Twintigers over hun hoop, angsten en verwachtingen voor het werkleven

Het leven als volwassene kan een werkelijke nachtmerrie zijn voor sommigen. Hoewel er zeker een grote groep jongvolwassenen staat te springen om hun miserabele studentenleventje achter zich te laten om eindelijk wat doekoes te vergaren, heeft een waarschijnlijk veel grotere groep dagelijks angstzweet bij de gedachte van wat er hen te wachten staat. Laten we eerlijk zijn, weten wat je wilt van het leven, dat is weggelegd voor de oudere generatie. Huisje, tuintje, kindje, een dikke auto en een 9 to 5 job…het gaat tegen onze vrijheid - die we jarenlang hebben gecultiveerd met lessen skippen en middagen in de zon in het park - in. 

Jarenlang zwoegen we achter de schoolbanken om uiteindelijk in de werkwereld gegooid te worden vol uitdaging, verwachtingen, stress en verantwoordelijkheden. Gooi daar nog eens een economische crisis, een wereld die nog steeds niet hersteld is van een pandemie en de klimaatcrisis bovenop, we hebben al voor minder gehuild.

Gelukkig is het niet allemaal zo deprimerend dat we uitbarsten in een eenstemmig lament over onze verloren jeugd. In een veranderende wereld is het soms goed om stil te staan bij wat wel nog kan, en wat we kunnen veranderen. Revolutionaire ideeën hebben we vandaag misschien niet op onze agenda staan, maar de fluctuerende en vernieuwende mentaliteit van onze generatie geeft hoop dat onze toekomstplannen misschien toch nog niet verdoemd zijn. 

Om een beter zicht te krijgen op wat ons doet bewegen, welke angsten en hoop die we nog koesteren voor onze toekomst in het werkveld - en daarmee ook het leven aangezien de stijgende pensioenleeftijd ons allemaal verandert in de poppen van een eeuwig kapitalistische machine - gingen we naar Vilvoorde even gaan praten met de vrijwilligers van Horst festival. Tijdens de Ateliers van Horst kunnen vrijwilligers komen helpen met de opbouw van het festival op verschillende manieren in verschillende teams –  alles van setting en scenografie tot podiumbouw. In de vijf weken voor het evenement krijgen ze de kans om vaardigheden te delen en te werken op alternatieve manieren. Het is een ervaring die nieuwe deuren opent, maar ook een welkome onderbreking van de sombere werkwereld.

VICE: Zou je liever een kutte job doen voor een korte tijd, of je passie volgen maar dan moet je wel harder en meer werken?
Ruth (26, vrijwilliger): Toch liever dat tweede. Als je iets doet waar je echt gepassioneerd door bent, voelt het niet als een job. Zeker dingen met een goed doel kunnen me vooruithelpen. Ik zou liever iets doen waarmee ik echt een bijdrage kan leveren. Natuurlijk moet je soms wel eens een kutte job gaan doen, maar zo is het leven gewoon, zeker als je geld nodig hebt. 

Seppe (24, bouwvakker): Ik werk wel graag om betaald te worden. Maar werken voor jezelf is ook belangrijk, omdat je dan ruimte hebt. Ik heb nu een redelijk normale job waar ik elke dag moet werken en ik kwam onlangs tot het besef dat ik het angstig vind om dat voor de rest van mijn leven te moeten doen. Elke dag ziet er bijna hetzelfde uit, en dat is een sleur. Maar ik zie er niets anders op dan dat gewoon te raken, wat op zich ook beangstigend is. Of ik zoek iets anders, maar ik ken geen jobs die ook niet zo werken. 

William (24, student): Ik denk dat het dilemma ligt tussen leven om te werken of werken om te overleven, maar er zit schoonheid in beide. Ik probeer al efkes wat te doen als fotograaf en ik heb gemerkt dat die grenzen tussen werk en niet werk beginnen te vervagen. Het is iets dat altijd in je achterhoofd zit, een beetje zoals je na je werkuren bij een 9 to 5 vrij zou zijn, maar is dat echt? Leven in je werk is waarschijnlijk iets dat je doet omdat je ervan geniet. Dus ja, ik denk dat er voor- en nadelen zijn aan beide opties. 

