Hoe het nu voor Gazanen is om niet in Gaza te zijn

Het dodental in Gaza is imiddels de 20.000 gepasseerd. Bovendien zijn er 1,9 miljoen mensen, oftewel zo’n 85 procent van de bevolking van Gaza, ontheemd – nog meer mensen dan tijdens de Nakba in 1948. 

Het is moeilijk niet overweldigd te raken door deze cijfers, ook al heb je persoonlijk niets met Gaza te maken. Maar als je uit Gaza komt of dierbaren hebt die daar vastzitten, en zelf ergens anders woont – in een maatschappij die niet in een oorlog verwikkeld is – is het leed nauwelijks te verkroppen. We spraken met drie Gazanen die buiten Palestina wonen om ze te vragen hoe het met ze gaat. 

Malek Qreeq (31) woont sinds 2015 in België. Toen hij op 7 oktober over de aanvallen van Hamas hoorde, was hij meteen bang voor de potentiële gevolgen. Qreeqe heeft in Gaza al drie oorlogen meegemaakt, en hij weet maar al te goed hoe een Israëlische respons eruit kan zien. 

"Ik ben een week niet naar werk gegaan omdat ik gewoon niet meer na kon denken,” zegt hij. “Ik maakte me zorgen om mijn familie, zeker omdat ik uit de Shejaiya-buurt kom, die bekendstaat om de hoeveelheid martelaars.”

Voor een westers publiek is het misschien ongebruikelijk om de term “martelaar” te horen in plaats van slachtoffers. In de westerse media wordt de term vaak geassocieerd met zelfmoordaanslagen. Voor sprekers van Arabisch wordt het in bredere zin gebruikt om te verwijzen naar mensen die hun leven hebben gegeven voor een bepaalde zaak. Met name Palestijnen refereren altijd naar de mensen die door Israël zijn gedood als martelaars, ongeacht hun geloof. 

Sinds Qreeqe weer aan het werk is, is hij constant uitgeput. “Mijn prestaties verslechteren en mijn leven staat stil,” zegt hij. “Alles wat ik hoor is het geluid van bommen, huilende kinderen, moeders en vaders die om hulp schreeuwen. Ik zie alleen maar tranen en bloed. Soms durf ik mijn bed niet uit te komen, omdat het voelt alsof er naast mijn huis een bom zal vallen. Ik ben in België, maar mijn ziel is in Gaza.”

Saja Eleyan (26), die sinds 2019 in de Verenigde Arabische Emiraten woont, voelt Qreeqe’s pijn. Hoewel ze het Palestijnse verzet steunt, wordt ze sinds de aanvallen van 7 oktober overweldigd door angst. 

Eleyan is boos. Toen ik eind oktober met haar praatte, had ze al 20 vrienden en familieleden verloren die in Gaza woonden. Geen van hen had ook maar iets met Hamas te maken. Het werd alleen maar erger toen zowel haar voormalige huis als werkplek vernietigd werden. “Elke dag word ik wakker en hoor ik over nieuwe martelaars, en krijg ik pijn in mijn buik,” zegt ze. “Ik wil rouwen om iedereen en alles wat we kwijt zijn geraakt, maar in de huidige situatie heb ik zelfs die luxe niet.”

Naast hun rouw voelen zowel Qreeqe als Eleyan ook frustratie over hoe moeilijk het voor ze is om te communiceren met mensen die vastzitten in Gaza. Eleyan kan haar familie alleen via de telefoon bereiken, omdat er geen internet is waar zij wonen, en zelfs dat werkt niet altijd. Dingen verslechterden op 28 oktober, toen Israël nog harder ging bombarderen en alle internet- en telefoondiensten afsloot, waardoor burgers niet meer met de buitenwereld konden communiceren en journalisten hun reportages niet meer konden publiceren. 

Hoewel Qreeqe en Eleyan veel crises hebben meegemaakt in Gaza, zeggen ze beiden dat het deze keer anders is, zeker wat betreft de mediaverslaggeving. “We zijn getuige geweest van journalisten die worden gedood en pogingen om de pers meer dan ooit tevoren het zwijgen op te leggen,” zegt Eleyan. “Dingen die we op social media zeggen worden verwijderd, terwijl er allerlei Israëlische content wordt verspreid. De geschiedenis wordt voor onze ogen vervalst.”

