc in de Britse muziekscene wordt meestal toegeschreven aan de opkomst van acidhouse en de tweede summer of love in 1988, toen clubs, pakhuizen en velden gevuld waren met dansende mensen, er empathie in de lucht hing en opzwepende muziek uit de speakers knalde. Maar al in 1981 vertrokken twee jongemannen uit Leeds naar New York, waar ze ontdekten dat er überhaupt zoiets als xtc bestond en onder de naam Soft Cell een album opnamen: Non-Stop Erotic Cabaret. 

Soft Cell bestaat uit Dave Ball en Marc Almond. De mannen bevonden zich veertig jaar geleden in een vreemde positie: aanvankelijk maakten ze duistere, broeierige, elektronische muziek met een knipoog naar de band Suicide, waarbij ze paranoïde teksten combineerden met een melodieuze flair, maar hun debuutsingle A Man Can Get Lost was een totale flop. De B-kant van die single, Memorabilia, waarop een disco-baslijntje wordt gecombineerd met een futuristische proto-acidtechnobeat, ging echter een totaal eigen leven leiden. 

“Memorabilia bereikte in de hitlijsten misschien slechts de 99e plek,” zegt Ball lachend. “Maar de clubs hielden ervan. In NME of Sounds stond destijds een hitlijst voor dancemuziek in New York, en daarin werden wij genoemd. Ons label zag dat en dacht: waarom wordt ons rare kleine duo uit Leeds, waar niemand ooit van heeft gehoord, opeens gedraaid in de hipste clubs van New York? Dus ik denk dat ze toen zoiets hadden van: oké, we geven ze nog een kans.”

Die tweede kans bleek een schot in de roos: met Tainted Love bereikte Soft Cell nummer 1 in de hitlijsten en werden de mannen absolute popsterren.

“Marc kon geen bus instappen zonder dat iemand om zijn handtekening vroeg,” herinnert Ball zich. Toen de mannen gevraagd werden om naar New York te gaan om hun debuutalbum met Mike Thorne op te nemen, greep het duo die kans met beide handen aan. “Je kon daar volledig anoniem zijn,” zegt Ball. Het tweetal dook al snel in het nachtleven van de stad en stuiterde van de ene club naar de andere. Almond vertelt me dat hij van de “anomalie” van New York hield: “De paradox van rijkdom en extreme armoede, moraal en ontbering – bij elke gelegenheid zag je die terugkomen.”

Op hun eerste avond gingen de mannen naar Studio 54, waar Almond een mysterieuze drugscocktail tot zich nam en gered moest worden door een paar meiden. Een paar nachten later ontmoette hij een van hen in club Berlin, waarna zij al snel bekend zou komen te staan als Cindy Ecstasy. “Zij heeft zowel mijn leven als dat van Dave ingrijpend veranderd,” schrijft Almond in zijn autobiografie Tainted Life uit 1999. Haar bijnaam had ze te danken aan het feit dat ze een zeer zeldzame voorraad pure xtc op zak had, die ze deelde met Ball en Almond. “Het was totaal anders dan alles wat ik ooit had gehad,” zegt Ball.

Xtc was toen nog zo nieuw dat het in Amerika nog legaal was – wat het zou blijven tot 1985. Mdma werd al in 1912 gepatenteerd door een Duits farmaceutisch bedrijf, maar was nog niet getest op mensen, totdat het Amerikaanse leger dat tijdens de Koude Oorlog begon te doen. Toen het in 1965 opnieuw werd gesynthetiseerd door Alexander Shulgin, nadat hij een levensveranderende ervaring met mescaline had gehad en meer geestverruimende middelen wilde ontdekken, werd de drug nieuw leven ingeblazen.

In 1977 liet Shulgin psycholoog Leo Zeff kennismaken met xtc. Zeff werd direct razend enthousiast over de therapeutische mogelijkheden van de drug en raadde ‘m duizenden medische professionals in de Verenigde Staten aan, die op hun beurt hetzelfde deden. Het stofje bleef tot aan 1983 grotendeels in medische kringen rondgaan, totdat een cocaïnekartel uit Texas het marktpotentieel inzag en aan een grote distributie-operatie begon.

Dat betekent dat de pillen die Cindy Ecstasy in 1981 aan Soft Cell en hun feestvrienden in New York gaf waarschijnlijk van een arts kwamen. “Bijna niemand weet hiervan,” zei ze destijds tegen Almond, aldus zijn boek. “Ik ben een van de enige dealers en er is maar één leverancier – alles komt van één persoon.” Almond weet nog dat zijn eerste keer xtc “de beste drugservaring was die ik ooit had gehad. Na die nacht wilde ik alleen nog maar xtc gebruiken.” En dat deed hij.

Wat voor invloed had dat op de muziek van Soft Cell? Xtc circuleerde al in een aantal discotheken en gayclubs in Chicago en New York, maar leidde de ontmoeting tussen de jongens uit Leeds en Cindy Ecstasy ook echt tot het allereerste xtc-album? De eerste synths van Frustration, het eerste lied van Non-Stop Erotic Cabaret, zouden net zo goed de grooves kunnen zijn waar de groep Happy Mondays zich later in zou vastbijten. En hoewel het slotlied Say Hello, Wave Goodbye overduidelijk een synthballad is, bevat het ook de diepe schoonheid en emotionele weerklank die doet denken aan de zachtjes opwellende warmte die je voelt als je xtc gebruikt. 