Zijn er dingen die je anxiety geven voor de toekomst?
Rosaly (21, student): Om te gaan werken? Zeker. Zoals de soort machtsverhoudingen die je hebt met bepaalde bedrijven of mensen. Als jong persoon moet je je omhoog werken voor je echt dingen kan doen die je zelf wilt, de leuke dingen. Enkel in een ideale wereld worden mensen met respect behandeld, onafhankelijk van je plaats in de hiërarchie of je leeftijd. Daar krijg ik wel stress van. 

Helena (20, student): Ik ben wel bang om te werken. Ik ben iemand die niet lang hetzelfde kan doen, hoewel ik merk dat de jobmarkt daar wel mee in evolueert en dus bestaan er meer jobs waar je kortere periodes kan werken. Maar ik ben, denk ik, ook iemand die heel hard opgaat in een job als ik er emotioneel of gepassioneerd door ben, en dan werk ik ook echt door. Dan gooi ik er mijn ziel in. Maar eens het te lang aansleept, verlies ik mijn interesse en toewijding. Dus ik denk dat ik vooral bang ben dat ik niet lang een job kan houden, zelfs wanneer dat soms nodig is.

Mélissande (27, receptionist): Voor mezelf - en ik zie dat ook vaak bij mijn vrienden - is het de werkplek zelf die me anxiety geeft. Ik heb het geluk om nu te kunnen werken met mensen die je steunen, die aanwezig zijn en heel leuk zijn. Maar ik heb vrienden die werken met verschrikkelijke collega’s en naar het werk gaan met een slecht gevoel, omdat ze die niet willen zien. De sfeer op hun job is onaangenaam. Veel van hen zijn al huilend wakker geworden omdat ze moeten gaan werken.

De werkplek kan daarom een belangrijke bron van stress en negatieve ervaringen zijn… 
Klaas (26, architect): Ik werk eigenlijk al eventjes in een bedrijf en waar ik het meest anxious van word is dat ik de dingen fout doe. Dan ben ik echt verschrikkelijk angstig. Als ik een verantwoordelijkheid op me krijg waarvan ik weet dat ik het niet aankan, en dan doe ik iets verkeerd en haal de doelen niet, ja dat is niet nice. Ik heb ook het gevoel dat er soms zoveel druk is om te presteren, maar waarom? Daar heb ik last van, ja. En ook wanneer je werk niet geapprecieerd wordt binnen je werkomgeving. Want het draait niet alleen om geld en loon, maar om wat je doet. En weten dat je iets goed doet motiveert ook. 

Leo (27,  zelfstandige architect): Ja, je hebt een moment van uitwisseling van werk voor loon. En voor mezelf - ik ben zelfstandige - ben ik vooral angstig ten opzichte van verantwoordelijkheid en verantwoording. Als er iets verkeerd gaat en je werkt in een kantoor of bedrijf, dan heb je altijd nog een laag van afstand, om het zo te zeggen. En dan wordt je betaald voor wat je doet. Maar als je die eindverantwoordelijkheid draagt, zijn er meer risico’s en dan moet je ook daarvoor verloond worden. 

Helena: Als er machtsmisbruik is - wat helaas vaak gebeurt - heeft dat zeker een impact op hoe ik me voel in een job. Waar ik nu werk, in het opera van Brussel, bestaat er wel een hiërarchie en mijn baas staat zeker hoger dan mij, maar de manier waarop hij ons behandelt doet ons voelen alsof onze meningen gehoord mogen worden. Maar als iemand echt zich die hiërarchie eigen maakt, kan dat de werkomgeving verzieken. Als er een gebrek is aan respect of er sprake is van seksisme, of ik heb gewoon moeite met te connecteren met de job, dan distantieer ik mezelf daar helemaal van. 

Eva (25, student): Wat mij het meest afschrikt in de werkomgeving is de normaliteit van productiviteit, het schuldgevoel dat je hebt wanneer je helemaal niet productief bent. Je geeft jezelf dan ook geen tijd of rust. Ik kan rust al snel vergeten wanneer ik veel deadlines heb en verlies dan een balans tussen productief of geïnspireerd zijn en mezelf. 

Van waar komt onze manier van omgaan met productiviteit?
Alice (23, student): Ik denk dat het start in ons onderwijs, dat systeem. Productiviteit of de nood om goed te presteren wordt bijna opgelegd. Ik merkte dat er binnen mijn opleiding ook weinig ruimte was voor mijn ontwikkeling, mijn verbeelding en creativiteit. En ik ben er bijna zeker van dat als ik daar meer ruimte voor had gekregen, dat onderwijs misschien zelfs beter of gemakkelijker was verlopen. Meer ruimte voor mezelf. Dus nu ben ik ook op zoek naar een gezondere balans tussen school en leven - ik werk nog niet. Mijn angst is vooral dat ik niets ga vinden dat ik graag doe, want ik weet niet wat ik wil doen.