Qreeqe zegt ook dat hij nooit had gedacht dat gebieden in de buurt van het Baptist Hospital,  waar zijn familie woont, gebombardeerd zouden worden. Hij had nooit gedacht dat Israël een ziekenhuis of kerk zou aanvallen. Maar dat is wel gebeurd, en hij is meerdere familieleden verloren, waaronder de kinderen, vrouw en moeder van zijn neef. 

Eleyan voelt zich schuldig omdat ze niet kan helpen. “Sinds de bombardementen heb ik in angst geleefd,” zegt ze. “Ik ben bang voor ze, en ik voel me schuldig omdat ik niet bij ze ben.”

Niet alle Palestijnen die in het buitenland wonen zijn veilig of kunnen vrijelijk protesteren tegen de reacties van de landen waar ze woonachtig zijn. Duitsland heeft veel pro-Palestijnse demonstraties verhinderd, en de deportatie van Palestijnen die pro-Hamas zijn gesteund. Desondanks heeft de 38-jarige Ali Bakhit, die in Duitsland woont, in zijn nieuwe land meegedaan aan evenementen die Palestina steunen.

Samen met zijn vrienden probeert hij Duitsers over het onderwerp in te lichten, omdat hij gelooft dat publiek bewustzijn de enige manier is om het landelijk beleid over Palestina te veranderen. Bakhits vrouw en drie kinderen zijn nog steeds in Gaza, dus hij voelt net als Qreeqe een hoop schuld. Elke dag volgt hij het nieuws en denkt hij aan zijn familie – of probeert hij in contact met ze te komen. Hij probeert zijn familie ook uit alle macht in Duitsland samen te brengen, maar dat is natuurlijk erg moeilijk. 

Sinds het begin van de oorlog heeft Israël geprobeerd Gazanen naar de Egyptische Sinaïwoestijn te dwingen, en Egypte onder druk gezet om ze als vluchtelingen binnen te laten. Maar Eleyan zegt dat haar volk altijd zal weigeren om hun land te verlaten, uit angst dat ze er niet meer terug mogen keren. De meeste bewoners van de Gazastrook wonen daar omdat zij of hun nakomelingen tijdens de Nakba al uit andere Palestijnse gebieden ontheemd waren.

Ibtihal Umm Ikrimah (34) komt oorspronkelijk uit de Westelijke Jordaanoever, maar is in 2011 met haar echtgenoot naar Gaza verhuisd. Ze was net vrijgelaten uit een Israëlische gevangenis, als onderdeel van een overeenkomst in 2006 om een door Hamas ontvoerde Israëlische soldaat vrij te laten in ruil voor 1000 Palestijnse gevangenen. 

“We hebben 9 jaar lang in Gaza gewoond, en het voelde alsof ik bij familie woonde,” zegt ze. “We waren daar getuige van de oorlog in 2014, en we dachten dat het niet erger kon.” Umm Ikrimah verliet Gaza in 2020 en woont nu met haar familie in Turkije. Ze beschouwt Gaza nog steeds als haar thuis, en kan zich niet voorstellen dat ze altijd ergens anders blijft wonen. “Tijdens elke oorlog zou ik willen dat ik daar was, in Gaza,” zegt ze. 

In de afgelopen weken is ze ontzettend ongerust geweest over haar familie en alle mensen die ze heeft ontmoet en bevriend in Gaza. “We gaan elke dag slapen en worden elke dag wakker met onze telefoon in de hand,” zegt ze. “Thuis hebben we het alleen maar over de herinneringen aan onze martelaars, en onze geliefden die nog in leven zijn. Hebben ze honger of dorst? Hoe brengen ze de dag door met hun kinderen? Leven ze überhaupt nog?”

Ook zij heeft een diep schuldgevoel. “Het voelt alsof ik ze verraad, omdat wij hier veilig kunnen slapen,” zegt ze. “Ik wou dat ik ze weg kon halen en in mijn hart kon stoppen.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Arabia.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.