Almond praat tegenwoordig niet graag over xtc, maar in Tainted Life schrijft hij: “Het duurde niet lang voordat we allebei de studio binnenkwamen, nog lichtjes roezig van de nacht ervoor. En daarna duurde het niet lang voordat we ook in de studio begonnen te gebruiken, vooral in de mixfase.” Ball zegt dat je dat wel met een korreltje zout moet nemen. “Stevo [Pearce, de toenmalige manager van Soft Cell] heeft altijd het verhaal verspreid dat het hele album op xtc gemaakt is,” zegt hij.

In werkelijkheid is xtc meer een soort figurant op Non-Stop Erotic Cabaret. De drug creëerde een feeststemming rondom een album vol materiaal dat grotendeels al geschreven was. Toch zijn er wel hoorbare verwijzingen naar de drug: Almond zegt dat de kreuntjes op de achtergrond van het nummer Seedy Films van Josephine Warden komen, die op het moment van opnemen aan de xtc zat.

Na het verschijnen van hun debuutalbum ging het duo er echter volledig voor: ze maakten in 1982 een remix-album, het toepasselijk genoemde Non-Stop Ecstatic Dancing, dat je als een ode aan xtc zou kunnen beschouwen. Op de remix van Memorabilia, die Almond eens “de eerste acidhouse-plaat ooit” heeft genoemd, komt zelfs een zangpartij van Cindy Ecstasy voor: “Let’s take a pill and shut our eyes and watch our love materialise.”

Ball en Almond waren niet de enige gasten uit het noorden van Engeland die in die tijd in New York waren en verliefd werden op xtc, clubben en de stad zelf. New Order en A Certain Ratio beleefden in 1981 en 1982 bijna exact dezelfde dingen – wat bij New Order leidde tot een diepgaande muzikale omslag. Kijk bijvoorbeeld maar naar het album Power, Corruption and Lies uit 1983, dat zelfs een nummer bevat dat Ecstasy heet. 

De mannen achter Soft Cell begonnen pillen mee terug te nemen naar het Verenigd Koninkrijk, om ze daar te delen met een kleine, intieme groep mensen. Twee van de grootste popsterren van het daaropvolgende decennium, Boy George en George Michael, experimenteerden al lang met de drug voordat de hausse onder het Britse clubpubliek ontstond en xtc impact begon te hebben op de muziek zelf (hoewel het nog verscheidene jaren zou duren voordat George Michael zijn acidhouse-popbanger Freedom! ’90 uitbracht). De drug begon in 1985 op noemenswaardige schaal verscheept te worden, waarna in datzelfde jaar het eerste Britse artikel over xtc in The Face verscheen en clubs als Taboo xtc-hotspots werden. In 1986, toen dj’s van Ibiza terugkwamen met verhalen, pillen en nieuwe nummers, ontdekte het grote publiek de drug. Vanaf dat moment groeide de clubcultuur tot ongekende hoogte, hand in hand met xtc.

In 1988 kon je er niet meer omheen. New Order speelde in zalen waarin 10.000 mensen konden spacen en de band trok zich terug op Ibiza om daar een op acidhouse gebaseerd album te maken. Ondertussen werkte Ball met Psychic TV aan Jack The Tab, een album dat ook weleens beschreven wordt als het eerste acidhouse-album ooit, hoewel daar discussie over bestaat.

Dus, is er een verband tussen de New Yorkse xtc-avonturen van Soft Cell in 1981 en het traject dat de Britse elektronische, pop- en ravemuziek in het daaropvolgende decennium aflegde? Ja en nee. Soft Cell heeft duidelijk invloed gehad op een stijl en een geluid, wat daarna door anderen werd overgenomen, maar xtc vereist dat iedereen op hetzelfde niveau zit. Pas toen er genoeg mensen waren die gezamenlijk aan de xtc zaten, groeide de impact van de band uit tot iets universeels en invloedrijks. In veel opzichten was Soft Cell hun tijd zo ver vooruit dat mensen er nog niet direct door werden beïnvloed of gevormd – puur en alleen omdat ze nog geen toegang hadden tot dezelfde benevelde gedachten en doorleefde ervaringen.

De sterkste en duidelijkste link die alles met elkaar verbindt – van de gruizige synthpop van Soft Cell tot de ruisende 303-groove van acidhouse – is de mens zelf; de mens die in de ban raakte van de muziek die uit de speakers schalde in de overwegend zwarte gayclubs in New York, Detroit en Chicago.

“New York was als een wervelwind,” sluit Almond af. Hij weet nog dat hij gebiologeerd was door de nummers van Patrick Cowley en Grace Jones die uit de krachtigste speakers knalden. “Als het leven bestaat uit een verzameling ervaringen, weet ik dat die trip er heel veel had.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE UK.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.