Zijn je persoonlijke waarden belangrijk bij het vinden van een job?
Mael (25, architect): Wanneer je job gelinkt is aan de productieve sfeer, is het soms moeilijk om iets te doen dat nog volledig op dezelfde lijn ligt met je waarden. Binnen de architectuur, bijvoorbeeld, draagt alles wat je op een dag maakt net bij aan de vernieling van het milieu. Zouden we ons niet beter richten op het oplossen vanuit een ecologisch en sociaal perspectief? Dat is iets waar ik het echt moeilijk mee heb, een job doen waarbij ik niet langer kijk naar de impact die het heeft. 

Ruth: Als je ambities hebt, ga ervoor en werk ervoor. Maar als je gewoon wil bestaan en tevreden wil zijn met kleine, impactvolle bijdragen te leveren, dan vind ik dat het ook mogelijk moet zijn. Ik heb het gevoel dat we nu gewoon te gericht zijn op geld verdienen. Niet iedereen kan een heleboel geld verdienen, inflatie gebeurt dan en dan verliezen we die balans. 

Hoe balanceer je leven en werk, zodat je er niet aan ten onder gaat? 
Ruth: Ik ben best goed in de twee te balanceren. Heel wat van mijn jobs zijn sociaal, dus dat helpt wel als je vrienden kunt maken op het werk. Dat is iets wat ik best belangrijk vind ook. In een werkomgeving waar je gewoon naar een computer moet staren of helemaal geen interactie hebt met mensen, is wat triest. Als je connecties maakt op je werk, dan vloeit dat een beetje over in je sociale leven en ben je weer rijker in vrienden. 

Luna: Ik heb eventjes in een bedrijf gewerkt als student en de eerste dag was ik zo verrast dat iedereen hun laptop uit deed om 17h30. Hun werk van die dag was niet eens af. Als student werk je tot je klaar bent, je stopt niet om te chillen. Ik heb het nu heel moeilijk om die grenzen voor mezelf te stellen. Ik vond het daar ook gewoon eng omdat de mensen die daar zaten hun werk niet eens interessant vonden, hun baas niet leuk vonden, noch de werkomgeving. Het was een job en niet meer dan dat.

Rosaly: Ik denk dat heel veel in het systeem momenteel gewoon niet werkt, ook al proberen we het toch te doen. En dus ik beeld me graag een toekomst in waar we meer gemeenschappelijke werkplekken hebben, waar je werk en leven, kinderen, enzovoort, kunt combineren. 

Zie je het zitten om de komende 40 jaar te werken?
Seppe: Ik denk dat je daar gewoon niet omheen kan. De mensen in mijn omgeving werken zo hard en ik zie niet wat het hen oplevert, buiten dat ze kunnen leven. Het is gewoon de fundamentele manier waarop de maatschappij werkt, en dat was 100 jaar geleden ook zo. Maar ik snap niet waarom we zo hard werken. 

Aline (23, upcyclet kledij): Het is allemaal momenteel een beetje onstabiel, want ik ben 3 maand geleden gestopt met mijn studies. Dus dan moet je je carrièrepad gaan aanpassen en voorbij die voorgelegde categorieën gaan denken. Ik heb al zo vaak moeten horen ‘zorg dat je een masterdiploma hebt, anders raak je geen enkel bedrijf binnen,’ want dat is de realiteit. Maar nu ben ik zelf mijn carrière aan het maken. Als dat nog steeds binnen textiel is over 40 jaar, dat weet ik niet. Maar ik wil zeker gewoon mijn waarden kunnen blijven meegeven over actuele problemen. In welke vorm zie ik dan wel. 

Leo: In het VK is iedereen precies aan het staken momenteel. Er is gewoon niet genoeg geld, lijkt het wel. Ik ben geen econoom, maar het geld gaat en zit eigenlijk gewoon ook steeds hogerop. En ik denk dat je voor zo’n typische 9 to 5 job niet genoeg verdient voor wat je doet. Ik heb het gevoel dat mensen daarom dingen vaak tegen hun zin doen omdat ze geld nodig hebben. 

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.